Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

1010. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 24 maart 1955

Guatemala, 24-3-55

Beste Jan, Het deed me goed, eindelijk weer eens een lange en gezellige brief van je te ontvangen. Natuurlijk had ik al berichten over jullie verblijf in Holland van Greet, maar jouw brief, voorafgegaan door die van Aty was zeer welkom.

Ik kom in dit land tot niets buiten mijn Unesco werk. De reden daarvan zal wel zijn dat ik hiervoor van 8-12 en 2-6 in de weer ben en Zaterdags ook van 8-12. Het hoofd van de missie is een amerikaan van een allooi waarmee ik niet overweg kan en toch werken moet.¹ Ik heb nooit zo iets vreemds gezien; als ik psycholoog was zou ik een boek over hem kunnen schrijven. De overige leden der missie zijn misschien brave mensen, maar Greet en ik hebben er niets aan. De guatemalteken zijn vriendelijke mensen maar je krijgt de kans niet om een voet over de drempel te zetten. Dank zij [+de wijze waarop] de slagersknecht, die ons hoofd van missie is, zich betoont, is de missie - hier nu al in haar vierde jaar - sociaal niet gezien. Dat valt wel erg tegen, na Quito, en als het niet om de verdoemde centen was, zou ik met een maand opzeggen. De missie ‘zit’ erg moeilijk (staking van de leerlingen v.h. Instituto, begin deze week - opgeheven door inmenging van de guardia civil!) en ik hoop dat die moeilijkheden de nek van dit ‘hoofd’ zullen breken. Maar hij zal het, met al zijn leugens t.o. Parijs, wel weer halen...

Tot corresponderen kom ik evenmin als tot het mij intens bemoeien met de uitgeverij. Sporadisch hoor ik iets van Barth; ik krijg de indruk dat het wel loopt en van hier uit kàn ik er zo weinig aan doen.

1 Deze Turner is niet nader geïdentificeerd.

[p. 190]

Ik lees behalve wat literaire krantjes heel weinig. Boekhandels van enige standing zijn er niet. Tentoonstellingen, concerten, toneel evenmin - of niet om aan te zien. Er moeten wel enkele goede jonge schilders zijn, maar die heb ik nog niet ontdekt. De kunstnijverheid is inderdaad aantrekkelijk (geweven stoffen) doch wordt al verpest door de amerikaanse ‘smaak’ (met kunstzijde en zo). De indio's zijn prachtig en het land is erg mooi. We genieten dan ook alleen van onze tochtjes met het volkswagentje. Het is lieflijker en kleuriger hier, dan in Quito en het klimaat is haast ideaal. Onze gezondheden zijn gelukkig goed.

Het zou heerlijk zijn als ik hier b.v. archeologie zou kunnen bedrijven. Maar de drukkunst hier ‘wordt’ nooit veel. De universiteitspers is behoorlijk, levert net werk. Het andere werk is nauwelijks om aan te zien. Dat was hier in de 17^e en 18^e eeuw beter!

Mijn functie hier is een dubbele: 1. het adviseren van de leraar van het Instituto (dat voorlopig niet meer is dan een ambachtschool) en het produceren van leerboekjes (dus zelf schrijven) voor typografie volgens de amerikaanse methode. Tevoren heb ik de drukkerij - 3 degelpersen! - gereorganiseerd. 2. Het produceren van gedrukte leerboeken voor de andere vakken (machineleer, electriciteit, e.d.). Die moeten gezet worden op de drukkerij v.h. ministerie v. onderwijs, waar slechts één linotype staat en gedrukt op het instituut. Ik heb na 2½ maand nog niet eens een proefpagina kunnen loskrijgen. En er is nog geen cliché gemaakt omdat a onze tekenaar niet opschiet, en b de minister nog steeds geen zink heeft gekocht voor de landsdrukkerij die de clichés moet maken. Je ziet hoe prettig ik hier werk en dan nog die imbeciel van een amerikaan en de eindeloze discussies die ik met dat stuk onbenul heb. Neen, dan hebben jullie het in Parijs heel wat gezelliger. In Parijs kun je alleen zijn, hier niet; er is zelfs geen café waar je rustig een krant kunt lezen of een briefje schrijven. Er zijn alleen z.g. taartjes winkels en verder de meest afschuwelijke zattermansbars. Ik zal nu trachten lid te worden van de American Club (gelukkig is de chef geen lid), weliswaar geen opwindend bedrijf, maar met een goede leestafel en een behoorlijk restaurant. Goede restaurants heeft deze stad ook al niet. De hotels hebben of afschuwelijk amerikaans of afgrijselijk guatemalteeks eten.

Ik antwoord je maar niet over de Lugt-de Roos-geschiedenis.² Ik ben té nauw betrokken geweest bij de plannen van Lugt - die me op de meest onbetrouwbare manier heeft laten vallen - om er over te willen schrijven. In Holland ben ik bij dit soort lieden evenmin persona grata als jij.

Leautaud i heb ik gelezen: valt me bar tegen. Hij is behalve een onmiskenbare persoonlijkheid toch maar de man van één voortreffelijk boek.³ Green trekt me weinig meer aan.⁴ Ik zal ‘Les Aristocrates’ bestellen; las er al veel over.

