Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 5

[p. 16]

1736. [1632] januari 30. Aan [N. van Reigersberch]¹.

Mijnheer,

Ick danck uE. van de advysen ende insonderheyt, omdat uE. het quaet niet en verswijcht, 't welck in desen tijt hoochnodych is om op alles te letten.

De heeren sijn hier soo besych, dat men van haer niet vorder en kan verstaen dan alreede is verstaen. De naeste vergaderynge sal voor mij niet beter genereren. Darom, tensij de steden bij haerselven courageuselijck resolveren, soo en loopt voor mij niet anders op den taerlynck als te vertrecken. Waer ick com, sullen menschen sijn, maer niet soo veel mijne vijanden. Ick had nae soo lange patientie van mijne lantsluyden wat beter verwacht. Ten kan op een ander voor mij niet arger sijn. In sijn lant veracht te leven is de quaetste plaech.

De kercke alhier² naer lange futseling heeft naer 't advys van de classes de sessie toegestaen, maer d' executie drie maenden wtgestelt. De heren hadden gisteren de classicale broeders ende de predicanten van de stat gebeden te maeltijdt, maer de predicanten van de stat hebben haer geëxcuseert van kerckenraet te moeten houden. Sij hebben oock gestipuleert, dat de gedeputeerde van de magistraten niet anders sullen hebben dan deliberative stem, dat de electiën sullen geschieden op d'oude voet, dat men in de leer niet en sal moveren. Met die conditiën hebben sij de sessie als vrijwillych toegestaen. Soo weet de kerck te handelen. De overheden sijn nergens nae ge ...

Wat Emond Richer³ belangt, doctor van de Sorbonne: hij heeft voor desen opentlijck in druck gesustineert ‘Ecclesiae regimen esse auctocraticum et debere eam gubernari canone, non potestate’⁴; dat de paux stont onder de conatiën⁵, gelijck in Vranckerijck altijt is gesustineert geweest. Hierover heeft men hem dickmael aengesproocken ende eyntelijck is gedreycht geweest, dat men hen van de communie soude affhouden, oock, soo hij storff, de gewijde aerde weygeren. Den cardinael de Richelieu door père Joseph capucijn⁶ heeft hem door vreese soo verre gebracht, dat hij bekent heeft ‘Ecclesiam Romanam esse magistram omnium ecclesiarum infallibilem’, den paus het hooft over de kercke; berouw toonende van sijne schriften, daermede hij de goede catholycquen had geschandaliseert, de acte hiervan geteyckent⁷, waervan den paus nuntius Bagny⁸ sooveel werckx maeckt, dat hij seyde, dat dit te Rome meer soude geacht werden dan de conqueste van Rochelle. Hiervan is hij nu ongemoyt ende den cardinael heeft becomen hac

1 Copie Bibl. Gem. Rotterdam, coll. Rem. Kerk, cat. v. hss., no. 1229 : 4. Het afschrift is van de hand van Van Reigersberch zelf en in diens spelling geschreven.

2 Nl. te Amsterdam.

3 Edmond Richer (1559-29 november 1631), Frans gallicaans theoloog. Zijn meest befaamde en bestreden werk is een klein boekje van 30 bladzijden, getiteld De ecclesiastica et politica potestate libellus, Parisiis 1611, herdrukt te Frankfort, Keulen en Amsterdam. Voor de talrijke tegenschriften alsook voor een samenvatting van de leer van het gallicanisme zie J. Carreyre in Dictionnaire de Théologie Catholique XIII, s.v. Richer, koll. 2698 vv.

4 Op. cit., § 5 (p. 7/8).

5 Op. cit., § 9 (p. 15/6).

6 François Leclerc du Tremblay (1577-1638), baron van Mafflier, capucijn, aanvankelijk vooral bekend als mysticus, prediker en kloosterhervormer, werd hij later de rechterhand van De Richelieu, op wiens politiek hij zonder een officiële functie te bekleden, grote invloed heeft uitgeoefend.

7 Vgl. hierover IV, no. 1482, p. 170 n. 5.

8 Giovanni Francesco Guidi del Bagno († 1641), pauselijk nuntius te Parijs.

[p. 17]

mercede, dat zijn eygen broeder¹ mede cardinael is gemaeckt, nu genaemt cardinal de Lion, hoewel men qualijck exempelen conde vinden, dat twee broeders cardinalen waren getoocht.

Den XXX Ianu. 's avonts laet.

UE. dienaer.

1 Alphonse Louis du Plessis de Richelieu (1582-1653), kardinaal van Lyon; zie IV, no. 1454, p. 135 n. 15.