Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen

[p. 11]

Voorwoord

In 2009 publiceerde Job Cohen een bundel beschouwingen met de voor hem typerende titel Binden. Na afloop van de presentatie gaf de burgemeester van Amsterdam toe dat zijn boek er nooit was geweest, als hij niet zo vaak was gevraagd om een lezing te houden. Uitnodigingen voor de Cleveringa-lezing, de Abel Herzberg-lezing, de H.M. van Randwijk-lezing en een tiental andere dwongen hem zijn gedachten over het opgegeven onderwerp te ordenen en een visie te formuleren. Na een dozijn redevoeringen heb je dan een mooie bundel beschouwingen.

Maar voor bundeling zijn die lezingen natuurlijk niet in de eerste plaats bedoeld. Vaak wil een organisatie met een lezing een persoon eren. Zo ging het bij de redactie van Elsevier toen ze in 2009 de H.J. Schoo-lezing introduceerde, genoemd naar de in 2007 overleden voormalige hoofdredacteur van Elsevier, Hendrik Jan Schoo. Maar het komt ook voor dat een club graag jaarlijks aandacht wil besteden aan een thema dat anders onvoldoende wordt belicht. Zie de Burgemeesterslezing.

In elk geval is in de loop van vier decennia in Nederland een mozaïek van thematische, veelal ‘prestigieuze’ lezingen ontstaan, die meestal zijn vernoemd naar een persoon. De Cleveringa-lezing is de oudste in dit boek, waarmee niet is gezegd dat vóór 1970 dit soort lezingen niet werd gehouden. In zijn inleiding wijst Gertjan van Schoonhoven op de voor-

[p. 12]

drachten die in de achttiende eeuw populair waren bij de gegoede burgerij.

Begin 2010 stond de teller op 154 lezingen, maar ongetwijfeld komt er dit jaar weer een aantal bij. Er is blijkbaar een grote behoefte om met een groep gelijkgestemden een onderwerp uitputtend behandeld te zien door een deskundige of ‘prestigieuze’ spreker. In die zin vormen al die lezingen een beetje het spiegelbeeld van wat in de media gaande is. De noodzaak voor de media om kort te zijn, heeft een markt geschapen voor het lange verhaal, de beschouwende lezing.

‘Markt’ is wellicht niet het goede woord, want anders dan in bijvoorbeeld de Verenigde Staten, waar je je brood kunt verdienen met lezingen houden, krijgen de sprekers van de in dit overzicht genoemde lezingen lang niet altijd betaald, noch hoeven de luisteraars hoge toegangsprijzen te betalen. Het woord ‘prestige’ betekent meestal dat het voor de spreker een eer is te worden uitgenodigd; op betaling hoeft hij of zij niet te rekenen.

De lancering van de eerder genoemde H.J. Schoo-lezing was voor de redactie van Elsevier aanleiding een in 2004 in het weekblad gepubliceerde lijst met ‘prestigieuze’ lezingen uit te breiden. Voor dit boek is deze lijst aangevuld met de namen van alle sprekers en, indien die waren te achterhalen, met de titels van hun toespraken. Het resultaat biedt tevens een fraai inzicht in wie populair is in het lezingencircuit.

De inventarisatie is ook een lofrede op de lezing: kijk eens hoe dit genre de afgelopen veertig jaar tot bloei is gekomen. Tegelijk laat ze zien hoe rijk en divers het lezingencircuit is.

arendo joustra

hoofdredacteur elsevier