Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2

1043. 1625 Dec. 26. Van J. Wtenbogaert³

Mijn heere.

Tot noch verwacht hebbende op't schryven van den vriendt⁴, daer ick meest op sie, sal ick U.E. seggen dat ...⁵ hebbe van elders, hoewel het niet veel om 't lijff heeft, ende dat tot antwoort op de uwe seer aengename v[an den].... daervan ick U.E. seer bedancke. Men schrijft dat de kinderen d. Hogerbetii zal. 't proces aengaende de confiscatie .... op restitutie binnen ses jaeren, dan dat de fiscus wel mocht appelleren; dat 't versoeck van de gevangenen wat in stilte ..... proceduren t' Utrecht niet voort en gaen, niettegenstaende de Staten Generael op clachten groff ende groot dat d' Armin. het daer tot boven.... tot vorderinge van de executie hadden geschreven; dat men tot Nimm. weder begonnen had te spreecken van 't innehaelen van [de ge]vallen boeten. Tot Rott. heeft men genoch gepredickt opentlick in grote vergaderingen; velen waren boven ontboden by borgem[eesteren ende] te gelijck in Schepencamer: eenige quamen, eenige niet; men socht den comparanten te persuaderen, op toesegginge [van de] vervallen boeten quijt te schelden, dat sy souden beloven noch haer huysen tot vergaderingen te leenen, noch in deselve te verschynen, doch te vergeeffs, ende men liet se gaen nae huys op beraedt. Het slot van een grote schuer by de magistraet hermaeckt sijnde, ende van den officier bewaert op den predickavont, is evenwel daernaer geopent ende daerin is voor meer als twee duysent menschen gepredickt; noch waren der honderden wech gegaen eer de schuer geopent wierdt,

3 Hs. Bibl. Rem. Gem. Rotterdam. Gedrukt Brieven van Wtenbogaert, ed. Rogge II: 2 p. 345.

4 Zie p. 480 n. 4.

5 De brief is beschadigd.

[p. 507]

dat wat spade geschiede. Datter wierdt goedtgevonden - om redenen die men secreet hielt - sodanige vergaderingen te continueren ende de cleyne aff te schaffen, op 't verwachten van de wedercomste van een man uten Haege, die naerder bescheyt brengen soude. De Calvin. niet wetende wat [te] dencken dat d'Armin. dus aengingen, was een Borgem^r. by Duyck¹ geweest clagen, die hem aen den Prince gewesen soude hebbe, maer de Borgem^r. hadde den ganck derwaerts gespaert. De dienaers daernae den schout aengedient hebbende de nieuwe vergadering ende de plaetsche, hadde het evenwel laten aenloopen. De man², die te Leyden gevangen ende gebannen was om de vergadering t'synen huyse gehouden, had van 't Hoff mandement vercregen tegen Leyden. De Remonstranten van Bueren hadden by request aen den Prince versocht executie by conniventie, de request was verleydt van den Prince, die se selff in handen gegeven van een man van Bueren: men soude een ander praesenteren. Dit is all dat ick hebbe, utgenomen dat my van Hamborch geschreven wordt, dat men daer oock voor swarigheyt ende droevige tyden vreest, indien de saeck tusschen den Keyser ende Denemarcken niet wordt geaccordeert, doch datter hoope was van accoort: de Keyser wilde dat de Deen eerst ontwapenen soude, onder belofte van den Sax, die sich borge wilde stellen dat de Keyser daernae sijn volck soude doen vertrecken; de Deen ter contrarie, dat de Keyser sijn volck soude eerst doen vertrecken, de Deen soude hem niet vervolgen, alsoe hy maer en was gewapent tot defensie. Hier is seecker gerucht geweest van 't innecomen van de silvervloot, seer rijck, in Sivilien; nu seydt men dat het niet en is de silvervloot, maer een vloote van coopmanschap, doch seer rijck. De schippers, die hyer uyt het Landt comen, spreecken alle ut een mondt veel van den ellendigen staet onses vaderlands, ende datter moet verandering vallen: dan sy spreecken nae haer verstant. Ick twijffel off ick U.E. verwitticht heb van een saeck, my voor wat tijts uten Haege geschreven, die my notabel dunckt, indien 't geen fabel en is: te weten dat d'overleden Prins in sijn sieckte had wonderlick gedelireert over seecker hooft, dat hem tusschen de beenen lach, roepende telckenmael, ‘wech met dat hooft, neemt dat hooft wech, dat tusschen mijn beenen leydt.’ De lackay: ‘Mijn heer, daer leydt gheen hooft, ick sie gheen hooft.’ Hy: ‘neemt het wech, het leydt tusschen mijn beenen.’ Dan Bogerman roert daer niet van³: 't is maer een delirium. Die het my schrijft is een arch doorsnuffelaer, hy schrijft het affirmate. Ick sall U.E. brieff aan d. Grevichovium met d'eerste gelegenheyt voortschicken. M^r. Tresel schrijft U.E. van de provisie, met dewelcke ick uws joncxkens⁴ cofferken, dat cleyn is, senden sal, tensy U.E. het anders ordonneere. Ick wensche dat het joncxken dat mocht hebben. Mijn huysfrou meynt verstaen te hebben dat daer lijnwaet voor hem in was, 't welck wy vresen hy van node sal hebben gehadt, maer is niet mogelijck geweest voor desen te senden. Ick wilde dat hy dit wiste. 't Sal nu met het ... van Uwe E. comen, nisi secus iusseris. Mijn huysfrou is vry qualick te passe geweest, maer nu, God loff, beter. Sy doet U.E. ende deselver huisfr., alsmede ick, d. Episc., M^r. Tresel ende de syne mede hertelick groeten. Desen 26. Decemb. 1625.

