Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

[p. 112]

2971. 1637 februari 27-7 maart. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime Domine,

Regem² conveni dies jam quintus est eique cum fratre³ concordiam restitutam gratulatus exposui, quanto in periculo res Suedica per Germaniam foret coorientibus tot undique exercitibus in eos hostilibus, ni mature rex arma in eas partes moveret, quam ad rem optimam dari occasionem agente nunc in hac urbe promtoque ad accipienda et exsequenda mandata Vinariensi⁴ fortissimo duce.

Dixit rex fratrem nunquam conjunctiorem sibi fuisse multumque eum esse in gaudio, quod turbis ac difficultatibus esset expeditus. Res Suedorum egregias per Germaniam a duce Vinariensi sibi explicatas. Nec incognitas sibi hostium coitiones, cum jam ver appetat⁵, nihil se omissurum, quo socios sublevet neque se suam causam a Suedica segregaturum.

Non omisi ostendere, quantus labor esset magni cancellarii⁶ eo, qui nunc est, Suediae statu retinere animos ad perstandum in bello gravi ac sumptuoso; quare omnino necessarium, ut ejus consilia fortibus amicorum factis ajuvarentur.

Dixi eadem Bulionio⁷, aerarii praefecto, quem nuper ad me rex miserat, qui et in caeteris opem suam promisit et de⁸ pecuniis maxime, quae propria ipsius cura est, dixit se omnia ordinavisse, quae desiderari a Suedia possent. Pro vetere debito spopondisse Heufdium⁹. De iis, quae deberi nuper caepissent ex Wismariensi - sperant enim probatum iri - federis delineatione ad S. Chaumontium¹⁰ data mandata.

Multum haud dubie Suedorum armis debet Gallia, per quae stetit, quo minus in regni intima hostis hoc anno penetraverit. Video pecunias, ut in bello sperato diutius durante, difficulter expediri, militem tarde¹¹.

Hae causae et regentum discordiae Gallos Italia excussere, quod videns Parmensis dux¹² pacem seorsim fecit Ethrusco¹³ conciliante recepitque tum, quae bello perdiderat aut jam jamque erat perditurus, tum quae per regnum Neapolitanum fiscus ei abstulerat. Neutrarum eum partium futurum ajunt Galli et probare se ajunt, quod vetare nequierunt. Prudentiores, dum, quo in periculo Parmensis fuerit, considerant et quis fuerit conciliator, non dubitant arcana intercessisse pacta in rem Hispani¹⁴, quae tempus deteget.

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 65. Gedrukt Epist., pp. 304 en 307. Het gedeelte ‘Regem conveni ... sperando defatigatos’ is gelijkluidend aan no. 2970.

2 Lodewijk XIII; zie voor de tekst van Grotius' begroeting bijlage no. 3.

3 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

4 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

5 Vgl. Livius XXII c. 1: Iam ver adpetebat.

6 De Zweedse rijkskanselier Axel Oxenstierna.

7 Claude de Bullion.

8 De copie te Uppsala heeft de lezing: in.

9 Johan Hoeufft, bankier te Parijs.

10 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont.

11 De copie te Uppsala heeft de lezing: tandem.

12 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

13 Ferdinando de Medici, groothertog van Toscane.

14 Philips IV.

[p. 113]

Sabaudo¹ mitti hinc² dicuntur XII cohortes sive regimenta, quae si propere eo adveniunt et non nimium absunt numeri ab eo, quod dicuntur, quae frequentissima est his temporibus et summo cum periculo juncta labes, poterit Bremum, quod ab hoste premitur, simulque ducis nonnunquam ad Hispanos respectans animis retineri.

Rhaetis multitudo imperat eoque magis metuenda ibi studiorum inconstantia praesertim non omittentibus Austriacis magna illis ostentare si se a Gallicis vinculis expediant, quod illis, ut maxime velint, difficile sit futurum, ita arcte non pactis solis, sed praesidiis tenentur.

