Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 1
(1928)–Hugo de Groot–
Auteursrecht onbekendBijlage.VerbaelGa naar voetnoot1 van Reynier Pauw, oudt-burgemeester der stadt Amstereldam ende gecommitteerde in het collegie van de Gecommitteerde Raiden van de heeren Staten van Hollandt ende Westfryeslant, mr. Hugo de Groot, advocaet-fiscael van de graeflijckheyt van Hollant, Zeelant ende Westfryeslant, Jacob Boreel, oudt-burgemeester der stadt Middelburgh, Diderick Meerman, schepen der stadt Delfft, van haere besogne in Engelant, gevallen op de saecken van Oost-Indiën in den jaere XVIcXIII. Achtervolgende seeckere instructieGa naar voetnoot2, geconcipieert by de vergaderingh van Seventhyene uyt de name ende vanwege de Generale geoctroyeerde Compaignie, uyt de Vereenichde Nederlanden trafficquerende op Oost-Indien, luydende als volght: Om uyt de name (A)
Ende de missive van de Hooge Mogende heeren Staten Generael der Vereenichde Nederlanden geschreven in 't Latijn ende luydende als volght:
Alsoo wy nyet soo zeer ter harte en nemen ofte in hooge recommendatie hebben als de behoudenisse ende vermeerderingh van de conincklycke faveuren ende affectie van Uwe Mat. tot het beste van den staet der Vereenichde Landen ende de goede ingesetenen van dyen, midsgaders van te mogen onderhouden eene waerachtighe ende oprechte vriendschap tusschen de ondersaeten van Uwe Mat. ende de onsen soo in haere rycken in dese landen als voorts overal maeri nsonderheyt in de Oost-Indiën, soo hebben wy op de propositiën, aen ons gedaen by den heer Winwod, uwe ambassadeur, te wege gebracht dat onse Generale | |||||||||||||||
Compaignie van de Oost-Indiën versocht ende gedeputeert hebben d'heeren Reynier Pauw, oudt-burgemeester der stadt Amstelredam ende raedt van de heeren Staten van Hollant ende Westfrieslant, Hugo de Groot, doctor in de rechten, advocat-fiscael in de Hoven van Hollant ende Zeelant, Jacob Boreel, oudt-burgemeester der stadt Middelburgh, ende Diderick Meerman, schepen ende raedt der stadt Delfft, opdat sy haer souden laeten vinden by Uwe Mat., om haer met behoorlijck respect ende reverentie te verthoonen de waere gelegentheyt van de saecken van de voorn. Compagnie ende nae Uwe Mats. goedtvinden ende gelyeven te treden in communicatie over 't gunt de behoudenisse, verseekertheyt ende vermeerderingh van de navigatie ende traffycque in de Indiën, midsgaders d'ordre ende voorsyeninghe, dye noodich zijn jegens alle hostiliteyt ende beletselen van deselve in goedt recht, reden ende billickheyt vereyschen tot het beste van de ondersaeten van Uwe Mat. ende d' onsen. Wy bidden daerom ootmoedelijck, dat het Uwe Mat. gelyeve de voorn. gedeputeerden te houden in favorable recommendatie ende haer te courageeren tot de handthavinghe van de voorn. navigatie ende traffycque met den aencleven van dyen als een saicke, dye ten hoochste proffytelijck ende nodigh is tot het welvaeren van de gantsche Christenheyt ende insonderheyt uwe rycken ende dese staet, mids welcke Deurluchtichsten coninck, bidden wy Godt Almachtigh Uwe Mat, te houden in Syne protectie. Uyt den Hage den XXIII Martij XVIcXIII.
