Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

[p. 20]

878. Uitgeverij A.A.M. Stols (J.-P. Barth) aan J. Greshoff, 10 maart 1952¹

['s-Gravenhage,] 10 Maart 1952

Zeergeachte Heer Greshoff,

U zult inmiddels wel mijn brief met het bewuste Maurras-artikel ontvangen hebben, ik hoop dat het op tijd is aangekomen. Hierbij nog een knipsel uit Het Vaderland van j.l. Zaterdag over Maurras, misschien dat het voor U nog enig nut heeft.²

Er is een pak van mijn hart: de heer Goris heeft eindelijk zijn geld gehad. Enkele dagen [+geleden] ontving ik van de bank het officiele bericht dat de overboeking plaats had gevonden,³ nu maar weer aan het werk voor de volgende betaling. Als ik het nu aanvraag, heb ik misschien wel kans dat het dit jaar nog op zijn rekening komt......

Volgens Uw aanraden schreef ik hem ook nog een brief waarin ik hem de zaken uiteenzette; inderdaad was hij niet boos, hoopte alleen, dat het geld nu spoedig op zijn rekening zou staan.⁴ Dat is gebeurd en we kunnen dus weer even vooruit.

Ook Goris was zeer enthousiast over Serenade (het wordt overigens herdrukt), wie eigenlijk niet? Alleen Klaaglied is beter ontvangen. Goris vond ook het boekje van Peters, de Spion van Brahma, uitstekend, hoe vindt U het? U zult geen spijt hebben het eens gelezen te hebben, het boekje is waarlijk een betere verkoop waardig, waarschijnlijk is het publiek geestelijk nog niet zo ver.... De critieken zijn alle gunstig, al is Peters geen taalkunstenaar.⁵

Tot mijn grote genoegen heb ik de Nordwestdeutsche Rundfunk kunnen bewerken een heel Gijsen programma te geven. Natuurlijk vroeg ik er eerst Gijsen toestemming voor, je weet nu eenmaal niet of er mensen zijn die een bezwaar er tegen hebben voor een duitse omroep besproken te worden. Nu vroegen ze mij nog om gegevens omtrent de persoon van Gijsen, welnu ik schreef heden naar New York, dan kan Goris mij mededelen, wat hij wil dat gezegd mag worden.⁶

Inderdaad is de Gijsen-omnibus van de baan, ook ik had na onze laatste bespreking dhr Stols erop gewezen dat het bepaald inopportuun en oneconomisch zou zijn, daar nu al mee te beginnen.⁷ De marktstrategen bij Elsevier waren dezelfde mening toegedaan. Inplaats van de omnibus komt er nu een serie uit, in het formaat van Goed en Kwaad, zelfde kleur band (buckram), met een verfstrook waarin de naam en titel in gouden letters. Op het voorplat het monogram van Marnix Gijsen, een m met daar doorheengestrengeld een g. Ziet er er aardig uit. Alleen de stofomslagen krijgen elk een andere kleur, en worden typografisch gehouden. Een en ander is in bekwame

1 Geschreven op briefpapier van A.A.M. Stols, Uitgever, Pieter Langendijkstraat 46, 's-Gravenhage.

2 In Het Vaderland van zaterdag 8 maart is geen artikel over Charles Maurras achterhaald. Een dergelijk artikel is evenmin op een van de daaraanvoorafgaande dagen in Het Vaderland aangetroffen.

3 Er is een formulier van De Nederlandsche Bank bewaard gebleven waarmee P. van Eck namens uitgeverij A.A.M. Stols op 12 februari een aanvrage deed aan Gijsen te New York een bedrag van fl 5.481,72 te mogen uitbetalen wegens verschuldigde royalty's. (Nederlands Letterkundig Museum, collectie-Gijsen, sign. g 586 p).
Barth doelde op een reactie op deze aanvrage.

4 Deze brief van Barth aan Marnix Gijsen is niet bewaard gebleven.

5 De spion van Brahma van André Peters (1900-1969) was in september 1951 bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschenen. Het boek was in een oplage van 2000 exemplaren bij de Ando-Pers (F. Tamminga) te 's-Gravenhage gedrukt en was gebonden bij n.v. v/h J. Giltay & Zn te Dordrecht. De omslagtekening was van R. van Looy.

6 Over dit radioprogramma over Marnix Gijsen van de Nordwestdeutscher Rundfunk zijn geen nadere gegevens achterhaald.

7 Half januari had Barth langdurig met Greshoff geconfereerd. Op 24 januari zou Barth onder meer aan Stols schrijven: ‘Omnibus Hr Greshoff en Hr van Ingen waren van mening, dat nu de tijd nog niet rijp is, Klaaglied loopt nog steeds hard, en Telemachus en Man van Overmorgen doen het ook nog wel, al is dat niet zo enorm. Het zou, volgens deze beide Heren beter zijn, te wachten tot de drie Vlaamse boeken inderdaad “dood” zijn. Volgs Hr Greshoff zou ook Gijsen die mening zijn toegedaan.’

[p. 21]

handen, n.l. van Bobby Salden. Echter schijnt Het Huis bij de herdruk nog niet veranderd te zijn.⁸

In ieder geval krijgt U en met U de 2 andere adressen de herdruk van Het Huis, maar of U het boek nog in Capri zult ontvangen wéét ik niet; van de juiste verschijningsdatum ben ik nog niet op de hoogte en dat zal ik pas in de loop van deze maand kunnen weten.

