Adamus exul

Actvs secvndvs.

Adamus Angelus

Trimetri Iambici.

DIes tenebras legis aetérne vice
Fugans resurgit: Certus ordo temporum
Solis reducit aureum terris caput:
Stellis fugatis majus exoritur jubar;
Nox jussa luci cedit, & Phoebo soror.
O quantus ille est, cujus ingenti manu
Coeli rotatur axis, & turbo celer
Refert Olympum duplici fultum Polo,
Vastumque mundi pondus aequalem trahit
Retrahitque in orbem! Sidera authoris sui
Secuta legem temperant anni víces,

[p. 14]

 

Titan coruscis explicat lucem comis,

 

Et Luna ducens mille stellarum choros

 

Tenebrosa noctis rumpit. AEtherei sacer

 

Sonus ille motus cantat artificem manum,

 

Omnesque stellae celeris ad coeli modos

 

Plaudunt choreis: Ipse nos Mundus monet

 

Servire rerum conditori, nec sinit

 

Haerere terris: supera nos rapit in loca,

 

Mentesque proprium ducit ad primordium.

 

An.

 

O te beatum, cujus in paecordiis

 

Imago magni nobilis fulget Dei,

 

Et cuî, quod unum maximum & summum bonum est,

 

Rationis usus cum Dei cultu datur,

 

Adame, quantum cerne praestes caeteris

 

Rebus creatis: Saxa & hos lapides vide:

 

Sunt ista, quâtu maximi authoris manu

 

Formata: nullos sed quibus tribuit parens

 

Natura motus: Arbores quas aspicis

 

Foliis virescunt, & suos fructus ferunt,

 

Annisque crescunt, rursus & senium morâ

 

Patiuntur avi: nulla delectat tamen

 

Plantam voluptas, nullus excruciat dolor.

 

Pisces, feraeque, & alitum altivolans genus

 

Vident colores, audiunt vocem & sonos,

 

Capiunt odores, pabulum gustu probant,

 

Munusque in illis tactus exercet suum:

 

Nocitura discunt fugere, quae prosunt sequi.

 

Sensu trahuntur: Non habent mentem ducem,

[p. 15]

 

Nec cogitata mutuis sermonibus

 

Capiunt, feruntquer nulla Relligio Deum

 

Demonstrat: omnis in brevi vitâ est salus.

 

Tibi praeter illa mortis expers & mali

 

Anima tributa est imperatrix sensuum.

 

Laudum suarum te Deus testem sacris

 

Parere jussis voluit; haec lex est data:

 

Tibi benignus reliqua, te fecit sibi.

 

Ad.

 

Deus est profectò, cujus & terra, & fretum,

 

Et utraeque Phoebi sentiunt Numen domus.

 

Praesentia illi cuncta: principio carens

 

Fini carebit, ipse principium simul

 

Finisque rerum: cuncta mille à seculis

 

Futura cernit: Fecit omnia, & omnibus

 

Factis opiferâ prospicit prudentiâ:

 

Non corpus illum claudit, aut servat locus:

 

Sed ubique vivit, omnis expers termini:

 

Origo veri, Fons boni, Sapientia

 

Regina mundi, quae potest quicquid cupit.

 

Coelum ille in orbem versat, & Terram suis

 

Firmat columnis: ille quodcunque est grave

 

Depellit: idem quod leve est sursum trahit,

 

Motuque motus ipse principium caret:

 

Nunquamque variat unus: attamen in tribus

 

Subsistit unus. Est enim rerum parens,

 

Isqui potenti cuncta moderatur manu:

 

Est natus ipso patre ab aeterno satus;

 

Divina ratio, Mens patris: Lex omnium,

[p. 16]

 

Sermoque, cuius incomprehensâ fuit

 

Virtuté factum quod prius fuerat nibil:

 

Vtrumque Sancti Spiritus Concordia

 

Amorque jungit: Tresque sunt Vnus Deus.

 

An.

 

Quam multa paucis, Magnà parvis vocibus

 

Satis explicasti, quantaque ingenij tui

 

Mensura summum pectori insculpsit Deum,

 

Quem novimus parte: perfecto modo

 

Deus ipse novit, seque dum capit, & cupit

 

Pleno, quod alijs dividit, fruitur bono.

