Verzameld werk. Deel 3. Zwanen pesten

[p. 93]

III Rebuten

La seul chose qui nous console de nos misères est le divertissement et cependant c'est la plus grande de nos misères.
pascal

[p. 95]

Aan een debutant

Gij vraagt mij om raad nu gij voor u zelf besloten hebt u geheel aan de schone letteren te wijden. Eerst was ik niet van plan u die te geven. Eerlijk gezegd: uw schrijven was mij niet aangenaam. Ik houd niet van jongemensen die raad vragen aan ouderen. Als je twintig jaar bent, behoor je te denken dat je alles beter weet, dat alle kerels van veertig aftandse idioten zijn die niets van het Nieuwe begrijpen. En dan is het normaal in jezelf en je vrienden geniale veroveraars en in de vorige generaties machteloze, talentloze stumpers te zien. Werkelijk er is, in deze tijd, iets onnatuurlijks in uw manier van doen. Maar anderzijds zie ik niet goed in hoe ik u een antwoord zou kunnen weigeren zonder onheus te zijn, hetgeen ik steeds tot elke prijs wens te voorkomen. De raad die ik u thans geven ga, put ik uit de ervaringen van mijn leven. Ik zelf deed lang niet altijd gelijk ik het u thans ga voorhouden, maar ik ben dan ook het slechte pad opgegaan. Begin met nooit te zeggen dat gij op enigerlei wijze, hetzij mondeling of schriftelijk, met mij in verbinding staat. En wend u, met dezelfde vraag als waarmede gij mij zo onverwachts op het lijf gevallen zijt, tot een der grootmeesters van het voor-vorige of het voor-voor-vorige geslacht. Neem bij voorkeur een tijdschriftredacteur, een romancier-tijdschriftredacteur; en vertel hem hoe onrechtvaardig het is van de vorige en de voor-vorige generaties dat zij zijn machtig levenswerk zo miskend hebben. Doe hem weten dat de allerjongsten, door een ploselinge bewondering aangegrepen, het dringende eerherstelwerk met ijver ter hand zullen nemen. Geef hem duidelijk te verstaan, dat gij u in het bijzonder tot die hoge taak aangetrokken voelt en dat gij genoeg overwicht in uw vriendenkring hebt om het herstelwerk te leiden. Hierop volge dan het verzoek om raad, dat eveneens kies opgesteld dient te worden. Gij doet het natuurlijk voorkomen, dat gij in niemand ter wereld hetzelfde vertrouwen zoudt kunnen hebben, dan juist

[p. 96]

in hem, die al van uw eerste jaren des onderscheids af uw Meester geweest is. Vraag hem om vooral ronduit te spreken. Vrees niet een onaangenaam schrijven terug te ontvangen. Wanneer gij de juiste toon weet te treffen, slikt hij alles en het ligt aan u, wanneer hij niet dadelijk uit de zending, welke gij niet verzuimen moogt aan uw brief toe te voegen, enige gedichten kiest. Natuurlijk niet de beste. Maar dat doet er niet toe, het komt er op aan om gedrukt te worden. Wàt er gedrukt wordt is, althans voorlopig, bijzaak. De grote man schrijft u minzaam en hartelijk, maar natuurlijk een tikje uit de hoogte terug en sluit daarbij de niet-geplaatste verzen in, voorzien van volkomen nutteloze, onjuiste en eigenwijze opmerkingen; waarvoor gij hem per kerende post moet bedanken. Van deze tweede brief hangt veel af. Ga in 's hemelsnaam niet opstrijden! Zeg, dat gij nog nimmer een zo scherpzinnig en tegelijkertijd hartelijk oordeel over uw bescheiden en in elk opzicht onvoldoende proeven mocht ontvangen, dat gij voor het eerst werkelijk iets geléérd hebt en dat ge in het vervolg duchtig rekening zult houden met 's Meesters opmerkingen bij al wat ge schrijft, niet omdat gij hem aangenaam wenst te zijn - o neen! - maar omdat gij voelt, dat hij gelijk heeft en dat hij juist weet wat voor de ontwikkeling van een talent als het uwe nodig is. Stoor u verder niet aan deze briefwisseling en ga rustig voort, gelijk het u lust en goed dunkt. Na een maand of zes is de tijd voor een tweede zending rijp. Gij moet uw Meester vooral niet lastig vallen, bedenk, dat hij al die ingewikkelde romanfamilie-ergernissen aan zijn hoofd heeft en dat hij voor de vervelendste vraagstukken een oplossing moet zoeken. Bovendien moet gij de tijd hebben om uws Meesters raadslagen te verwerken. Dus na een maand of zes stuurt gij weer verzen. Vooral niet te veel ditmaal. Met een kort briefje. Daarin zegt ge, dat gij in stilte baat gevonden hebt bij de bevruchtende lessen van zijn genie en dat het hem reeds bij de eerste oogopslag duidelijk zal zijn, hoe hij niet voor niets zijn

