Drie Brusselsche kluchten uit de zeventiende eeuw

[p. 37]

Het Brussels klucht-tooneel
Bij Joan de Griek, boeck-verkooper op de Graen-merckt naest het mout-huys tot Brussel 1700

[p. 38]

Klucht van de Ghedwonghe Grietaant.

Afghemaelt ende vertoont nae de Spreucke:

Alwaer de Spinrock dwinght het Sweerd,
Daer staet het quaelijck met den Weerd.

[p. 39]

Aen het alghemeen gheslacht der doecken tot waerschouwinghe der broecken

Ick spreke eerst en vooral tot de Goede, die weerdigh zijn gekroont te wesen, want ‘een goede Vrouwe is een kroone des Mans, alsmede de bewaernisse van haer huys’ seyt de H. Schrift. Een goede Vrouwe gheeft geen ghehoor aen dertele Jonghelingen, veel min aen vuyle Venusboeven, maer integhendeel siet sij die aen met een straf ghesicht. Sij heeft volkome ghenoegen in den ghenen die haer eyghen is; derhalven dat sijn welvaeren haer wensch altijdt voldoet. Een goede Vrouwe is een alghemeene gherustheydt, een verlenghinghe des levens, een ongheblancket beeldt, een maetighe kele, een nedergheslaghen ghesicht. Kort en al gheseyt: sij is een gaeve Godts ende een gelucksaeligh beginsel des Mans.

Staet mij dan toe (lofweerdigh Gheslacht) dat ick mijn penne tot uwer eere ende schande van alle quaede Vrouwen hier over het papier laet loopen. 't Is waer, ick hadde de selve wel beter konnen besteden, maer aenghesien soo Mannen als Vrouwen dickmael overtreden de tuchtreghels van haren staet heb ik niet onwijselijck gheoordeelt de vrouwelijke feylen, tot leeringhe der onghetrouwde en welvaeren der getrouwde, hier bekent te maecken, want niemandt en is soo volmaeckt of men heeft deen of dander ghebreck, dat wel dient ghebetert te worden. Doch hoe veursichtigh ick in dit punt gheschreven hebbe, echter moet ick bekennen, dat onse Ghedwonghe Griet, soo helsch haer levensrol niet komt te spelen, oft daer schuylen meer andere boosheden onder de kappe der snoode Wijven. Niet dat ick wil segghen, dat een Vrouwe in alle deelen

[p. 40]

volmaeckt moet wesen, neen, dit en is onse meyninghe niet, soodanigh Ribbe-stuck en isser noyt ghevonden, want ghelijck men geen koren vindt sonder kaf ende dat selfs den edelen Diamant sijn paliën heeft, insghelijck vind-men geen Vrouwe sonder ghebreken. Onder alle Mannen isser éénen goeden ghevonden, maer onder alle Vrouwen geene, derhalven dat aen een quaede Vrouwe wel magh gheseyt werden: datse is een schipbreucke des Mans, een onverdraeghelijck jock, een wintersche bitterheydt, een gheduerighe huysstrijdt, een onverwinnelijck monster ende een ongheluckigh beginsel des Mans. Weest dan niet vergramt, ghij, Vrouwkens (hoe fel en noords ghij oock moght wesen) dat ick door een quaede Griet (doch tot kennisse en leetwesen ghebraght) u lieden laet aenschouwen een copije van u boos en ontuchtigh leven, maer wilt door het sien van sulcken afgrijselijckheydt in u selve verwecken een afkeer van alle quaedt, ende met de ghelucksaelighe Vrouwen omhelsen de vreese Godts, opdat wij u stellen moghen onder het ghetal der deughdsaeme Matroonen ende aldus u erkennen voor een kroone des Mans.

Dit dan soo van u lieden verhopende, sal ick de vrijheydt ghebruycken wat in een anders keucken mijn neus te steken, niet tot voedtsel des lichaems, maer om dit klippelveersken elck noch mede te deelen:

Een deughdsaem wijse Vrouw, die gheeft vrijwilligh eere,
Die eere toebehoort, en Godt schenckt haer sijn rijck,
Maer Vrouwen, die haer Mans hier soecken 't overheeren,
Die sijn in hoovaerdij de duivelen ghelijck.
Want dese sochten mé Godts achtbaerheydt te schenden:
De hooghmoeds trotsse waen, nemt selden een goedt enden.

Ik en twijffel niet, of het boven-verhaelde sal van alle goede Vrouwkens toeghestemt ende voor waerheydt aenghenomen werden, des te meer, mits haer bekent is, dat den Man sit in een lastigh ghevangenhuys, daer het Wijf Cippier is. Die hier van een recht model ofte afdruck wilt sien, slaet sijn ooghen op onse Ghedwonghe Griet, ende hij sal bevinden:

Dat haer leven komt te gheven
Ons een proeve of model,
Dat de wijven, die staegh kijven,
Recht-aen loopen naer de hel.

[p. 41]

 

Dat de Jannen ('k segh de Mannen)

 

Die staen onder vrouwen dwanck,

 

Meerder duchten ende suchten

 

Als de gheen die staegh sijn kranck,

 

Want als Doecken draeghen broecken

 

Ende drinken brandewijn,

 

En met gommen en met krommen

 

Stadigh voor den spieghel zijn:

 

Dat zijn saecken, hoe wij 't maecken,

 

Die een Man meer hinder doen

 

Als het royen en de boyen

 

Aen de arme Slaeven doen.

 

Sulcken trouwen doet meer rouwen

 

Als een schurft en dempich lijf,

 

Want sij sterven duysend werven

 

Die sijn vast aen sulcken Wijf.

 

Wilt dan, Vrouwen, u weerhouwen,

 

Laet de Mannen het ghebiet

 

Eer u quaede snoode Daeden

 

Leeren u het Liet van Griet.

[p. 42]

Personagien:

Goosen, een jongh ghetrouwt Man,

Severijn, Man van Griet,

Griet, Vrouw van Severijn,

Meester Hans, Quacksalver,

Agnes, Dochter van Griet,

Poffer, Vrijer van Agnes,

Jorden, Musicien,

Contant, Soldaat,

Handtuyt,

Springhhaen, Trommelslager.

Vrouwkens, die de deughdt bemindt,
En tot weldoen zijt ghesindt,
Wilt (schoon datge Griet hoort dond'ren)
U niet over haer verwond'ren,
Want sij spruyt uyt het ghebroedt
Dat noyt mensch en dede goedt.

*Bemerckt, dat tot meerder onderrichtinghe van den Spelder, op eenighe plaetsen ghestelt is dit Teecken * waerdoor beduyd wordt alleenspraecke. Dat is, dat net moet besonder ghesproken worden, opdat het de andere Vertoonders niet en hooren.