 

Deus ipse Mens est, universum quae replet

 

Superatque mundum: caepta nullo tempore

 

Nulloque defitura: Quod verum est videt

 

Etiam antè, quàm sit: vult bonum, caussa est boni.

 

Procul hinc remoti, proximi certè tamen,

 

Sumus per illum nos ministri coelites,

 

Animaeque vestrae Quippe respondet locis

 

Pars nulla nostri: dividi nec possumus:

 

Tamen hîc, vel illic esse recte dicimur,

 

Non simul ubique: & anima nobis quamlibet

 

Infusa membris tota inhaeret singulis,

 

Quà corpus illud, non & ulterius patet.

 

Nostrae actioni temporum non competit

 

Mensura, semper non idem facimus tamen:

 

Incipimus, & definimus: haec absunt Deo.

 

Ab eo creati mortis immunes sumus.

 

Non vera scimus integrè, non omnia,

 

Nihil futuri. Nostra rebus de bonis

[p. 17]

 

Pendent voluntas: Mente ab illius bonum.

 

Adame nobis maxima est foelicitas

 

Hoc velle solum, quod Deus vult, & facit:

 

Parere jussis, spontè rectori obsequi,

 

Laudare justum, patrem amore prosequi,

 

Et discere illum quem nihil rerum latet.

 

Vis conditorem nosse? rebus conditis

 

Vtere magistris; quicquid est index Dei est.

 

Ad.

 

Cum nîl fuisse tot feraes, pisces, aves,

 

Ipsumque me, Telluris, & Coeli globos,

 

Solemque, Lunamque, ante perpaucos dies

 

Tacitus revolvo totus extra me feror,

 

Stupidusque rerum miror artificem Deum.

 

Age, si vacabit, (scire nam perfectius,

 

Que facta fuerint ante me factum potes:)

 

Narra petenti, quo modo, quoque ordine,

 

Tam magna numeris machina impleta est suis.

 

An

 

Gemina ante tempus omne, cum solum foret

 

Nil praeter ipsum, corpora effecit Deus,

 

Moli priori conditae simplex erat

 

Materia: partes mutuo aequales sibi,

 

Perfecta species, orbis in justi modum

 

Rotunda, nullis angulis protuberans

 

Ne discreparet finis a primordio.

 

Natura nullas motuum patiens vices,

 

Secura lethi, non timebat deteri,

 

Tantum revolvi prona, nec mutans locum,

 

Referebat orbes sempiterno turbine

[p. 18]

 

Dimensa tempus: Magna coeli Machina

 

Pendebat axi fulta, cui gemini procul

 

Fines utroque terminabantur Polo.

 

Concava profundae Molis intra viscera

 

Latebat expers Lucis, & formae Chaos,

 

Quod cuncta possis dicere, &t possis nìhil.

 

Depressa nondum gravia tunc secesserant,

 

Nec levia superos evolarant ad locos:

 

Sed mixta liquidis sicca, frigida fervidis,

 

Confusa magnis parva, duris mollia

 

Cumulo latebant: cuncta quae sunt effici

 

Ex mole poterant, cuucta formis perfici:

 

Ad.

 

Iacuítne inanis ille materies diu,

 

An subito species rebus effulsit sua?

 

An.

 

Non illud una singulis formis opus

 

Perfecit hora: quippe lapsu temporum

 

Digesta varios cuncta ceperunt gradus.

 

Pars ista medio, quam tui calcant pedes,

 

Confinis axi ponder coppressam suo

 

Terram recepit: illa primò turbïdis

 

Submersa in undis delitescebat salo

 

Cincto tenebris. Subitò divinâ manu

 

Formatus aër cursibus liber vagis

 

Incubuit undae. Flamma tantum splendidae

 

Ministra lucis deerat: Vmbrae Machinam

 

Densâ tenebant conditam caligine.

 

Itaque ex capaci Mole luciferum Deus

 

Secedere Ignem jussit, & jusso obsequens

[p. 19]

 

Secessit ignis fervidus, siccus, levis.