[p. 97]

inkt verspild heeft aan een zo scherpzinnige ontleding van de eerste proeven. In normale gevallen plaatst de Meester uw nieuwe bijdrage in zijn geheel. Zonder toelichting. Gij kunt nu geregeld sturen. Gij zijt Medewerker van de Meester geworden. Dit is het ogenblik om het veld van uw werkzaamheid uit te breiden. Ga bij uw Meester op bezoek en tracht het gesprek voorzichtig te brengen op de énige plaats, welke hij in het letterkundig leven inneemt. Geef te verstaan, dat het u héérlijk lijkt om dagelijks met alle groten der kunstwereld als broeder te verkeren, en dat het u zo belangwekkend voorkomt om de gesprekken van die heren te volgen, daar zij zich natuurlijk ononderbroken bezig houden met de hogere aangelegenheden des geestes. Leg het zó aan, dat de Meester glimlacht om uw onbevangenheid. Dat is het zekerste teken, dat hij zich gevleid en waarlijk Mééster gevoelt. Vraag hem dan om uw eerste wankele schreden in die wonderwereld te leiden door u een geleidebrief voor zijn vrienden X. en Y. te geven. Zorg er voor dat gij alléén X. en Y. vraagt als zij tijdschrift-redacteuren zijn, anders hebt gij niets aan de verbinding. Ik ken het soort, waartoe die heren behoren, door en door: het is laag-bij-de-grond en dom achterdochtig en ijdel. Hun gesprek loopt over hùn oplage, hùn bijval en de schitterende besprekingen van hùn laatste boek. Wanneer zij een tijdschrift hebben gaat de zaak natuurlijk héél anders liggen. Dan worden hun boeken héél belangrijk, denk er om, mijn jongen: buitensporig belangwekkend. Wanneer gij in drie grote tijdschriften gepubliceerd hebt, liefst een paar maal met niet al te brede tussenruimten, is het ogenblik daar om tot inkeer te komen en krijgsraad te houden. Tegenover uw familie zijt ge dan min of meer in ere hersteld. Het is natuurlijk nooit aangenaam als je zoon of je neef aan de dichterij slaat, maar als zijn gerijmel door de Meester en door X. en door Y. ernstig opgevat wordt, is dat toch een pleistertje op de wonde.

Maar nu?

[p. 98]

Als gij zó doorgaat wordt ge, - mits gij u bijtijds vrienden maakt in de dagbladpers, hetgeen u niet moeilijk zal vallen, want kieskeurig is men in die wereld niet, - binnen tien jaren een Bekend Nederlands Dichter. Gij wordt opgenomen in acht van de tien schoolbloemlezingen, welke per jaar verschijnen, en men kiest u tot bestuurslid van de Vereniging van Nederlandse Letterkundigen. Natuurlijk moet ge zo nu en dan een bundel uitgeven. Als ge dat rustig aan doet en vooral niet te dikwijls, behoeft u dat niet zo verschrikkelijk veel geld te kosten. En zo haalt ge als fatsoenlijk dichter, omringd door de achting van uw medeburgers en de bewondering van uw gezin, uw vijftigste verjaardag, welke waardig gevierd wordt door een gezellig diner, voorgezeten door de Grootmeester der Nederlandse Letteren, J.W.F. Werumeus Buning, die dan een krasse, schoon zwaarlijvige zeventiger is. Op uw zestigste verjaardag komt er een ècht comité met een veel uitgebreider maaltijd, voorgezeten door de dan heersende dichtgeneralissimus, mr. H. Marsman, een krasse, schoon wat al te magere zeventiger. En tussen zestig en zeventig zult gij wèl doen te sterven. Uw positie is niet van die aard, dat gij een zevende kroonjaar met goed fatsoen en enige kans op bijval kunt doorstaan. En van tachtig is natuurlijk helemaal geen sprake. Als ge koppig wilt zijn en aanblijft, zult ge zien, dat gij volkomen vergeten sterft, met twintig regels op zijn allerhoogst in de N.R.C. en met anderhalf, misschìen twee, kolom in Den Gulden Winckel, welke helaas niet meer van de hand van mr. J.C. Bloem zullen zijn. De gedachte dat hij, die zovelen heeft gehuldigd en uitgeluid, volgens alle regelen der kunst in kiese en nietszeggende termen, dat hij óók, zelfs hìj, ééns, na behoorlijk gehuldigd te zijn, uitgeluid zal worden, stemt mij droevig, jonge vriend. Trouwens al dat praten over de toekomst ontroert mij. Sta mij toe er verder niet op door te gaan. Gij kunt ook, op het keerpunt hiervoren aangeduid, een andere weg inslaan. Gij kunt, volgens de beproefde methode-Cocteau, uw draai ne-

[p. 99]

men en u aansluiten bij de jonger-dan-jongsten: gij kunt opstandig worden. Wees er zeker van dat zij u met gejuich zullen inhalen. Iemand, die al in ‘De Grote Tijdschriften’ geschreven heeft, is voor hen een onschatbare aanwinst en een even onschatbaar middel om daar zelf binnen te komen. Lukt dat niet of niet snel genoeg, dan richt gij met uw vriendjes een tijdschrift op en binnen de vijf jaar vormt gij tezamen zèlf de almachtige redactie van een Groot Tijdschrift. Verder verandert er niets. Ook op die wijze wordt ge een bekend dichter, bestuurslid van de Vereniging van Nederlandse Letterkundigen en gehuldigd op de achtereenvolgende kroonjaren. Als gij echter tijdschriftredacteur zijt, kunt gij het gerust wagen om ook zeventig en tachtig te vieren. Dan kunt gij mijnentwege honderd worden, want er is ten allen tijde overdaad van huldigers, die hunkeren naar een plaatsje op een bladzijde.

Er is nog een derde mogelijkheid. En wij deden er verkeerd aan die niet onder het oog te zien. Wanneer gij eens rustig in Delft afstudeerde, gelijk uw vader en uw lieve moeder het zo graag zouden zien, en wanneer gij daarna dan eens havenwerken in Chili ging helpen aanleggen? Zoudt ge dat eigenlijk wel zo heel gek vinden? Ik niet, beste vriend, want als je wat te zèggen hebt, iets wat je volstrekt niet onder je kunt laten, vind je daar altijd nog wel de tijd voor. Ronduit gezegd lijkt mij dat de énige weg om aan de Vereniging van Letterkundigen en aan die kindse kroondinertjes te ontsnappen en ook de énige om misschien iets belangrijks en iets goeds te schrijven.

Met etc. etc.