Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

984. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 2 september 1954

Den Haag, 2 Sept 1954

Beste J[:xxx]

Je brief van ‘Zaterdag’, de 2^e van 30 Juli, de 3^e van 24 Aug. en de 4^e van 25 Aug. in hartelijke dank ontvangen. Ik heb het in de afgelopen maanden erg druk gehad en heb het nòg erg druk. Twee aanbiedingen overlappen elkaar en dat maakt alles ingewikkeld. Voor het najaar heb ik:

1.	Jos Panhuyzen (r.k.): Leven alleen is niet genoeg (korte roman)^1
2.	Fré Dommisse: Paasvaren (voorlopge titel) Een lang verhaal over het probleem van het oud worden, doch ditmaal zeer ontroerend en zó geschreven dat ook oude mensen er troost in vinden.^2
3.	Roëde (=Jan Roede): Je kunt niet alles begrijpen. Een 60-tal tekeningen en wat stukjes tekst. Humour noir. Zeer boeiend. Hoe zullen in dit stomme land de reacties zijn?^3
4.	André Peters: De reis van Korreltje naar de Maan, naar Venus en naar Mercurius. Reeds geheel voor de avro voorgedragen. Esoterisch; knap verteld. Voor de radio veel succes gehad.^4
5.	Arthur Lehning: Brieven van Slauerhoff. De tekst die je kent uit De Gids, aangevuld en met méér brieven + onbekende facsimiles en ongepubliceerde fotos.^5
6.	L. Booy: Durf te spreken (Leerboek voor spreken in openbaar, enz.)^6

Verder ga ik weer beginnen met Helikon, ditmaal onder redactie van Michel van der Plas.⁷

De eerste vier bundeltjes zijn van:

Hetty van Waalwijk^8

Lou Vleugelhof^9

A. Korthals Altes^10

Nico Verhoeven^11

(God zegen de greep!)

Ik ben zojuist terug van besprekingen, die ik op verzoek van Unesco bijwoonde in Parijs en in Genève: Zondag en Maandag Parijs, Maandagavond naar

1 Leven alleen is niet genoeg van Jos Panhuijsen zou omstreeks december bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De roman werd in een oplage van 2100 exemplaren gedrukt bij G.J. Thieme te Nijmegen. De stofomslag was van Helmut Salden.
Josephus Lambertus Antonius Panhuysen (1900-1986) was als criticus aan het Haagse dagblad Het Binnenhof verbonden.

2 De glans der dagen van Fréderique Carolina Wilhelmina Dommisse (1900-1971) zou omstreeks december bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De roman werd gedrukt bij Ando te Den Haag in een oplage van 2100 exemplaren. De stofomslag was van de hand van Th. de Haan.

3 Je kunt niet alles begrijpen! van Roëde zou in 1955 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. Het boek had een voorwoord door Paul Rodenko. Het werd in een oplage van 4000 exemplaren gedrukt bij Ando te Den Haag.
De Haagse schilder Jan Roede (geh. 1914), die zich na een verblijf in Parijs Roëde noemde, maakte deel uit van de vereniging Vrij Beelden.

4 André Peters, De reis van Korreltje. Een sterrenkrant voor grote mensen zou omstreeks december bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. Het boek had een voorwoord door Anny Schuitema. Het werd in een oplage van 2100 exemplaren bij Ando te Den Haag gedrukt. De verhalen vormden een serie voor de a.v.r.o. en werden in de jaren 1952-1954 in de rubriek ‘In Hoger Sferen’ voorgedragen door Anny Schuitema. De stofomslag en de illustraties waren van een zekere Gijsbers.

5 Brieven van Slauerhoff door Arthur Lehning zou in 1955 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. Het werd in een oplage van 110 exemplaren gedrukt door ando te Den Haag. De stofomslag was van Theo de Haan. Brieven van Slauerhoff was eerder gepubliceerd in De Gids 117 (1954) 3 (maart), p. 177-195.
Arthur Müller Lehning (geb. 1899) had J. Slauerhoff in 1921 leren kennen, toen Slauerhoff in Zeist H. Marsman bezocht. Lehning bemiddelde bij het in Berlijn drukken van Slauerhoffs bundel, Archipel (1923).