 

Quaterna nondum ceperant sedes suas

 

Principia: nondum clauserat littus Mare,

 

Aërve terram concavi specie globi:

 

Natura nondum proximo Lunae loco

 

Ignem locarat: qui simul in auras Chao

 

Abijt relicto, non in excelsum fuit

 

Redactus orbem, flamma sed massam in rudem

 

Coacta tanquam temerè Eois etheris

 

Partibus adhaerens, & citato turbine

 

Correpta coeli mobili luxit face:

 

Rursumque bissex tracta praecipiti rotâ

 

Eadem per horas pristinas parti alteri

 

Tenebras reduxit, alteri lucem novam.

 

Sic temperanda noctis alternae vice

 

Primi diei fuit opus primum dies.

 

Ad.

 

Quibus illa, si fas scire, disposita est modis

 

Rerum parens quadriga, quae nunc mutuò

 

Complexa sese parte ab omni convenit,

 

Vastúmque inane complendo fugat?

 

AN.

 

Redeunte rebus luce praecepit Deus

 

Inania auris spatia repleri vagis,

 

Vastùmque vacuis aëra expandi locis,

 

Qui medius undis separaret ab inferis

 

Superos madores: ille mandati tenax

 

Diffusus ultrò in alta secum pendulos

 

Vexit liquores: ivit ad Coelum vapor,

 

Vbi nunc librantur onere praecipites suo

[p. 20]

 

Nubes, & imbrem ventre parturient gravi.

 

Non una regio est Aëris: trina occupat

 

Distinctus ille spatia: supremum coquit

 

Contigua flammae fervide vicinia.

 

Ibi, qui malorum posteris utinam tuis

 

Nunquam sit index nuntiâ cladis face,

 

Fulget Cometes: ille siccos halitus

 

Locus, ille servat siderum labentium

 

Coelo figuran: Media quà regio patet,

 

Ibi frigus, humórque dabitat, & varij vage

 

Pendent vapores. Patria haec pluvias parit,

 

Celerísque venti spiritum, cùm despuit

 

Fervor liquorem, frigus aut medij loci

 

Praecludit altum flatibus calidis iter.

 

Ibi tonitruum murmur, & vis fulminis

 

Corusca magnâ nascitur discordiâ.

 

Ibi tristis imber algido strictus gelu

 

Aut in nivem duratur, aut in grandinem.

 

Inferna sedes quae repercussae trahit

 

Flammae calorem crassior, nebulas graves

 

Rorémque purum proximo immittit solo.

 

Sic aëris transire septum duplices

 

Inter madores alter aspexit dies.

 

Cúmque hâc eâdem luce compulsu Dei

 

In maria, & amnes se recepissent aquae,

 

Et destitutis quos inundârat locis

 

Littoribus iret clausus, & ripis liquor,

 

Coeloque nudum Terra monstraret sinum,

[p. 21]

 

Fructus sequenti jussa produxit die.

 

Quodcunque germen floridos campos tegit,

 

Et herba succo quae salutifero viret

 

Tunc jussa primùm crescere est, & vividum

 

Eijcere semen. Tempore ex illo arbores

 

Alimenta Terrae matris infixâ bibunt

 

Radice, sempérque Aëris genitabili

 

Vegetantur aurâ, traditîsque in viscera

 

Crescunt ab undis: sede sublimi trahunt

 

Ignis foventem cuncta vitalis facem,

 

Genúsque totum planta ne secum auferat

 

Moritura formae proferunt similes suae.

 

Ad.

 

Veréne quarto credimus factas die

 

Stellas, & ipsas Solis, & Lunae faces?

 

An.

 

Cum per quaternas Mundus aetherius vices

 

Repetîsset unde caeperat volvi locum,

 

Orbis figura subjugem Coeli globo

 

Aptavit ignem, quodque vacuum liquerant

 

AEther & aër Circulo spatium suo

 

Media occupavit flamma: post haec siderum

 

Opus secutum est: illa non humili ex Chao

 

Formata nôris, melior & sublimior

 

Materia genuit astra, naturam parem

 

Sortita Coelo, cuius infixa in globis

 

Noctem, diémque lumine illustrant vago,

 

Horas tenebris, & diei dividunt,

 

Tollunt vapores caelicae attractu facis,

 

Serena, & imbres, & procellas praemonent,

[p. 22]

 

Annóque partes, partibus tribuunt dies.

