Voetzoekers

Voor Georges Bouché

[p. 5]

Lieve Heer, laat ons behouden als 't U belieft de eenvoudige aandoenlijkheid van onze zieltjes en bewaar ons voor de scheurkalenders.
ZEBEDEUS I, 64.

[p. 7]

I
De kunstenaar en zijn Tijdgenooten

Het toeval van mijn lectuur bracht mij juist in den laatsten tijd een aantal voorbeelden van het Eeuwige Misverstand tusschen den kunstenaar en zijn tijdgenooten onder oogen. Men kan deze niet genoeg herhalen, alleen al om zich zelf en zijn medeburgers voorzichtigheid en bescheidenheid te leeren.

Toen Manet voor het eerst zijn wereldberoemd schilderij ‘Olympia’ - thans op een der eereplaatsen in het Louvre gehangen - exposeerde, moesten er twee agenten naast geplaatst worden om het doek te beschermen tegen de woede der opgewonden tentoonstellingsbezoekers.

Toen Carpeaux' niet minder beroemde groep ‘La Danse’ aan de buiten zij de van de groote opera te Parijs geplaatst werd, ging er een kreet van verontwaardiging door de stad. Een ‘kunstliefhebber’ schreef o.a. aan den directeur van deze inrichting:

‘Ik heb een vrouw, mijnheer, en een dochter die hartstochtelijk de muziek beminnen en die

[p. 8]

daarom dikwerf naar de opera gaan. Dat is hen van nu af aan onmogelijk geworden. Want nooit zal ik er in toestemmen dat zij een gebouw bezoeken dat het uithangbord van een publiek huis vertoont.’ Nù is ‘La Danse’ een bemind beeldhouwwerk, waar Cook zijn klanten eerbiedig voor laat stilhouden!

Toen Henri Rousseau eens eenige moeilijkheden met de justitie had, voerde zijn advocaat aan dat hij, zwakzinnige, niet voor zijn daden verantwoordelijk kon worden gesteld. En om dat te bewijzen, vertoonde hij de rechtbank en de jury een aantal van zijn schilderijen. De heeren bulderden van het lachen en spraken den armen sukkelaar vrij. Thans hangen die schilderijen in het Louvre en alle belangrijke Europeesche Musea (behalve in de Nederlandsche) of zij worden voor vele honderdduizendtallen franken verhandeld.

Toen Picasso na zijn eersten Parijschen tijd naar Spanje terug wilde keeren en daarom geld behoefde, bood hij een veertigtal van zijn beste doeken uit de zoogenaamde blauwe periode voor 200 frank te koop aan. Niemand wilde ze hebben. Nu vertegenwoordigen die zelfde doeken een vermogen van millioenen.

[p. 9]

Toen Eiffel zijn toren bouwde, hadden het publiek en de pers geen woorden genoeg om de verontwaardiging over deze ‘ontsiering’ van Parijs uit te spreken. Nu geldt diezelfde toren als een der meesterwerken van de moderne radicale bouwkunst.

In het ‘Palais des Beaux-Arts’ te Brussel werd in 1929 een volledige tentoonstelling van het levenswerk van James Ensor gehouden. De kenners uit geheel Europa stroomden toe om den grijzen meester van Ostende hun hulde te bewijzen. De koning van België heeft hem in den erfelijken adelstand verheven. Kortom: een apotheose. Bij deze gelegenheid drukt het tijdschrift ‘Les Cahiers de Belgique’ een reeks uitspraken over zijn werk af uit de jaren voor den oorlog. Het is een complete collectie domheden, platheden, laagheden. Zelfs persoonlijke beleedigingen werden oirbaar geacht.

Toen...

Maar ik kan doorgaan. Kolommen en kolommen lang.

Het is bijna een algemeene regel geworden dat de werkelijk groote nieuwe kunstenaars op ieder gebied, tijdens hun leven het voorwerp van spot

[p. 10]

en verachting zijn. Nu zou men denken dat, op den duur, de menschheid iets zou leeren. Geen sprake van. De ‘vooruitstrevende’ bewonderaars van Ingres scholden Delacroix uit; de bewonderaars van Delacroix gingen te keer tegen Manet, de medestanders van Manet scholden op Rousseau, de Rousseau-ianen blaften tegen Picasso en de liefhebbers van Picasso brullen van het lachen als zij een Miró zien. En zoo zal het doorgaan. Domheid en bekrompenheid zijn de meesters der wereld. Er verandert en er verbetert niets. En de eenige reden daarvan is deze: dat bijna niemand het vermag om zich los te maken van zijn met moeite veroverde oordeelen en vooroordeelen. De vrije werkers zijn daarvan het slachtoffer. In zekeren zin althans. Want de afkeer van hun tijdgenooten maakt het hen mogelijk om hun vrijheid te bewaren, dwingt hen om zich zelf en eenzaam te blijven en prikkelt hen om, tegen den streef in, steeds verder te zoeken.

Het zijn altijd de bewonderaars, die een kunstenaar verderven, de haters die hem stalen. En zoo is het goed.