Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

884. J. en A. Greshoff aan A.A.M. Stols, 28 maart 1952

28 Maart 1952

Beste Sander.

Allang had ik je eens moeten schrijven. Doch a. valt er van hier zoo weinig te vermelden, b. schrijf ik zóóveel, dat geestkracht voor briefwisseling schaarsch is. De dagen verloopen eender. Van 8-11.15 à 11.30 voor mijn schrijftafel, werkende aan mijn autobiografie of wat daarvoor moet doorgaan. Thans 70.000 woorden in éérste lezing, op pampier. Dan koffie op de piazza, lunch, siesta: van 5-6.30 a 7. weer voor de schrijftafel, thans voor ander werk: n.l. voor Elsevier, het Vaderland. Verder in de Vl.Gids iedere maand 6 blz ‘Meanders’¹ en in het

1 Vanaf juli zou Greshoff maandelijks een rubriek onder de titel ‘Meanders’ in De Vlaamse Gids schrijven. In deze rubriek publiceerde hij beschouwingen over dichterschap, kunst e.d., en bovendien autobiografische stukken en aforismen.
De Vlaamse Gids stond onder redactie van Julius Hoste, Karel Jonckheere, André de Ridder, Mathieu Rutten, Marcel Stijns, Herman Teirlinck, J. van Tichelen en Hans van Werveke, met Jan Schepens als redactie-secretaris. Het maandblad werd uitgegeven door Drukkerij Het Laatste Nieuws te Brussel.

[p. 32]

Boek v Nu, iedere maand: ‘Lezen met een Potlood’.² Er wordt dus akelig veel afgepend. En ik ben soms duchtig beu van niets dan lezen, schrijven, schrijven, lezen...

Laat je zenden door schildknaap Barth

Henry Muller ‘Trois Pas en Arrière’

Ed. de La Table Ronde (Plon) Paris.³

Muller was secr. gen. der editions Grasset. Onmisbaar voor iedere uitgever in de wereld! En zéér vermakelijk.

Verder 's avonds of lezen of gezellige kout met de Malanen.

En zoo gaat het dag in dag uit. Ik moest dit doen, omdat ik in al mijn reismaanden vrijwel niets (alleen het dringend noodige) uitgevoerd had.

Dan is er nog altijd eenige briefwisseling.

Wij verlangen zéér naar De Grashof terug. De boomen zijn enorm gewassen. Je ziet het huis van de weg bijna niet meer.

Ik hoor tot mijn genoegen dat er van Serenade uit de verte een herdruk komt. Als één boek het verdient, dan dit! Een pronkpaardje uit je stal!

Je brief bracht onnoemelijk veel wetenswaardige berichten. Wij hopen toch zoo van harte dat onze lieve Greet zich wat van de schok hersteld heeft. Het was een heel ding voor haar. Eva zal er nu ook zoo langzamerhand wel zijn. Dat zal jullie leven toch veel veraangenamen. Ze heeft zoo'n prettig humeur en heeft zoo'n levenslust. Wat je over het werk schreef, lijkt mij toch tenslotte nogal interessant. Maar het is verkeerd van je, dat je je niet iedere dag 1½ [+uur] aan een soort herinneringen-dagboek zet. Iedere dag (maar zonder fout[?]) 2 blz. tiksel = 600 woorden. Niet meer.

Ik heb je het eerste stuk van De Vleeschpotten toegezonden. Ik heb mijzelf - wat moe van al dat schrijven zijnde - vacantie gegeven en zal in die dagen de rest [xxx] en opzenden.