2 Over een eventuele betrokkenheid van Stols bij de plannen van Frits Lugt in Parijs de Fondation Custodia te zamen met een Institut Néerlandais op te richten, is niets naders bekend. (Zie ook br.1006 n.3.)

3 Zie br.1006 n.5.

4 Zie br.1006 n.6.

[p. 191]

Jullie hebt een heel programma af te werken voor je in n.y. komt. Als we in Sept. hier weggaan, reis ik in ieder geval over n.y., doch er is nog niets zéker. Wat ga je doen nu je van Alice af bent? Weet je wat de voorraden van je werken zijn? Valt er over de ‘Gedichten’ te praten (met jou) of moeten ze eerst bij Alice uitverkocht zijn?⁵

Maak je nog wat voor het Kattenboek van Barth?⁶ Het kan een prettig werk worden! (Hier zijn bijna geen katten, en alleen miserabele uitgehongerde honden; Leautaud kan hier een nieuw leven beginnen).

Ik zou misschien wel uit Europa weg kunnen, als ik een werkkring had die iets te maken had met kunst, literatuur, bibliografie, historie, archeologie. En zelfs de twee maanden dat ik diplomaat speelde voor de Unesco in de vijf centraal amerikaanse republieken (Oct. Nov.) zijn me goed bevallen. Maar dat werk hier met een dergelijke imbeciele chef en met weinig kans op resultaten bevalt me niet.

Dit wil niet zeggen dat ik naar Holland terug verlang. Ik voel niets voor al dat gehannes en gedrang van de newcommers als Bakker en van Oorschot, d.w.z. wel voor hun uitgaven, maar niet voor hun menselijke gestalte, hun gejaag naar publiciteit, comités en prijzen. Holland is verpest en ik betreur het dat onze ‘groten’ aan die verpesting mee hebben gedaan.

Maar ik ben toch met handen en voeten aan Holland gebonden, aan de ene kant omdat de jongens moeten studeren en aan de andere kant omdat ik de uitgeverij nodig heb. Parijs is mijn onbereikbaar ideaal gebleven; mijn vrienden denken al aan zich terugtrekken uit de zaken, enz.

Dit is een epistel geworden dat, geloof ik, nogal gedesillusionneerd klinkt. Vergeef het me: van jou heb ik ook wel dergelijke brieven gekregen...

We denken er over een weekje vacantie te nemen, per vliegtuig naar het stadje Coban te gaan en dan verder per bootje en zo door de wildernis, die nu prachtig moet zijn, naar Puerto Barrios aan de Caribische zee te reizen en vandaar weer terug naar Guatemala.

Een prachtig stadje hier is Antigua, de vroegere hoofdstad, 45 km hier vandaan, verwoest in 1772 door aardbeving. Machtige koloniale ruïnes en veel bloemen. Guatamala zelf is in 1917 na een aardbeving herbouwd; bepaald niet fraai. Alleen enkele kerken zijn blijven staan en gerestaureerd (eind 18^e, begin 19^e eeuw). Sommige delen hebben nog iets van de oude koloniale charme. De stad is niet al te vuil, de hoofdstraat heeft iets van een main street van een stadje uit de midwest, winkels met amerikaanse spullen (je kunt hier alles krijgen). Verder is het leven hier afschuwelijk duur en het is moeilijk om iets over te houden.

Ik hoop dat Aty en jij een prettige tijd in Parijs zult hebben. Schrijf je nog eens, als je zin hebt? Doe mijn groeten aan Malraux. Hij zou hier heel wat vinden voor zijn boeken! Greet schreef jullie eergisteren.⁷

Heel veel liefs voor jullie beiden van

Sander

5 De zevende druk van Greshoffs Verzamelde gedichten zou in 1956 bij Stols verschijnen, hoewel de correspondentie tussen Greshoff en Em. Querido's Uitgeversmij over een herdruk nog tot in september zou doorlopen. (Zie br.1006 n.21.)

6 Dit plan van Barth zou resulteren in de door Clare Lennart en Dolf Verroen samengestelde bundel Over katten. Verhalen en gedichten over katten, die pas in 1973 bij Uitgeverij Ankh-Hermes bv te Deventer zou verschijnen.

7 Op 20 maart schreef Greet Stols onder meer aan Aty Greshoff: ‘Over Sanders werk zal hij Jan wel schrijven, het valt toch weer niet mee, in zoverre, dat we toch nog een te hoog idee hadden van wat er hier in die 3½ jaar gepresteerd is door de Unescomensen, ik dacht, S ook, dat het heel wat was. De Chief-of-Mission is een grote non-valeur, extimmerman, slager, handelsreiziger, hoe ze in Parijs ooit een dergelijke vent hebben kunnen benoemen, zullen we nooit begrijpen. Zijn specialiteit is niéts, leuteren, controleren of de heren experts wel werken van 8-12 en van 2-4, S heeft hem gauw duidelijk gemaakt, dat hij daar géén controle op wenste. Maar dat maakt het allemaal niet aangenamer, er zijn nog meer haken en ogen. De minister is vol goede bedoelingen, beloftes, verder is het tempo wel zowat dat van Ecuador, hoewel de hele gang van zaken toch wel iéts vlotter is als gunder. Iets teveel op Amerika afgestemd, in dit nieuwe, anti-communistische regime, als de weegschaal doorslaat, gebeurt dat vaak iets te ver, dat zal met de tijd wel weer reg kom.’