Mari nihildum boni prospicio nec sane ulla pars virium curata est negligentius.

Frater regius comoedias spectat, forum, quod nunc hic celebre est mercibus, ambit, laetatur otio; negotium nec ipse habet nec exhibet cuiquam.

De comite Suessionensi³ quid futurum sit. incertum est; multi non exilium ei tantum, sed et inopiam minantur.

Coloniam legati⁴ ante Majum hinc ituri non videntur. Ransovius⁵ in Daniam it non sine mandatis a rege hoc.

Ex Anglia Ogerius⁶ benigne se auditum scribit et sperare nos jubet aliquid boni pridem sperando defatigatos.

Hucusque cum scripsissem, redduntur mihi tuae nobilissimique filii tui⁷ datae, illae postridie Calendas, hae X die Februarii⁸ una cum rebus per Germaniam gestis ex relatu ipsius Banerii⁹ aliorumque, pro quibus gratias ago maximas gaudeoque ipse iis¹⁰ cognitis et publico gratulor. Mea vota ac labores eodem tendere, quo tua tendunt monita, ut¹¹ cunctatione omni abrupta Suedicorum facta egregia vi sociorum sustententur adjuventurque eorum consilia, qui per constantem virtutem ad communem certamque pacem viam quaerunt ex iis, quae modo scripseram cognosces.

De Anglia tecum suspendo conjecturam. Pontifex¹², ex quo Galliae res in Italia lapsae sunt, more ejus aulae Hispani¹³ captat gratias, arma tamen ejus non extra finium tutelam et jus, quod ipsi cum Venetis controversum est muniendum, pertinere arbitror.

A Coloniensi conventu Suedos prudenter abstinere judico, in speciem quidem id obtendentes, quod nec ab hostibus nec ab eo, qui se conciliatorem profitetur, rogati sint, sed revera, ut arbitror, majore latente causa, quod, quicquid ibi agetur, haud dubie in perniciem protestantium erit comparatum.

1 Vittorio Amedeo, hertog von Savoye.

2 De copie te Uppsala heeft: heic.

3 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

4 Alphonse Louis du Plessis de Richelieu, kardinaal-aartsbisschop van Lyon, Manasse de Pas, markies van Feuquières, en Claude de Mesmes, graaf van Avaux.

5 Josias, graaf van Rantzau; zie over hem VI, p. 327 n. 13.

6 René Augier (Oger), Engels agent in Frankrijk.

7 Joachim Camerarius.

8 Niet meer aanwezig.

9 Johan Gustavsson Banér. In plaats van het voorafgaande ‘ex relatu’ heeft de copie te Uppsala abusievelijk: et relatu.

10 De copie te Uppsala heeft: ipsis.

11 De copie te Uppsala heeft abusievelijk: et.

12 Urbanus VIII.

13 Philips IV.

[p. 114]

Ego quae a Ratisbona scribebantur de Suedis ad propriam pacem invitatis, spargenda et hic et alibi censui, ut amicis excuterem torpedinem nostrique contemptum. Nihil nostros¹ malle quam pacem in commune bonum, modo et alii, quorum id interest, id sibi ostendant cordi esse et publice et privatim dixi dicamque donec definitius aliquid constitutum a nostris cognovero.

Eodem tenore ad me quo ad te scripsit magnus cancellarius accepique ea, quae Avaugurio² responsa sunt, ad quam normam sermones meos dirigo. Si amici omnes aut hostes fiunt aut sua consilia a nostris separant, eo facilior Suedis erit ratio sibi et amicorum reliquis consulendi.

De Erenbreitstenio nihil hic compertum habemus; utinam quae scribis affirmet fama certior.

Magnus cancellarius, ut puto, priusquam de itinere suo quicquam constituat, diligenter explorabit, sociorum animi ad pacem an ad bellum sint proniores et, si bellum malint, an ea parent et qua cura oportet, quae ad repellendas tantas hostium vires sunt necessaria.