 

Bina astra lucent ex solo spectantibus

 

Majora reliquis: Phoebus ignis fervidi,

 

Terris calorem reddit in speculi modum,

 

Rector dieï, cujus immensum jubar

 

Obscurat alia lapsa coelo sidera:

 

Sed Lua noctis domina fraternum sibi

 

Furata lumen splendet alienâ face,

 

Cúmque alma Phoebe Solis oppositâ viae

 

Regione vadit, lumen adversum bibit,

 

Seséque in orbem redigit, ut plenus nitor

 

Rumpat tenebras: Solis at complexibus

 

Cum soror inhaeret, Nox ut illunis silet.

 

Quantóque propius lumen est Titanium

 

Majora Lunam damna cornigeram manent.

 

Haec praeter ambo plura Sphaeris sidera

 

Infixa varijs quarta conspexit dies.

 

Bis quattuor sunt astra portantes globi:

 

Sideribus horum summus innumeris nitet,

 

Sphaerísque in alijs singulae lucent faces.

 

Orbe insupremo fasciae latae via

 

Bissena gestat signa, quae Sol permeans

 

Nunc Noctis aequat, & dieï terminos,

 

Nunc liberali prorogat lucem manu,

 

Nunc laxat umbras. Illa habet geminas domus:

 

Septentriones, illa pluvias Suculas,

 

Verísque, & Autumni indices Atlantidas.

 

Illic procellis tumidus Orion furit,

[p. 23]

 

Flagrátque anhelo fervidus mento Canis.

 

Septem vagantes qui ferunt stellas globi

 

Istum sequuntur: omnibus motus duo.

 

Nam concitatus maximi lapsus Poli

 

Quanquam diurno turbine invitos trahat,

 

Tamen coactis cursibus contrarij

 

Vltrò moventur: namque supremi diem

 

Vis rapida Mundi parte ab Eoä trahit;

 

Illos reducit lentus adversos gradus

 

Ab occidente ad Solis ortivi domum.

 

Nec una cursus spatia: nam senas quater

 

Mundus per horas inferos secum globos

 

Convolvit: illi proximo torpet gravis

 

Saturnus astro, qui suam bis quindecim

 

Tardè per annos destinat Caelo viam.

 

Inferior illo Iupiter ter quattuor,

 

Vicinus annos Mars sibi indulget duos.

 

Sol sequitur illos annuo cursu suum

 

Mensurus orbem: certa nec Solis comes

 

Lucifera stella, parva nec fax Mercuri

 

Majora poscunt spatia; quîs cunctis subest

 

Contenta Phoebi menstruo cursu soror;

 

Haec cum videret opera, qui fecit Deus

 

Laudans probavit.

 

Ad.

 

Quae feras, Pisces, aves,

 

Iumenta, & angues vidit effingi dies?

 

An.

 

Vbi secundam Phoebus accendit facem

 

Iussit per amnes, Numen, & vitreos lacus,

 

Lunaribúsque reflua momentis freta

[p. 24]

 

Natare Pisces: Iussit & volucres citis

 

Secare pennis aèris liquidi vias.

 

Ergo creavit monstra foecundi maris

 

Immensa cete; & omne squammigerum genus,

 

Alisq́ue fultum: mille species singulis,

 

Faciesque generum mille Naturâ suos

 

Prodente luxus: singulis anima est data,

 

Quae forma princeps corporum est viventium,

 

Quae sentit, auget, vegetat, alit, & procreat.

 

Nam cum videret magna opus dextrae Deus

 

His allocutus comprobavit vocibus:

 

Alimenta in usus quaeque sumentes suas

 

Majore mole crescite, & numeros quoque

 

Augete vestros sobole, & ovis insitas

 

Excludite animas, quaeque mistis sexibus

 

Deposita in alma condidistis viscera,

 

Servate justo redditura in tempore,

 

Innumerae ut ab humo suspici possint aves,

 

Vastiq́ue Pisces impleant undas sali.

