Archives ou correspondance inédite de la maison d'Orange-Nassau (première série). Tome VII 1579-1581

¹† Lettre CMIX.
Le Prince d'Orange à la Bourgeoisie de Gand. Sur le changement du Magistrat par Hembyze.

*_** Hembyze, voulant prévenir le Prince, n'ayant pas de temps à perdre, exécuta, le lendemain de la délibération surla Lettre 903, un coup bien hardi. Ayant fait entrer de grand matin des troupes, ‘zeventien honderd zoo Ruyters als Voetknegten, dewelke hy onder andere voorwendsels de voorgaende dagen... verzamelt hadde,’ il nomma arbitrairement de nouveaux Magistrats ‘zonder Commissarissen, zonder Kiesers, tegen de Privilegiën, en sonder eenige Overheydt te kennen:’ Ghendtsche Gesch. II. p. 166. Cet excès d'audace hâta sa chûte. - Le changement devoit avoir lieu vers la mi-août. Déjà en mai Hembyze, désirant consolider son pouvoir, avoit fait une tentative pour avancer le terme; mais les Doyens des Corps et métiers l'avoient prudemment éludée: l.l. p. 137, sq.

Edele, Eerentfeste, Eersame, Lieve, Besundere. Wijheb-

1 Apparernment signée par le Prince.

[p. 32]

⁺ben verstaen uuijten brieven aen ons gheschreven bij mijn heere van Embize ende beijde de dekenen, dat de weth aldaer zoude zijn herstelt ende verandert, ondertusschen ende ter wijlen dat de ghedeputeerde alhier ghesonden van weghen den Magistraet, Edele, Notable, Raedt van der oirloghe, Coronnellen, ende Capiteijnen alhier bij ons waeren, midts den welcken men wel heeft ghenouch bethoont onser eeren te willen raecken ende rueren. Ende want wij altijt beneersticht hebbende met grooter moeijten dat de privilegien zouden worden wederom gegeven den gemeenen lande, ende in't besundere, ten vervolghe ende sollicitatie⁽¹⁾ van de voorseijde Embize, Bour luut, ende Croovelt, wij zouden zoo veele gedaen hebben dat de Stede van Ghendt zoude wederom hebben ontfangen heure oude privilegien, soo en hebben wij nijet willen naelaten ulieden te verclaeren dat wij nijet en cunnen gheresolveren op 'tghene ons bij uwen voorseijden Gedeputeerden is voorghehouden gheweest, naementlijk dat wij zouden commen binnen der Stadt van Ghendt, ten zij dat wij alvooren weten wat ulieder goetduncken ende advijs is up onse voorseijde compste, ende eensaementlijk up het voorseijde veranderen van der weth, dwelck wij niet en connen verstaen te zijn conformelijck den voorseijden privilegien, maer dyen gheheelijcken ende in aller vueghen contrarierende. Ende alsoo wij jegenwoordelijk zijn gheheelijcken ontset¹ ende omringelt van den vijandt, die welcke alle middele soeckt zoo om uuijt te roeijen onse religie als de liberteijt ende vrijicheijt vanden lande

+ 1579. Juillet.

(1) sollicitatie. Voyez T. VI. p. 276.

1 Lisez omset (?).

[p. 33]

⁺te nijete te doene, dunckt ons dat, want men nijet en behoort eenichsins ijet aen te vanghen teghens de liberteijt ende vrijdom van der gemeente, noch veele min behoort men 'tselve te doene in desen teghenwoordighen tijt, terwijlen dat sulcken aenvanck nijet en can veroersaecken dan eene gheheele bederffenisse over ons allen. Is daerom ons ernstelijk bidden ende versoeck ons te willen beantwoirden ende verwittighen van ulieden advijs, zonder welcken wij nijet en zien hoe wij ons anders zouden connen resolveren, zoo wij sonder 'tselve te hebben oock nijet en zouden willen doen in allen anderen zaecken uwer stadt welvaeren belanghende. Ondertusschen willen wij ulieden wel versekert houden dat wij nijet en zullen laeten met allen middelen ons mogelijk wesende ulieden te onderhouden ende te verzekeren in uwe gerechticheijt; dan sulcke middelen van doene verachteren alsoo zeere onse ghemeene zaecken dat wonder is dat wij nijet t'eenemael bedorven en zijn, ende dat meer deur onse eijghene faulte dan deur de machte oft toedoen vanden vijandt. Hiermede, Edele, Eerntfeste, Eersame, Lieve, Besundere, syt Gode bevolen. Gescreven tot Antwerpen, opten lesten Julij 1579.

Die Prince van Oraengien.... U.L. zeer¹ gode vrint tot uwen dinst,

Guillaume de Nassau.

Dese jegenwoordige geschreven zijnde, zyn wij veradverteert gheweest dat Dathenus⁽¹⁾ hem zoude ghepresen-

+ 1579. Juillet.

1 zeer - rinst. Apparemment autographe.

(1) Dathenus. Voyez T.IV. p. 219. - En 1584, à la demande, ‘wat redenen hy gehadt heeft zyne Exc. over al gehaedt te maken ende voor Atheist te schelden,’ il répond ‘dat dese artyckel verdicht en onwaerachtig zy.’ Au reproche d'avoir conseillé le changement du Magistrat, ‘dat by eens, by ontyden, met noch vyfofte ses andere Predicanten ten huyse van Embise geroepen wierdt, daer sommige... sulcke poincten beraemden; maer dat hy daertoe niet geraden beeft..., en doe sulx geschiet was ende sommige 't onvrede waren..., so heeft by ten beste gesproken, om oproer en seditie te verhinderen:’ 's Gravesande, 200 jar. ged. van 'l Synode te Wesel, p. 158, 160.

[p. 34]

⁺teert hebben in 't collegie van den Coronnellen, Capiteijnen, ende van den Dekens, hebbende aldaer van ons in't openbaer ghesproken als oft wij zouden wesen een mensche zonder gheloove ende ghetrauwicheijt, ende vol van vraeckgiericheijt, met noch andere propoosten zijnder professien quaelijck betaemende, waer op wij ulieden voor dese tijt nijet anders en willen zegghen dan dat wij ons deshalven ghedraeghen ten oirdeele ende jugement van allen die ons gekendt hebben, ende oft zijn eijgen propoosten nijet ghenoech en bethoonen dat hij selve is besmet van 'tghene hij ons is met onrechte objicierende, sonder dat wij nochtans zonderlinghe achten op de injurien die hij ons oft andere in't particuliere zijn¹ aendoende, maer het schandael van der kercken is meerder dan hij oft zijns ghelijcken wel cunnen peijsen.

Den Eerentfesten, Eerzamen, onsen lieven bezunderen, Myne Heeren van der Poorterye der stede van Ghendt.

+ 1579. Juillet.

1 Lisez zy on bien die by oft and. ons in 't p. zyn (?)