Soo hebben wy ons getransporteert nae Londen ende aen den heere ambassadeur Caron overgelevert hebbende de bryeven van addres ende recommendatie, ons by de Hooge Mogende heeren Staten Generael medegegeven, hebben gesocht te bevorderen onse audientie by Syne Mat. ende deselve becomen den VI dairaenvolgende, ten welcken tyde wy by Syne Mat. zijn gecomen, geassisteert met de voorn. ambassadeur, dye eerst aen Syne Mat. in 't generael heeft gerecommandeert de saicke van onse deputatie, ende hebben wy daernae aen Syne Mat. overgegeven de missive van de heeren Staten Generael, hyervoren geïnsereert ende voorts gedaen in 't Latijn de naevolgende propositie:
Waerop by Syne Mat. ons geseyt zijnde, dat haere meninghe was seeckere commissarissen te deputeren om met ons te confereren, hebben wy Syne Mat. daervoren ten hoochste bedanckt, haer biddende de saecke te willen houden nyet voor een simple particuliere saicke, mer voor een saecke van importantie ende van staet, 't welck Syne Mat. verclaerde te doen, ende voorts by Syne Mat. geurgeert zijnde, dat het hardt soude sijn, dat men syne ondersaeten soude willen sluyten uyt Oost-Indiën, hebben wy daerop generalijck geseyt, dat regard moste werden genomen op de groote costen, by de onse nootwendelijck gesupporteert, ende dat de traffycque nyet en soude connen duyren, soo ons de vruchten wyerden ontrocken sonder remboursement van de costen. Ende alsoo wy insonderheyt verthoonden de costen, by de onsen gedaen in 't maecken ende onderhouden van fortressen, seyde Syne Mat. te verstaen, dat een yder moeste blyven besitten 't gunt hy besat, maer daer de een nochte d'ander nyet en besat, dat men daer malcander nyet en behoorde de vrye commercie te beletten; Syne Mat. seyde ons vorder | |||||||||||||||
dat sy met haere coopluyden moste sprecken om haire redenen te verstaen, alsoe haire meninghe was in desen nyet te doen by decisoire sententie, maer by maniere van persuasie. Doch dat haere meninghe was dat eyntelijck de saecke door haere ende der heeren Staten authoriteyt soude moeten werden gerecht ende dat de conferentie met de coopluyden soude dyenen tot preparatie. By ons vorder geseyt zijnde dat meer moste gelet werden op het toecomende als op het gepasseerde, repliceerde Syne Mat., dat men het gepasseerde alleenlijck ondersoecken soude om daeruyt van het toecomende te oordeelen. Waernae wederom een dancksegginge by ons gedaen sijnde soo hebben wy aen Syne Mat. behandight de brieven van recommandatie van Sijn Excie. als oock seeckere missive, ons mede gegeven by synen ambassadeur de heer Winwod, ende sijn alsoo vertrocken ende hebben daernae gedaen de reverentie aen mijn heer den PalsgraeffGa naar voetnoot1. Den VII Aprilis hebben wy versocht an Syne Furst. Gen. Graeff Heyndrick van NassauGa naar voetnoot2, ten selver tyde tot Londen zijnde, dat Syne F.G. gelyeven soude onse saecke op 't hooghste te recommanderen aen Syne Mat., 't welck Syne F.G. aengenomen heeft te doen, ende heeft ons daer nae doen weten, dat Syne Mat. belooft hadde ons te doen alle mogelycke faveur, ende alrede eenighe personen tot de conferentie gedeputeert te hebben ende soo wy met deselven nyet en conden accorderen, dat Syne Mat. als dan met den heer Caron de saecke by de handt soude nemen ende soecken te accomoderen. Ten selven dage zijn wy gaen begroeten mijnheer den Eertsbisschop van CantelberghGa naar voetnoot3, den eerste van 's Conincx Secreten Raidt; ende hem verhaelt hebbende het sommier van onse propositie, gedaen aen Syne Mat., heeft hy ons zeer beleefdelijck geantwoordt, bethoonende eene groote affectie tot onsen Staet: seggende voorts, dat Zyne Mat. eenighe personen van qualiteit hadde gedeputeert om met ons te handelen. Ende hoewel ons wel eenighe difficulteyten in het eersten souden bejegenen dat hy evenwel nyet en twijffelde off wy souden scheyden met contentement. Den XIe Aprilis is ons aengeseyt by de gedeputeerden van de Engelsche Compaignie, dat de