Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 1

488. 1616 Dec. 3. Van J. Polyander¹.

Doleo, vir Amplissime, quod partim ob meam ex hac urbe absentiam, partim ob luctum domesticum ex obitu subito atque inexpectato unicae ac praestantissimae meae filiae Christinae², disputationem tuam adversus Faustum Socinum³ citius perlegere non potuerim. Hanc tuam disputationem non minus aptis et homogeneis, quam eruditis et solidis argumentis perspicuisque diversarum vocum ac phrasium interpretationibus exornasti; ex quibus, sicuti te legum, divinae scilicet et civilis, linguarumque peritum, sic Socinum aut earum fuisse imperitum, aut si eas intellexit, veritatem sibi cognitam ἐν ἀδιϰίᾳ detinuisse quilibet insignes tuas observationes absque praeiudicio perlegens facile animadvertet. Mirabuntur nonnulli quod infaustum ac blasphemum istum haereticum calamo asperiore non perstrinxeris. Interim gaudeo quod hostilia arma adversus Immanuelis hostem capitalem indueris, atque opto ut alii vestigiis tuis insistentes errores ipsius perniciosissimos similibus scriptis refellant atque in illud omni cura ac sollicitudine incumbant ut lues Sociniana quemadmodum obscure sic late serpens ac quorundam νεοϕύτων animos in nostra Batavia proh dolor! occupans, ex nostris Ecclesiis mature exterminetur, ne longius progrediendo altiores in inquietis incantorum praecordiis emissariorum Socini deceptione radices agat, nostraque negligentia fructus Reipublicae nostrae longe perniciosiores, quam hactenus percepimus, passim producat. Notas meas, quibus sententiam tuam aut confirmari, aut commode illustrari posse existimo,

1 Hs. U.B. Leiden, cod. Pap. 2. Antwoord op n^o. 482.

2 Zie p. 421 n. 8.

3 De Defensio; zie n^o. 498 n. 4.

[p. 539]

infra invenies. Bene vale, vir amplissime, mentemque nostram explicandi liberam facilitatem boni consule.

Dat. Lugd. Batavorum 3 Decembris 1616.

Tuus in Immanuele
Ioh. Polyander.

p. 9 l. 13¹ Ita peccatum pro eo qui divina constitutione peccatum tulerit. Non puto inconsultum illi interpretationi hanc adiungi, vel, pro hostia pro peccata, vel, pro eo qui divina constitutione personam peccatoris vel poenas subivit. Nam Lev. 4, 3 et seq. אכׇחׇ peccatum ponitur pro sacrificio pro peccato. p. 36 lin. 41 sub finem Credituris. Mallem poni fidelibus, aut credentibus. lin. 43 sub finem in margine. Malim aut omitti vocem universalia aut hanc postea addi limitationem, nempe aut a priore Christum mortuum pro omnibus, nempe, electis ad vitam aeternam, aut a posteriore pro omnibus, nempe credentibus et fidelibus. Utriusque restrictionis recte propositae et intellectae respectu universalia ista effata sunt vera. Reperiuntur etiam nonnulla particularia effata quibus indicatur Christum pro multis et quibusdam esse mortuum, etc. Loca sunt T.A. notissima.

1 Polyander noemt de bladzijden van het handschrift, en daar Grotius van zijn opmerkingen gebruikt schijnt te hebben gemaakt, zijn de plaatsen niet met zekerheid in de editie aan te wijzen. Pag. 9 lin. 13 moet ongeveer bladzijde 18 of 19 der uitgave zijn. Pag. 36 lin. 41 ‘credituris’, is m.i. p. 83: ‘Sic ergo Deus credituris in Christum volens parcere etc.’ In de editie komen geen aanteekeningen in margine voor dan de verwijzingen naar den tekst van Socinus. In het hs. was dat blijkbaar anders. De marginale aanteekening, waarin het woord ‘universalia’ voorkwam, moet ongeveer op p. 83 of 84 van de uitgave gestaan hebben.

Adres: Amplissimo viro D. Hugoni Grotio Syndico Civitatis Roterdamensis Dno. in Christo observando.