Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 1

398. 1615 April 19. Van P. Bertius⁷.

Amplissime vir, Domine honorande.

Accipe a me Hyperaspisten⁸, oppositum a me Crocio, quem heri D. Duyckius⁹ recens adhuc ab ipsius lectione, me audiente tantopere dilaudabat. Ne te offendat, quaeso, in eo scripto impolities dictionis: fui enim indiligens, et vix paucis diebus inter graviores occupationes hoc totum effudi potius quam scripsi. Meditatus plura etiam, sed quae ob typographi ad mercatum properantis festinationem resecui. Videbis ergo stamen abruptum. Et tamen submitto iudicio tuo hoc quicquid est: promittens emendationem, si me emendare permiseris. D. Tomsoni¹⁰ distinctio mihi placuit. Est saepe ϰατ᾽ οὐσίαν vera fides, quae ϰατ᾽ ἐπιμονὴν vera non est. Pertinet enim οὐσία fidei ad officium, ἐπιμονὴ ad durationem officii sive eventum, cuius veritatem nos mortales ex ultimo actu scimus; Deus vero etiam praescit. Atque ex fide quidem ὄντως vera dicimur

7 Hs. U.B. Amsterdam, cod. I 64.

8 Hymenaeus desertor sive de Sanctorum perseverantia et apostasia libri duo. Prior est dogmaticus, posterior, prioris Hyperaspistes. 1615. Het tweede gedeelte (p. 157 vv.) heeft tot titel: Petri Bertii Hyperaspistes ad D. Ludovicum Crocium Theologum Bremensem (Petit, Bibliogr. Lijst p. 149 n. 12c). Dit tweede gedeelte, de Hyperaspistes, komt eerst in de editie van 1615 voor, niet in die van 1610 (Petit l.l. n^o. 12).

9 Vermoedelijk de Leidsche Burgemeester Mr. Franck Duyck.

10 Zie n. 3. Uit het vervolg blijkt, dat Bertius het handschrift zelf nog niet gezien had.

[p. 381]

credentes, ex ea vero quae ϰατ᾽ ἐπιμονὴν talis est, dicimur fideles. Fidelis enim est, stare promissis, et pacta servare. licet vero Theologorum usus plerumque ista confundat, reipsa tamen patet discrimen; quod in nostra lingua etiam indocti norunt¹. Est autem certum, non omnes qui credunt, esse ad finem usque fideles. Credentis est πιστεύειν: fidelis πιστον ὄντα διατελεῖν. Non potest autem quis simul fidem servare pariter et frangere; nec potest quis simul fidelis esse et infidelis. Hinc fit, ut, qui ϰατ᾽ ἐπιμονὴν πιστὸς dicitur, merito negetur posse deficere: ἀδύνατον γὰρ τὸ αὐτὸ εἶναι ἅμα ϰαὶ μὴ εἶναι. Ita ergo videtur fieri, ut qui ϰατ᾽ οὐσίαν mutari potest, recte dicatur non posse mutari, quia est fidelis, habetque πίστιν τετράγωνον δυσμετάβολον, ἐπιμένουσαν ϰαὶ δυσϰίνητον. Pone enim deseri: Dicam non fuisse fidem illam veram ϰατ᾽ ἐπιμονὴν, etsi vera fuerit ϰατ᾽ οὐσίαν. Et Hymenaeus ille, aut Alexander, aut quisquis tandem fidem deserit, etsi antea fuerit vere credens, non fuit tamen vere fidelis. Fidelis enim ex ultimo actu censetur. Sed de his plura, quum ipsum Thomsonem videbo: novi enim et amavi virum eritque mihi curae, ut prodeant ipsius illa quam emendatissime. Quod me hortaris ut otium meum, quod prospicio magis adhuc quam sentio, impendam scriptioni et tractationi controversiarum susceptarum adversus Piscatorem², Sibrandum, Crocium³: cogitabo. Nam initio statutum est respirare: postea faciam quod erit ex re, secutus amicorum consilia, modo illi securitatem vel indemnitatem potius mihi et spondeant et praestent.

Vale, a tuo
P. Bertio.

1 In margine schreef Bertius: ‘geloovich ende getrouw’.

2 Zie p. 234 n. 4.

3 De Bremer predikant, zie p. 380 n. 8.

19 Aprilis A^o. 1615.

Adres: Achtbaren, Erentfesten heere D. Hugo de Groot Pensionaris der Stede van Rotterdam, jegenwoordich zijnde neffens de Gevangenpoorte op de Plaets in den Hage. Den bode loon.