6 Durf te spreken! Leerboek voor vrij en vlot spreken in het openbaar en in de conversatie van de leraar spraak- en redekunst L. Booy zou in januari 1955 bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen. In de imprint staat 1954 als verschijningsjaar genoemd. Het boek werd in een oplage van 1100 exemplaren bij Ando te Den Haag gedrukt.

7 Zie Bijlage iii voor de nieuwe, door Michel van der Plas geredigeerde reeks van Helikon.

8 Scribenda van Hetty van Waalwijk (ps. van Hetty van Kempen, geb. 1924) zou in 1955 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen als Helikon, Nieuwe Reeks (1954/1955) 4.

9 Oorsprong van Lou Vleugelhof zou in 1955 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen als Helikon, Nieuwe Reeks (1954/1955) 3.

10 Fossielen van Alexander Korthals Altes (1931-1988) zou in 1955 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen als Helikon, Nieuwe Reeks (1954/1955) 1. Op de titelpagina staat als auteursnaam S. Korthals Altes vermeld.

11 Torso van de tijdgenoot. Gedicht van Nicolaas Adrianus Verhoeven (1925-1974) zou in 1955 bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen als Helikon, Nieuwe Reeks (1954/1955) 2.

[p. 160]

Genève, Dinsdag en Woensdag in Genève, Woensdagavond weer thuis.

Ik heb de baan van uitgever der uno in Genève niet gekregen. Iemand uit n.y. is benoemd.¹²

Naar je stuk over De Lange Nacht ben ik zéér verlangend. Er zijn slechts een paar goede kritieken. Bijna overal is het boek afgekraakt. Ze zijn o zo blij Gijsen nu eens te kunnen aanvallen, want ze gunden hem zijn succes niet!¹³ Nu je vragen:

Edinga: Adieu, Pandorra! - Is een roman, uitermate boeiend en beschaafd geschreven. Edinga is een gentleman, studeert voor dominee en heet Heidstra. Zijn boeiend onderwerp - familieroman - beheerst hij volkomen. Sommige critici, dat zie ik nu al, zullen het boek een draak noemen.

Bijlsma: Doorzichtig Heden - Is poëzie. Natuurlijk bij aanbieding onverkoopbaar. Hij werkt aan een (dikke) streekroman.¹⁴

Gijsen: Wat de dag meebrengt... - Zijn de 3 verhalen, in Elsevier gepubliceerd.¹⁵ Over de Franse decoraties weet ik niet meer dan jij (lijst, aantal). De Etoile Noire gaat nu de rol vervullen - in het buitenland - van de Oranje Nassau, omdat de Leeuw zelden naar buitenlanders gaat (weerwraak). Het Legioen = De Leeuw. De Ster = o.n.

Fontaine Verwey was reeds ridder Legioen, en nog niet lang genoeg om Officier te worden.

Ik zelf had gedacht: Commandeur Ster; doch ho maar: alleen wie niet werkt krijgt de versnaperingen.

Ik schreef je indertijd over ms. van Booven: vroeg je, of je dit abusievelijk gezonden had i.p.v. Er gebeurt nooit iets van Gijsen.

Hield het hier, kreeg bezoek van Van Booven, las het, vond het aardig, durf het niet uit te geven (we zijn helaas geen Engelsen) en zond het hem terug. Wees dus gerust!¹⁶

Ook wij verlangen erg naar het wederzien. Mijn moeder hoopt 21 Dec tachtig jaar te worden. Ik moet dus naar Maastricht en kom niet naar de boot. Iets later, ± Kerstmis in Amsterdam.

Lennart, Stad met Rose Huizen is aan de 4^e (niet 5^e druk), d.i. de 1^e werkelijke herdruk.

Clare Lennart is een schat, maar zó onzeker en zó verlegen, dat ik zeker weet dat ze jou geen brief zou dúrven schrijven. Dit is nu eenmaal zo; neem het haar niet kwalijk!!

De pakken, die je in Kaapstad zult vinden, bevatten waarschijnlijk de halfperkamenten Luxe-exx van Gijsen. De Lange Nacht luxe is nog niet klaar...¹⁷ Ik ben erg blij met het boekje van Fré Dommisse (In de Salamander verscheen een herdruk van ‘Krankzinnigen[’].¹⁸ Ben benieuwd wat je ervan denkt. Ook wat je van het werkje van Panhuysen denkt. (Voordat ik een opgelegde rk uitgeef...!)