 

Sequente luce, sexta quae Mundo fuit

 

Tertiáque Phoebo, caeteris animantibus

 

Tibîque prima, Conditor jussit Deus

 

Centum cavatis ire serpentes vijs,

 

Centum veneni genera, si Numen sinat,

 

Vitanda cautis Iussit incultis feras

 

Errare silvis, pascere & viridantibus

 

Armenta campis, cuncta spectant patriam

 

Quae prona terram, nec suos audent Polo

[p. 25]

 

Monstrare vultus, atque coelestes domos

 

Contrà tueri fixa perpetuùm solo.

 

Adame tantum est haec quod à te differant,

 

Quem vultus ipse destinat majoribus,

 

Te, cùm creâsset imagine imbutum suâ

 

Deus, quievit septimâ sanctâ die

 

Fecisse fassus ultimo majus nihil.

 

Sed ad te euntem conjugem video tuam

 

Abibo, quo me munus appellat meum.

Eva. Adamvs.

Trimeter Iambici.

O Sempiterno foedere auspicijs Dei
Mihi juncte conjunx longiùs praesentiâ
Tuâ carere justa me pietas vetat,
Amórque sanctâ corda succendens face.

Ad.

Consors cubilis cuî meis ex ossibus

Composuit ossa, cuî maritali Deus
De carne carnem finxit, ut redeat suum,
Quod inde natum fuerat, ad primor dium,
Quàm benè putavit, nulla quem fugiunt Deus,
Non posse verâ me frui sine compari
Felicitate: semper animos dulcior
Tangit voluptas, sorte quam gratus pari
Socius frequentat: ista natura est boni,
Communicari gaudet, & multis suo
Prodesse fructu: nemo participi carens
Vivit beatus. Solus & felix dolet.

[p. 26]

 

Cum liberali cuncta rerum Conditor

 

Mihi bestiarum genera tribuisset manu,

 

Quibus arbitratu nomina imposui meo,

 

Deesse visa est sociae, quse solo foret

 

Dìversa sexu. Tunc Dei immissus manu

 

Omnes mihi artus altus invasit sopor.

 

Somno jacebam pressus, & torpor gravis

 

Sensus ligabat, spiritúsque ex intimo

 

Pectoris anhelans capitis officijs dabat

 

Vacationem: dúmque securum quies

 

Profunda tenuit, ultimo dorsi loco

 

Succincta geminis terga quà lumbis patent,

 

Hâc parte costam corpori eripuit meo,

 

Vacuumque hiatum carne supplevit Deus.

 

Vbi recreata membra, qui primus fuit,

 

Somnus reliquit, ex meis, uxor tua

 

Formata membris astitit species mihi,

 

Quam cum viderem, languidos artus adhuc

 

Stupor occupavit, flamma quem solvit nova,

 

Et amoris ignis. Posteà omnipotens Sator

 

Conjugia verbis nostra firmavit sacris.

 

Augete misti, dixit, Humanum genus

 

Imago nostra: terra quàm latè patet

 

Vestrâ regatur sobole: quas Tellus feras,

 

Aërque pisces gestat, aut undas mare

 

Imperia vestri sanguinis discant pati.

 

Ev.

 

Felicitatis magna pars, aut unica

 

Vir est maritae: dulce nunc quicquid mihi est

[p. 27]

 

Te sine nocebit.

 

Ad.

 

Sic amoris mutui

 

Vt duret ardor, utque communibono

 

AEvim fruamur, nosque deliciae beent

 

Hedenis almi munus egregium Dei,

 

Ipsum colamus omnis authorem boni,

 

Primúmque amemus, quasque nobis praecipit

 

Leges sequamur pariter, ut vetitae arboris

 

Vicare gustum, caeteris liceat frui,

 

Iucunda quae vox auribus sonuit meis?

 

Sanctas supremi Regis aetherius Chorus

 

Laudes celebrat: ex propinquo succinam.