gedeputeerde van Syne Mat. mids de heylige daeghen ende week voor Paisschen ende andere beletselen nyet en souden met ons in besogne connen treden voor den XVe Aprilis nae onsen stijl, zijnde in Engeland den tweeden Paeschdach, ende zijn ons middelertijdt verscheyden maelen wesen begroeten soo de heer gouverneur van de Engelsche Compaignie, genaemt Ser Thomas SmithGa naar voetnoot4, als oock eenighe notable coopluyden van de selve Compaignie. Den XIIII zijnde aldaer Paeschdach heeft de heer Caron ons geseyt, dat hy by Syne Mat. was ontboden geweest op 't stuck van de alliantie met de Duytsche vorsten ende dat hy d'occasie hadde genomen an Syne Mat. onse saecke op 't alderhoochste te recommanderen, verhaelende tot dyen eynde aen Syne Mat. den inhoudt van seeckere missive die mijnheer van Oldenbarneveldt, advocaet van de lande van Hollant, aen Syne Ed. hadde geschreven, hem dyenende tot instructie op de saecke van onse deputatie. Den XV Aprilis ons aengeseyt zijnde, dat de gedeputeerden van Syne Mat. waeren vergadert ten huyse van Ser Thomas Smith, soo zijn wy derrewaerts gegaen ende | |||||||||||||||
hebben bevonden, dat deselve gedeputeerden waeren de voorn. Ser Thomas Smith, ridder, Ser Daniel DunneGa naar voetnoot1 ridder, rechter ter admiraliteyt ende meester van de requesten, Ser Christoffel ParkinsGa naar voetnoot2, ridder, medemeester van de requesten, Clement EdmontGa naar voetnoot3, schildknaep, clerck van den Raedt, Willem Groenwel, Robbert Middelton ende Robbert Bel, coopluyden ende gecommitteerden van de Engelsche Oost-Indische Compaignie; ende jegens malcander overgeseten zijnde, hebben de gedeputeerden van Syne Mat. ons geseyt, hoe Syne Mat. haere personen hadden gedeputeert tot de conferentie, ende dat sy gaern uyt ons souden verstaen de meninghe ende intentie van onse propositie, gedaen aen Syne Mat.; waerop by ons mondelingh is geseytGa naar voetnoot4 dat de Bewindhebbers van de Nederlandsche Oost-Indische Compaignie zeer wel conden bevroeden, hoeveel hair ende oock den staet van onse landen gelegen was aen het faveur van Syne Mat. ende dat zy daeromme altijdt last hadden gegeven aen de haeren om de ondersaeten van Syne Mat. in Oost-Indiën met alle beleefdtheyt ende goede correspondentie te bejegenen, vertrouwende wederom, dat deselve ondersaeten van Syne Mat. van haer nyet en anders en souden begeren dan dat redelijck soude zijn. Ende hoewel eenighe Engelschen haer in Oost-Indiën jegens de onsen sulx hadden gedragen, dat de onsen meenden te hebben rechtvaerdighe redene van clachten, dat nochtans de Bewinthebbers om alle goede eenicheyts wille sulcx goedtgevonden over te zyen ende te dissimuleeren, te meer alsoo sy wel verstonden, dat men de fauten van particulieren de geheele natie nyet en behoorde toe te schryven. Maer dat het scheen, dat an d' andere zyde dye van d'Engelsche Compaignie gelyeft hadde haer te addreseren aen Syne Mat. ende by haere remonstrantie groote clachten te doen over de onsen, waerover de heer Ambassadeur Winwod al over een jaer gedaen hadde seeckere propositie aen de heeren Staten Generael, overleverende oick de articulen van de voirn. clachten. Welcke articulen by de heeren Staten-Generael overgegeven sijnde aen de Bewinthebbers der Nederlandsche Compaignie was by deselve Bewinthebbers aen Haere Hoge Mog. verthoont ende bewesen, dat de voirn. clachten procedeerden ten deele uyt quade rapporten, ten deele oick uyt misverstandt, nemende voor ongelijck 't welck gheen ongelijck en was. Sulcx dat Haer Hoge Mog., wel geïnformeert zijnde van de gelegentheyt van de saecke, seecker antwoord aen den heer Winwod schriftelijck hadden overgelevert met de copyen van seeckere verificatie, opdat Syne Mat. wel mochte verstaen de waere gelegentheyt van de saecke. Maer alsoo d'heeren Staten daernae verstaen hebben uyt deselve heere ambassadeur van Winwod, dat Syne Mat. voor aengenaem soude houden, dat Haere Hoge Mog. te wege wilde brenghen, dat door haer ordre van wegen de Nederlandsche Compaignie eenighe personen mochten werden gesonden om te comen in conferentie met hoope van een goedt reglement met ghemeen advijs te connen besluyten tot handthoudinghe ende vermeerdinghe van de traffycque voor d' een ende d' ander, soo hadde de heeren Staten Generael | |||||||||||||||