12 Niet nader geïdentificeerd. (Zie voorts br.969, p. 137.)

13 Besprekingen van De lange nacht van Marnix Gijsen waren tot op dit moment verschenen in het Algemeen Dagblad door G.H.M. van Huet op 3 juli, Het Binnenhof door Jos Panhuijsen op 10 juli, het Haagsch Dagblad door Garmt Stuiveling en De Gelderse Pers door Jos Panhuijsen op 17 juli, de Provinciale Zeeuwsche Courant door Hans Warren, De Tijd door Jan Engelman en Het Vrije Volk door Alfred Kossmann op 24 juli, Oost Brabant door Lambert Tegenbosch op 31 juli, Elseviers Weekblad door Maurice Roelants en de Twentsche Courant op 7 augustus, de Nieuwe Rotterdamsche Courant waarschijnlijk door H. Drion en De Telegraaf door Jan Spierdijk op 21 augustus, en Vrij Nederland door Ruth Zimmerman op 28 augustus.

14 Er is geen correspondentie tussen uitgeverij Stols en Frans Bijlsma bewaard gebleven, zodat nadere gegevens over deze nooit gepubliceerde streekroman ontbreken.

15 Klein gevecht met een bedelaar was gepubliceerd in Elseviers Weekblad van 19 september 1953; De kokospalm was opgenomen in het nummer van 7 november 1953; en De Club der Batavieren in het nummer van 28 november onder de titel Haselris' verdwenen parapluie.

16 De brief waarin Stols aan Greshoff over Aan stille wateren van Henri van Booven schreef, is niet bewaard gebleven.

17 Zie br.976 n.7.

18 Blijkens de bibliografie van de Salamander-reeks, die werd uitgegeven door uitgeverij Em. Querido te Amsterdam, was de vierde druk van Fré Dommisses Krankzinnigen al in 1950 verschenen. In 1963 verscheen de vijfde druk, eveneens in de Salamander-reeks. (Zie C.J. Aarts [et al.], Het Salamanderboek 1934-1984, Amsterdam 1984, resp. nr.86 en nr.143.) Krankzinnigen was oorspronkelijk in 1929 bij W.L. & J. Brusse te Rotterdam verschenen.

[p. 161]

Veel tijd neemt mij het ‘bewerken’ van al die manuscripten: Gijsen, Panhuysen, het leerboek v.d. spraakleraar, Jef Last (en al de documenten die ik daarvoor moet opzoeken)¹⁹ (Ken je Journal 11 van Gide, in de Pléiade, al?)²⁰ Waarom kunnen de mensen niet meer schrijven, waarom kennen ze geen Nederlands? Schrijf weer eens gauw. Heel veel liefs voor jullie allen, ook van Greet.

Je

Sander

19 Stols doelde op de voorgenomen uitgave van de brieven van André Gide aan Jef Last. Op 2 juni had Last hem geschreven: ‘De correspondentie met Gide lijkt inderdaad nog grotendeels intact en ook ik verwacht veel van zo'n boek [...].’ Op 14 juni gaf Last als prognose voor de inlevering van de kopij: ‘Ik vermoed dat ik omstreeks eind October klaar kan zijn, maar ik verdraag het zeer slecht onder druk te staan of in tijdnood te komen, zodat ik liefst zou willen schrijven: klaar voor het einde van 1954.’ Wellicht resulteerde Lasts plan in Mijn vriend André Gide dat in 1966 bij Van Ditmar te Amsterdam zou verschijnen.
In 1961 zou Last zijn correspondentie met Gide aan Stols verkopen. Deze heeft ook daarna enige tijd het voornemen gehad deze correspondentie uit te geven, maar heeft uiteindelijk het idee laten varen. (Zie André Gide/Jef Last, Correspondance 1934-1950 (ed. C.J. Greshoff), Lyon 1985, p. vii.)

20 Het derde deel van André Gides Journal was in 1950 bij Gallimard te Paris verschenen. Dit deel besloeg de periode 1942-1949. Eerder waren delen over de periode 1889-1939 (1939) en 1939-1942 (1946) bij Gallimard verschenen.
In 1954 was echter ook als nummer 104 in de Bibliothèque de la Pléiade Journal 1939-1949 verschenen, waarin op diverse plaatsen over Jef Last werd gesproken.