Sander, dat aanhangsel van Idomeneia door Eysselsteyn is zwak en vooral vulgair. Ik heb het in Het Vaderland nog al ingetogen gezeid. Maar ik vind het eigenlijk èrg. Het stuk van Lampo daarentegen is zeer leesbaar⁴

Ik schrijf dezer dagen over Delen.⁵

Lees:

Laurens van der Post

Venture to the Interior

Hogarth Press!!!⁶

Ja, Sander die cijfers zijn niet wildmakend. Maar het bedonderde van je vak is, dat het altijd een pure loterij blijft. Men kan zeggen dat Joachim,⁷ letterkundig gesproken, een goed boek was, maar niemand kon voorzien dat het zóó zou loopen. Hetzelfde geldt voor Agnes.⁸ De boeken die gáán, gaan niet slecht. Maar die welke niet gaan, zijn te talrijk. Zie jij een middel om dat bezwaar op te

2 Vanaf april zou maandelijks een rubriek ‘Lezen met een Potlood’ van Greshoff in Het Boek van Nu worden opgenomen. In deze rubriek publiceerde Greshoff beschouwingen over Franse literatuur.
De redactie van Het Boek van Nu bestond uit Pierre H. Dubois, Top Naeff, P.H. Ritter Jr. en Garmt Stuiveling, met P.J.G. Huincks als redactie-secretaris. Het maandblad werd uitgegeven door Uitgeverij en Drukkerij Hollandia te Baarn.

3 In maart was een herdruk verschenen van Trois pas en arrière van Henry Muller bij La Table Ronde te Paris. De eerste druk dateerde van 1950.
Henry Muller (geb. 1902) was van 1923 tot 1943 bij uitgeverij Bernard Grasset te Parijs werkzaam geweest.

4 Zie br.880 n.4 voor Greshoffs bespreking van Idomeneia en de Kentaur.

5 Greshoff zou Het donkere huis van Ary Delen in Het Vaderland van 26 juli bespreken onder de titel Auteur die economie der middelen betracht.

6 Venture to the interior van Laurens van der Post was verschenen bij The Hogarth Press te London. The Hogarth Press stond overigens op dit moment niet meer onder leiding van Leonard Woolf, maar was sinds 1947 gedeeltelijke eigendom van de Londense uitgeverij Chatto & Windus.

7 Het boek van Joachim van Babylon.

8 Klaaglied om Agnes.

[p. 33]

heffen? Minder uitgeven? Maar heb je ook minder kansen op een succes. Betere keuze? Maar men kàn niet kiezen, daar niemand ter wereld van te voren weet hoe het lezerspubliek zal reageeren.

En dan nog dit: er zìjn in Nederland zoo weinig leesbare romanschrijvers! Ik kan er over oordeelen, want ik lees veel (te veel) voor Het Vaderland. Zulke boeken als die van de heer Bulthuis⁹ vormen toch werkelijk géén prettige lectuur voor de lange winteravonden. En dan de boeken zijn te duur om een teleurstelling te riskeeren. Daarom koopt men bij voorkeur ‘erkend goede’ werken als die v.M. Gijsen. etc. Als je vroeger een boek kocht dat je niet beviel, smeet je het weg. Het kostte 2.90 ing, 3.50 geb.! ¾ van de romans welke ik lees zijn eenvoudig de 7. 8. 9. pop niet waard en geen normaal mensch haalt er dat bedrag aan leesgenot uit.

Er is maar één redding.

1	Opheffing van het monopolie v.d. boekhandel.
2	het scheppen van nieuwe outlets           { in sigarenwinkels,           { warenhuizen,           { drogisterijen, cafés,           { stationwachtkamers,           { straathoeken., etc etc.
3	het leveren van boeken in 2 soorten 1 Penguinstijl voor 1.50,^10 11 Salamanderstijl voor 2.90.^11
4	het opvoeren van de oplagen door de lage prijzen

Hoe komt het dat de Arbeiderspers voor een boek in de Arboreeks¹² aan Simon V. een voorschot van 8000 gld aanbied,¹³ en Ab. Visser voor een roman aan tantième f 6000. uitbetaald.¹⁴ Dit bewijst dat er een publiek voor goedkoope boeken is, maar dat de boekhandel dat niet bereikt. En een groot publiek. Als de Arbeiderspers (met colportage, via de loopers van het Vrije Volk) oplagen tusschen 10 a 30.000 kan halen, waarom een ander dan niet? Omdat hij die organisatie niet heeft, maar ook omdat hij vastzit aan dat verdomde boekhandelmonopolie.

Met héél veel goeds en liefs voor jullie allen.