aen de voorn. Compaignie sulcx doen verstaen, dewelcke met goedtvinden van Haere Hoge Moog. ons hadde gesonden met bryeven van Hair Hoge Mog. aen Syne Mat., dye wy aen Syne Mat. gelevert hadden ende met eene verhaelt het inhoudt van het antwoordt, by Haere Hoge Mog. aen den heer Winwod gegeven. Ende naedyen dat Syne Mat. daerop gelyeft hadde de tegenwoordige heeren tot de conferentie te deputeren, soo hadde wy ons zeer gaerne by Haere Ed. laeten vinden, versoeckende van deselve, als comende vanwege Syne Mat., te verstaen de voet ende ordre dye sy verstonden dat in de conferentie soude werden (1. wesen) te houden, alsoo wy nyet anders en sochten als deselve te vorderen ende te brenghen tot een goedt eynde. Naedat wy aldus gesproocken hadden, soo zijn de Engelsche gedeputeerden gelijckelijck vertrocken in een andere camer ende wedercomende hebben versocht, dat wy souden specificeren de fyten van de Engelschen in Oost-Indiën, waerover wy meende recht te hebben om te claegen; ende dat wy henluyden soude communiceren de antwoorde, by de heeren Staten Generael gegeven aen den heer Winwod; dan wy hebben versocht geëxcuseert te zijn van nyet te refriceren eenighe gepasseerde questiën ende misverstanden, twelck nyet anders als onvrindschap soude connen veroorsaecken, die wy sochten te myden; ende aengaende 't antwoord van de heeren Staten Generael: dat hetselve was gegeven aen den heer Winwod, dye oock verclaert hadde 't selve antwoordt overgesonden te hebben. Hyerop soo hebben zy aengenomen het antwoordt met de clachten te confereren ende soo ergens inne gheen satisfactie en hadde, dat zy ons 't selve soude te kennen geven, versoeckende, dat de conferentie schriftelijck ende in de Latijnsche taele soude geschyeden, alsoo 't meerendeel van henluyden gheen Franchoys en spraecken ofte verstonden, waerinne wy aengenomen hebben haer te gelyeven. Den XVI ben ick, Hugo de Groot, by ordre ende resolutie van de andere gedeputeerden, geweest by Ser Christoffel Parkins, meester van de requesten
Den XVIII is ons ter hande gestelt by eenighe van de gedeputeerden seecker Latijnsch geschrifte waervan den text ende het translaet alhyer volght:
Den XXe Aprilis hebben wy overgelevert seecker geschrift, dyenende tot beantwoordinghe van het voorn. geschrift van de Engelschen, luydende als volght:
Den XXVII Aprilis is ons by eenighe gedeputeerden behandight een replycke, by d'Engelschen gemaeckt op ons geschrift, dyenende tot antwoordt van haer eerste geschrift, luydende deselve replycque als volght:
Den XXX Aprilis zijn wy wederomme verschenen in de vergaderinghe van de Engelsche gedeputeerden ende hebben Haer E. overgelevert onse duplycque jegens haere voirn. replycque, luydende als volght:
| |||||||||||||||
Nevens het overleveren van dit geschrift hebben wy mondelinghe geseyt, dat ons bekent waeren de groote occupatiën van Haer E. ende dat wy oock de onsen hadde, dat ons meninghe gheensints en was geweest met Haer E. te comen in proces ofte contentie, maer dat wy waren gecomen om aen Haer E. vrundelijck te remonstreren de rechte gelegentheyt van de saecken van Oost-Indiën; 't welck wy meenen oprechtelijck gedaen te hebben, versoeckende, dat zy ons nyet verder yet sulcx wilden vragen, waeruyt de dissolutie van onse Compaignie soude moeten volghen tot groot voordeel van de Spaingnaerden, maer dat veel lyever Haere E. gelyeven soude, onse redenen ter harte nemende, de saecke favorabelijck te rapporteren aen Syne Mat., dye wy hoopten, dat contentement soude nemen in 't gunt by ons was voorgestelt, insonderheyt alsoo den dyenst van Syne Mat. dairan ten hoochste was gelegen. Waernae