Haec nunc habebam; quae posthac tempus suggeret, ad nullum potius quam ad te relaturus.

Deus, Illustrissime Domine, tibi tuisque semper sit favens.

Illustrissimae Dominationi Tuae omni cultu addictissimus
H. Grotius.

1 De copie te Uppsala heeft: nos.

2 Charles Du Bois, baron d'Avaugour.

Lutetiae, XXVII Febr. n.C.A.^o MDCXXXVII.

Novissimo, quo literae mittebantur, die haec epistola³ me forte avocato, a meis claudi mittique neglecta est. Ea nunc venit cum accessione⁴.

Literae Londinio nos plane in spe de Anglis praesertim de navibus Palatino commodandis concepta confirmant: itemque de Gallico foedere, quod utinam ratum faciat, qui hic cis paucos dies exspectatur Ogerius. Legati⁵ ipsi perplexe satis loquuntur: Galli nolunt me dubitare.

Dux Bernhardus sperat intra Aprilem traditum sibi iri proprium exercitum: qua in re ipsi collaborare non desino simulque Gallos jubere securos esse de colloquiis hostium nobiscum, cum nulla, nisi quae in commune bona sit, pax placitura sit Suedis. Idem dux Bernhardus ex Anglia brevi ad se qui mittatur exspectat.

Comes Suessionensis dicitur metu publicationis bonorum quaerere rationes, per quas se in eorum, quibuscum ipsi hactenus minus convenit, amicitiam restituat.

3 De uitgave der Epist. heeft hier tussen () de toevoeging ‘die 27 Februarii scripta’. In de copie te Uppsala is het schrijven van 7 maart echter als postscriptum aan dat van 27 februari toegevoegd. Laatstgenoemde brief heeft, blijkens de aantekening boven aan de brief, op 11 maart zijn bestemming bereikt. Heeft een ijlbode de 10 dagen, die een brief van Parijs naar Den Haag gewoonlijk nodig had, tot vier kunnen reduceren? Dit is voor die dagen niet uitgesloten; vgl. Zischka, Het wereldverkeer door alle eeuwen. Geschiedenis, invloed en techniek van schrijven, seinen, drukken, rijden, varen en vliegen. Bewerkt door Will. Kortekaas naar het nog onuitgegeven boek Lebensadern der Gemeinschaft. Nederland's Boekhuis, Tilburg 1951, p. 34; p. 187.

4 De copie te Uppsala heeft abusievelijk de lezing ‘occasione’.

5 John Scudamore en Robert Sidney, graaf van Leicester, resp. ordinarius en extra-ordinarius Engels gezant te Parijs.

[p. 115]

Ehrenbreitstenio multum timet dux Bernhardus. Dicitur fames obsessos ad foedissima compellere alimenta.

Galli cum Suedis fedus quibuslibet conditionibus expetunt parati ejus causa etiam hostes se imperatoris¹ profiteri. Haec tot virium conjunctio magni nos aliquid sperare hoc anno jubet.

Mitto quae Suessionensis ad regis fratrem et super regis de se edicto scripsit². Secundet Deus idemque, Illustrissime Domine, te ac tuos servet.

VII Martii n.C. anni MDCXXXVII Lutetiae.

1 Bedoeld wordt de op 15 februari overleden Ferdinand II.

2 Het is niet onmogelijk, dat hier gedoeld wordt op de overeenkomst tussen Lodewijk XIII en Gaston en hetgeen daarin over de graaf van Soissons wordt gezegd; zie Avenel, Lettres du Card. de Richelieu V, p. 747. Voor de brief zie men Aubery, Memoires Povr L'Histoire Dv Cardinal Dvc de Richeliev II, p. 20 en Le Vassor, Histoire de Louis XIII t. 9, p. 150 v.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: Redd. A.^o 1637 1/11 Martii.