Steed geheel je

Aty-en-Jan

9 Greshoff doelde mogelijk op de in 1949 bij Stols verschenen roman Edmond de Wilde en de werkelijkheid van Rico Bulthuis. Hij had bovendien Bulthuis' Het andere verleden, dat in 1951 bij uitgeverij H. Born te Assen was verschenen, op 12 mei 1951 in Het Vaderland besproken onder de titel Rico Bulthuis, een goed uitgerust schrijver, die uit zichzelf nog weinig te vertellen heeft; zijn conclusie over dit boek luidde: ‘Een mislukking [...]. Doch één die vooruitzichten opent.’

10 De Penguin-reeks was in 1935 beginnen te verschijnen. De delen in de reeks waren alleen gebrocheerd verkrijgbaar en hadden een formaat van 11,5 × 18,5 cm. (Zie voor een bibliografie van Penguin-uitgaven: William Emrys Williams, The Penguin story, 1935-1956, Harmondsworth 1956.)

11 De Salamander, Reeks van de Beste Oorspronkelijke en Vertaalde Romans was in 1934 door Em. Querido gestart. De delen in de reeks, die was opgezet naar voorbeeld van The Albatross, waren aanvankelijk alleen gebrocheerd verkrijgbaar. Vanaf 1935 werden de delen ook gebonden verkrijgbaar gesteld. Tussen 1945 en 1958 verschenen de delen gekartonneerd met stofomslag. Begin 1952 was ter gelegenheid van het honderdste deel in De Salamander Het Salamanderboekje verschenen, waarin de reeds verschenen en een vijftal nog te verschijnen delen werden opgesomd. De delen in de Salamander-reeks hadden een formaat van 11,5 × 19 cm; de prijs voor de delen was eind 1951 verhoogd van fl 1,90 tot fl 2,50. (Zie C.J. Aarts et al., Het Salamanderboek 1934-1984, Amsterdam 1984.)

12 De door uitgeverij Ontwikkeling te Amsterdam uitgegeven Arbo-reeks dateerde van 1926 en zou verschijnen tot in 1967. De Arbeiderspers, onder welke naam uitgeverij Ontwikkeling in 1929 was voortgezet, maakte deel uit van het concern dat ook het socialistische dagblad Het Vrije Volk uitgaf. De bezorgers van deze krant vormden te zamen wat wel genoemd is ‘het grootste verkoopapparaat van Europa’; het boekenbedrijf beschikte daarnaast over zestien eigen boekwinkels. De delen in de Arbo-reeks hadden een formaat van 20 × 13 cm en kostten in de boekwinkel fl 5,70 en voor de abonnee fl 2,70 per deel. (Zie Sjaak Hubregtse, Uitgeverij de Arbeiderspers, in Het Zevende Jaarboek voor het Democratisch Socialisme (1986), p. 150-153.)
De reeks abc-pockets, die in 1938 door de uitgever Andries Blitz was opgezet naar analogie van de Penguin-reeks, verscheen vanaf circa 1948 ook bij De Arbeiderspers, die daarnaast in de herfst van 1952 met de reeks De Boekvink, Litteratuur in Miniatuur zou starten.

13 In de Arbo-reeks zou geen publikatie van S. Vestdijk worden gepubliceerd. Het is onduidelijk waarop Greshoff zijn mededelingen over het door Vestdijk ontvangen voorschot baseert; in de correspondentie tussen Vestdijk en Greshoff wordt daarover niet gerept.
Van Vestdijk zouden vanaf 1957 wel een aantal titels bij De Arbeiderspers in de reeks abc-Boeken verschijnen.

14 In juni 1951 was de roman De erfenis van Ab Visser in de Arbo-reeks verschenen. Het is onduidelijk waarop Greshoff zijn mededelingen over het door Visser ontvangen voorschot baseert; in de correspondentie tussen Visser en Greshoff wordt daarover niet gerept.
Uit brieven van De Arbeiderspers aan Visser blijkt dat Visser in februari 1951 een voorschot van fl 500,- voor zijn roman had ontvangen; in september 1951 ontving hij een afrekening van fl 5.371,55 over 40.540 in serieverband verkochte exemplaren; het aantal buiten serieverband verkochte exemplaren bedroeg slechts enkele tientallen.