de gedeputeerden van Syne Mat., het voirn. geschrift gelesen hebbende, ons mundelingh geantwoordt hebben, dat sy verstonden, dat wy reden hadden om te verlanghen nae expeditie ende dat sy haer best daertoe wilden doen; maer dat zy wat tijdts van noode hadden om haer te bedencken op ons laetst geschrift, seggende oick, alsoo sy sagen, dat in hetselve geschrifte enighe particuliere fyte tot laste van de Engelschen wyerden verhaelt, dat zy ons wel wilden communiceren de depositiën, dye sy becomen hadden over 't gunt in Oost-Indiën tusschen de onsen ende de haeren was gepasseert, gelijck zy verclaerden onse depositiën gezyen ende gelesen te hebben. Waerop by ons geseyt is, dat wy de voorn. particuliere fyten jegens onse danck hadden moeten aenroeren tot noodighe defensie op het gunt by Haer E. replycque was geallegeert; dat wy anders sulcx lyever hadden naegelaeten, gelijck wy oock van de beginne aen geprotesteert hadden ende dat wy noch berijt waeren de memorie van al hetselve te laeten vaeren, biddende voirts dat haere deliberatie soo veel als doenlijck soude sijn mochte werden geaccelereert., Den IIe Maij ben ick, Hugo de Groot, met goedtvinding van de andere gedeputeerden geweest by mijnheer de eertsbisschop, hem ten hoochste recommanderende de goede expeditie van onse saecke, alsoo wy wel meenden, dat deselve aen den Raedt gebracht soude mogen werden. Doch verstond uyt Syne E., dat de saecke noch in de Raedt nyet en was verhandelt, maer soo wanneer de selve aldaer soude comen, dat hy alsdan gaeren allerlei goede instructie soude willen ontfangen; daerby voegende, dat het was een saecke van groote gewichte ende dye wat tijdts requireerde om wel ondersocht te werden, met vermaninghe dat wy mette daet nyet en soude verachten 't gunt wy met woorden seyden te willen bevorderen. Ende alsoo Syne E. verder seyde verstaen te hebben, dat wy 't selve waeren sustinerende, 't welck wy eertijds van de Portugesen bericht hadden, is Syne E. daerjegens verthoont de diversiteyt van 't gesustineerde van de Portugesen ende van de onsen, gelijck hetselve in onse gevolght geschrift is aengeroert. Ende heeft voorts Zyne E. aengenomen de recommandatie van onse saecke, seggende wel te verstaen, dat de Spangnaerden uyt onse misverstanden groot voordeel souden comen te trecken tot naedeel van de Christenheyt. Den IX Maij is ons gelevert seecker derde geschrift van de Engelsche, dyenende tot triplycque, waermede sy de conferentie hebben gesloten, luydende als volght:
Nevens dese triplycque sijn ons mede gelevert seeckere certificaten in Engelsche taele, dewelcke midts haer prolisiteyt ende omdat deselve de principale | |||||||||||||||
materie nyet en raecken, maer alleenlijck eenighe particuliere querelen, wy onnoodich hebben gevonden in dese verbale te insereren. Den X Maij zijn wy gelijckelijck gegaen by mijnheer den eertsbisschop, dye ons wel gehoorend alle mogelycke faveur toegeseyt heeft, ons vermaenende, dat wy nyet en souden voorstellen dan 't gunt in reden ende billickheyt bestaen soude, waerom wy verthoont hebben, dat onse meninghe nyet en was yet te versoecken dan 't gunt met de equiteyt ende met den meesten dyenst soo van Engelant als van ons landt overeenquam. Den XI Maij zijn wy gaen begroeten de heeren gedeputeerden van Syne Mat. ende eerst gecomen zijnde by de heere Duns, heeft ons geseyt dat zy eerstdaegs souden rapport doen aen Syne Mat., bethoonende voirts in de discoursen wel te verstaen, dat de traffycque van Oost-Indië nyet en conde gehouden werden anders (als) de Spaignaerden attaquerende met alle macht ende de Indianen assisterende: allegerende tot dyen eynde een nyeuw edict, 't welck by den Coningh van Spaigniën was gedaen publiceren, verbyedende alle natiën, uytgenomen de Spaignaerden, enigh acces in West-Indiën op peyne van den lyve. Doch insisteerde zeer op de vrye traffycque van de Engelschen, soowel in de Molucquen als in andere plaetsen, ende dat wy malcander wat