1 Den raadpensionaris.

2 Zie p. 499.

3 In zijn boekje: Het Christelijck overlijden van ..... Mauritius; zie p. 459 n. 11.

4 Zie p. 502 n. 1.

[p. 508]

D. Episc. verclaert niet op U.E. boeck¹ te hebben geremarqueert, blyde dat het weder onder de persse comt. Het wordt seer begeert. Ick heb weder commissie van Hamborch voor eenige exemplaren. M^r. Leenaert van Sorgen, coopman aldaer, doet U.E. dienstelick groeten, seer gescandaliseert dat men 't tot Franckfoort ende te Leipsich in catalogo vondt, ende 't boeck nergens te bekomen en waer.

U.E. dienaer
I. Wtenb.

1 De iure belli ac pacis.

.... ontfangh ick tydinge van den vriendt, daerop U.E. .... te letten. Hy acht dat het goedt is dat ..... aengenomen heeft, want hy daer nu .... doet. Cousijn² seydt dat hy A. sijn best ..... ende dat men op sijn doet letten sal. Hy gelooft niet dat Cousijn goedt vindt.... het wel te weten. 't Was maer geantwoordt op affvraging, heel .... gevraecht ende had geantwoordt dat het .. van 't .... was, dat A. een ..... van seecker voet - sonder te seggen wat voet - die d'ander voor had, waerop hy seydt dat men 't soeckt daer men 't niet [vinden] sal, dat die voet sonder wint sijn, dattet daer soe niet gebaeckent en is, ende dat sijn Broer is van de .... mening. Voorts heeft hy goede moet, hoewel het wat aenloopt. Daer is noch wat, Mijnheer, [doch] dit is 't voornaemste. Ick moet affbreecken omdat ick vrese dese te laet mocht komen. De naeste reyse noch wat, soe het God gelieft. Vale.

T. ut supra.

2 Frederik Hendrik.

Adres: A Mons^r. Mons^r. Grotius. Paris.

In dorso schreef Grotius: 26 Dec. 1625. I. Utenb.