naerder behoorden te comen als wy noch hadden gedaen, alsoo wy nyet anders en hadden geseyt als 't gunt de resolutie van de heeren Staten Generael hadde medegebracht; waerop wy insonderheyt verthoont hebben de grootheyt ende de noodwendicheyt van de costen, by de onsen gesupporteert, doch scheen de heere Duns nyet genoech te geloven, dat de costen soo groot souden zijn geweest als wy wel deduceerden; wairop wy geseyt hebben, dat sulcx des noodt zijnde volcomentlijck soude blycken. Seyde voorts de voirn. heer Duns te verstaen, dat men alle voorgaende offensiën ende particuliere querellen soude laeten vaeren. Voirts gegaen zijnde by de heer Parkins ende met hem gecomen zijnde in propoost, hebben uyt Syne E. verstaen, dat d'Engelsche coopluyden meenden de defensie van de Indianen ende 't oorlogh te lande in Oost-Indië nyet noodigh te zijn, alsoo sy meenden de waeren uyt Oost-Indiën off met gemoede van de Spangnaerden ende Portugesen te connen cryghen ofte deselve waeren den Spangnaerden ende Portugesen aff te nemen met het veroveren van haer schepen; waerop by ons verthoont zijnde dat de Spangnaerden henluyden de traffycque met gemoede nyet en souden willen toestaen, ende de schepen waer te nemen, dat sulcx te onseecker ende ongewis was, heeft ons daerop gerepliceert, dat onse exploicten oock nyet veel seeckerheyts en hadden, insonderheyt als de Coninck van Spangniën zyne macht soude willen employeeren. Verclaerde nochtans, dat ons voornemen zeer eerlijck was, maer dat men moste bedencken eenigh middel om de Engelschen mede wat proffijt ende wat eer te laeten houden, 't sy met het verdeelen van quartieren ofte van waeren ofte met de Engelsche seeckere quantiteyt van speceryen toe te staen, protesterende sulcx alleen voor te slaen als particulier; op alle 't welck wy nae gelegentheyt hebben geantwoordt, meest ons funderende op de costen. Uyt de heer Emont hebben wy van gelycke verstaen, dat de Engelsche coopluyden meenden de traffycque van Oost-Indiën wel te behouden sonder soodaniche proceduyre te gebruycken als wy waeren gebruyckende, 't welck wy mede wederleyt hebben met de redenen, in onse geschrifte vervatet. Den XII Maij heeft de heer Ambassadeur Caron ons verthoont een tweede missive, aen hem geschreven by mijnheer van Oldenbarneveld, dyenende tot | |||||||||||||||
sunderlinghe recommendatie van onse saecke, waerom wy hem gebeden hebben den inhouden van deselve missive Syne Mat. te willen doen verstaen. Den XIII Maij is de heer Ambassadeur geweest by Syne Mat. ende onder andere propoosten mede gevallen zijnde op het discours van onse saecke, heeft Syne Mat. geseyt het rapport gehoort ende oock de stucken van onse conferentie gesijn te hebben ende daeruyt te bevinden, dat wy al te precijs waeren, versoeckende van hem raedt ende advys; waerop by den heer Ambassadeur voorgeslagen zijnde, dat men de saecke soude willen aen de handt houden ende te dyen eynde by gelegentheyt eene deputatie te doen uyt Engelant in de Nederlanden, scheen Zyne Mat. sulcx wel te smaicken, doch seyde goedt te vinden, dat eenighe van syne gedeputeerden haer souden laeten vinden by deselve heer Ambassadeur, om naerder met hem te communiceren ende openinghe te doen van haire advysen. Ende alsoo wy bevonden, dat d'Engelsche in de conferentie 't laetste schryven hadden gesocht te houden, nyetjegenstaende zy 't eerste schryven hadden gehadt, ende dat in haere triplycque eenighe poincten waren gestelt dye nyet en dyende ongesolveert te blyven, soo hebben wy geoordeelt noodsaeckelijck te zijn deselve poincten notelijck te solveren by een remonstrantie aen Syne Mat. als dewelcke nu de kennisse van de saicke tot hem hadden getrocken, verhopende daermede eenighsins wech te nemen de impressie, dye Syne Mat. jegens ons mochte hebben, genomen uyt het rapport van syne gedeputeerden; welcke remonstrantie was luydende als volght:
Den XIIII Maij hebben wy versocht aen den heer Ambassadeur Caron, dat Zyne Ed. gelyeven soude de voirn. remonstrantie Syne Mat. te behandighen, 't welck hy heeft aengenomen te doen. Ende ten selven dage by hem gecomen zijnde de heer Perkins, zijn te samen versprocken, dat men de besogne soude houden in surcheantie, totdat Syne Mat. eenighe nae Nederlant soude deputeren. Ende heeft de heer Ambassadeur aen deselve heere Parkins behandight de voirn. remonstrantie, die deselve eerst met Syne Mat. ende daernae met de heeren van de Secreten Raedt heeft gecommuniceert. Den XVII Maij is by den Raedt van Syne Mat. geconcipieert seeckere missive aen de heeren Staten Generael, dyenende tot ons afscheydt ende geconcipieert in wat harde termen, als medebrengende, dat wy saecken hadden gesustineert dye t' eenemael onredelijck waeren ende dat wy daerop souden hebben geinsisteert; dat onse commissie al te precijs was om te treden in vorder communicatie. Vorder oock, dat de precysheyt van de onsen in 't geven van haer commissie ende d'instructie, Syne Mat. soude leeren wat sorgh hy voor de zyne behoorde te draegen. Hyervan zijnde geadviseert, soo hebben wy noodigh geacht een audientie te versoecken aen Syne Mat., dewelcke ons daertoe heeft geassigneert den XXI dach van de voirn. maendt. Den XXe ben ick, Hugo de Groot, door ordre van de andere gedeputeerden geweest by de heere Parkins, dye nae verscheyde discoursen soo veel te kennen heeft gegeven, dat hy wel verstont onse proceduren in Oost-Indië de beste ende de seeckerste te zijn; maer dat de Engelschen ons nyet alles en conden toestaen, dat wy versochte, ten regarde van haer eer ende reputatie; doch dat hy gaern het beste wilde doen om de saecke te brenghen tot een redelycke provisie, verclaerende | |||||||||||||||
nochtans, dat het nyet oirboir en soude zijn daervan eenighe acte voor dese tijdt te versoecken, maer wel de saicke aen Syne Mat. te representeren. Den XXI hebben wy in presentie van den heer Ambassadeur audientie gehadt by Syne Mat. ende hebben gedaen de naevolgende propositie:
De Spangnaerden mochte defenderen, dat sy oock daer toe de schepe soo van ons als van andere wel mochten gebruycken, dock dat daervan naerder soude connen werden gehandelt tusschen Syne Mat. ende de heeren Staten Generael, maer dat middelertijdt mochte ordre gestelt werden, om alle periculen voor te comen. Hyerop seyde Syne Mat. ordre te willen geven, dat de synen d'onsen nyet hinderen en souden maer vrundtschap met ons houden. Daernae zyende Zyne Mat. in deselve galerye, alwaer wy audientie hadde, van verre staen Ser Thomas Smith, gouverneur van de Engelsche Compangnie van Oost-Indiën, heeft Syne Mat. hem by haer doen comen ende hem verclaert onse propositie ende onse intentie. Ser Thomas Smith seyde daerop, dat de ordre goedt soude zijn, midts dat de Engelschen op alle plaetsen sonder eenighe exceptie vry soude mogen handelen. Waerop de Coningh onse meninghe gevraecht hebbende, soo hebben wy geseyt, dat wy nyet en willen verhinderen, dat d'Engelschen nyet en souden handelen in alle plaetsen, daer wy onse forteressen nochte alliantie van verworven en hadden; maer dat wy versochten, dat zy de plaetsen by provisie wilden myden sonder prejudicie van eens yders recht om de inconvenienten, dye andersins te verwachten stonden, te ontgaen. Ende alsoo Ser Thomas Smith seyde, dat sulcx soude zijn tegen de vryheyt van de Engelschen ende dat de Engelschen soo vry behoorden te handelen in de plaetsen van Oost-Indië van ons gebyet als in Hollant ende Zelant, ten minsten midts betaelende eenighe gabellen, soo hebben wy daerop verthoont de redenen van differentie, insonderheyt ten aenzyen der groote costen. Welcke redenen Zyne Mat. verstaen hebbende, heeft Ser Thomas Smith onderrecht, seggende, dat wy de costen nyet en soude connen continueeren, soo ons het incomen wyerd benomen, ende dat daerdoor de Spangnaerden lichtelijck eenigh voordeel soude crygen, 't welck vooral moste verhoedt sijn. Ende dat hyer gheen questie en was van een perpetuelle ordre, maer van een provisie om meerder swaricheyt te verhoeden. Ende, soo het de Engelsche goedt dachte, sy mochte oock forteressen maecken ende de traffycque aldaer alleen behouden. Nae welcke woorden wy Syne Mat. bedanckt hebbende, zijn voorts met behoorlycke reverentie gescheyden, hebbende Syne Mat. ons in het scheyden gethoont een seer favorabel accueil. Den XXIe zijn wy wesen begroeten den prins van Wales, Syne Hoockeyt aenbyedende alle mogelycke dyensten, daerop by Syne Hoocheyt zeer favorabelijck is geantwoord ende geseyt, dat onse lande ende natie haer mochten verseeckeren, dat in hem gheen minder affectie t' onse waert en was als zijn vader tot noch toe bethoont hadde ofte als men van zijn overleden broeder hadden verwacht Ten zelven dage zijn wy zeer magnifiquelijck getracteert geweest ten huys. van Ser Thomas Smith, alwaer mede was de heer Duns, dye, in discourse comende | |||||||||||||||
van onse saicke, seyde nyet lyever te sullen syen dan dat Vranckrijck, Engelant ende Nederlant in een verbondt mochte comen op de handel van beyde de Indiën. Den XXIII Maij ontfanghen hebbende de gesloten missive van Syne Mat. aen de heeren Staten Generael, sulcx deselve op den XVII was gearresteert, ende uyt de copye ons mede toegesonden, bevindende, dat deselve was ingestelt in harde termen over de poincten, hyervoren verhaelt, ende nyet twijffelende off Syne Mat. was beter geinformeert geworden door onse laetste propositie, soo hebben wy door den heer ambassadeur Caron getracht om deselve missive wat te doen veranderen. 't Welck by den secretaris Ser Thomas LaickGa naar voetnoot1 gecommuniceert zijnde met Zyne Mat. is by Zyne Mat. goedtgevonden ende hebben daernae becomen een andere missive, luydende als volght:
Naedat wy in 't breede verstaen hadden 't gunt Uwe gedeputeerden hadden te proponeren op 't stuck van de navigatie van de Indiën, soo hebben wy eenighe van onsentwege gedeputeert om met haer te handelen in deselve saecke. Dewelcken hebbende aen d' een ende d' andere zyde gedisputeert ende haere redenen geconfereert, eyntelijck bevonden hebben, dat het different nyet en was in termen om geaccordeert te connen werden. Ende daerop zijn wy geresolveert de saecke uyt te stellen tot een naerder onderhandelinghe, in Uwe lande te houden, ons verseeckerende, dat ghylyeden, Mijn Heeren, als in dewelcken resideert de oirspronck van de authoriteyt ende nyet en is besloten met eenighe limyten, gelijck deselve wel is in uw gedeputeerden, deselve zult willen uytbreyden ende accomoderen tot de reden, regard nemende soowel op de billicheyt van de saecke als op (wat) de zeer vaste ende particuliere vrundschap tusschen ons is vereyschende. Ende alsoo wy met den eersten ten dyen eynde onse gedeputeerden (verstaen) over te senden, soo en sullen wy voor dees tijdt gheen lange propoost daerop houden ende blyven Uwe etc. XIIII Mey XVIcXIII. Met dese missive, geschreven den XIIII Mey nae d'Engelsche ende den XXIIII nae onse stijl, zijn wy den XXVII vertrocken uyt Londen ende den XXXI gearriveert zijnde in Den Hage hebben ten zelve dage audientie gehadt by de heren Staten Generael, dewelcke verstaen hebbende het sommier van onse besoigne ende gelesen hebbende de voorn. missive van Syne Mat., ons voor antwoordt hebben gegeven, dat wy wel ende in conformiteyt van de intentie van Haere Hoog Mog. ende van de Compagnie hadden gebesoigneert. Vonden oick geraiden, dat een cort verhael van ons affscheydt van Syne Mat. met een copye van de missive, by Syne Mat. aen Haere Hoog Mog. geschreven, souden gesonden werden aen den Generael van de Oost-Indiën om te weten waernae hy hem soude hebben te reguleren, belastende ons voorts, dat wy copye van ons verbael souden leveren ter camere van Haire Hoog Mog., alle 't welcke wy aengenomen hebben te doen. Ende sijn den eersten Junij wesen begroeten den heer ambassadeur Winwod, Syne Ed. versoeckende, dat hem gelyefden de saecken ten besten te helpen dirigeren. |
|