Met onze agent in Belgie heb ik van mijn kant een zeer uitgebreide en scherpe correspondentie gevoerd,⁹ maar het zijn helaas Belgen en dus vriendelijk, beminnelijk, tegemoetkomend maar ze doen niets. Ze willen geen groot aantal boeken in commissie nemen, wat jammer is want daardoor zouden de moeilijkheden met de levering bepaald verminderd zijn. Maar, zegt mijnheer Stols zeer terecht, ze zijn bona fide en betalen vlot. Wat dat betreft mogen we erg blij zijn, want daar heb ik vervelende dingen in Belgie van mee gemaakt. Het zou dus op het ogenblik zeker niet verstandig zijn om stenen door de ruiten te gaan gooien. Het is alleen erg spijtig, dat ik geen concrete gegevens heb, zo in de geest van ‘Bhl. Dupont in de rue de commerce bericht mij dat ze nooit een vertegenwoordiger voor het Stols-fonds zien, en dat bestellingen voor boeken van Gijsen e.a. niet uitgevoerd worden’. Want nu hoor ik zo in het algemeen: de boeken van Gijsen zijn niet te verkijgen. Bovendien weet elke bhl. ook in Belgie, dat Stols uitgever van Gijsen is, wanneer ze dus bij Elsevier-Brussel nul op het request krijgen, moesten ze toch, dunkt mij, komen klagen bij mij. En dit is slechts een keer gebeurd, en dat bleek toen te zijn, omdat de bhl. pas erkend was en nog niet bij Elsevier-Br. op de lijst stond. Ik zal maar even afwachten, hoe de zaken lopen. De directie van Elsevier-Amsterdam heeft me al medewerking beloofd wanneer ik duidelijk aanwijsbare klachten heb.

De vorige week ontmoette ik Hans Andreus,¹⁰ Paul Rodenko en W.F. Hermans.¹¹ Het zijn allemaal kalme aardige jongens en ik begrijp waarlijk niet dat deze lieden stormen in glazen water ontketenen. Er was n.l. vorige week een debat tussen Hermans, van Oorschot en Bert Bakker of de uitgever censurerend mag optreden bij de redactie van zijn litterair tijdschrift.¹²

Hermans, die erg tam was, betoogde dat de uitgever zo oppermachtig is, dat hij als het hem belieft de redactie naar huis kan sturen, er is dus geen probleem. Van Oorschot betoogde in een waarlijk demagogisch betoog dat hij bezwaar had tegen elke vorm van censuur en dus ook tegen het bemoeien van de uitgever op litt. gebied met zijn eigen tijdschrift(!) en Bert Bakker verkondigde als zijn opvatting, dat wanneer de uitgever iets uitgeeft, hij daar ook zijn stempel op zal willen drukken of althans dat zal nalaten, wat niet in overeenstemming is met zijn overtuiging en dat hij zijn verantwoordelijkheid van zijn functie als uitgever tonen moet. Overigens waren alle 3 van mening dat de uitgever eigenlijk alleen koopman is zonder meer. Het debat was bepaald verhit.

8 Het huis was herdrukt op het oude, kleine formaat, d.i. 12,5 × 19 cm.
(Zie br.871 n.4 en ill. p. 28 voor het uiterlijk van de Uniforme Uitgave van het Werk van Marnix Gijsen.)

9 De correspondentie van Barth met Elsevier Brussel is niet achterhaald.

10 Hans Andreus (ps. van Johan Wilhelm van der Zant, 1926-1977) woonde van januari 1952 tot februari 1953 in Parijs. Andreus, die tot de zgn. Vijftigers hoorde, was in 1951 gedebuteerd met de in de reeks De Windroos door u.m. Holland te Haarlem uitgegeven bundel Muziek voor kijkdieren.

11 Willem Frederik Hermans (geb. 1921) was, na de publikatie van enkele dichtbundels, in 1947 met door Salm & Co te Amsterdam uitgegeven roman Conserve gedebuteerd. Gedurende het jaar 1950 was hij redacteur van Podium geweest.

12 Op 3 maart hadden de Haagse Kunstkring en de 's-Gravenhaagse Boekhandelaarsvereniging in Pulchri Studio een debat belegd over de vraag, of een uitgever mag ingrijpen in het beleid van de redactie van een door hem uitgegeven tijdschrift. W.F. Hermans en de uitgever G.A. van Oorschot waren van mening dat dat niet het geval mocht zijn, de uitgever Bert Bakker meende dat een uitgever wel het recht had in te grijpen.
Hermans' roman Ik heb altijd gelijk was vanaf juni 1951 voorgepubliceerd in het tijdschrift Podium; op 17 juli was de betreffende aflevering in beslag genomen in verband met de vermoedelijke overtreding van art. 111 en 137c van het Wetboek van Strafrecht. Een van de passage die met name als beledigend was ervaren, luidde ‘Ik spuw op de heleboel, op jullie, op Soekarno, op de Koningin, op alles. Ik schijt erop, ik schijt’. Juist deze passage werd op aandringen van Van Oorschot bij de boekuitgave gesupprimeerd. (Zie voorts br.882 n.4, en Rob Delvigne, De schrijver als misdadiger. W.F. Hermans en Podium in 1951, in Het Oog in 't Zeil 4. (1986-1987) 4, m.n. p. 4.)

[p. 22]

Zojuist een brief van dhr Stols, d.d. 6 Maart!¹³ Mijn brieven naar Q.[uito] schijnen er nog altijd een dag of 8 9 over te doen.

Voor tentamens e.d. heb ik tot mijn spijt nog steeds geen tijd gehad. Dit is bepaald vervelend en ik ga nu coûte que coûte beginnen, anders zie ik aankomen dat dit jaar mijn doctoraal achter de horizon gaat zinken. En dat is uitteraard niet de bedoeling en afspraak......

Ik geloof wel dat ik U de stand van zaken zo'n beetje verteld heb. Mocht u nog eens tijd vinden om te schrijven, dan zal ik dat erg prettig vinden. Wanneer er weer iets nieuws of belangrijks voorvalt bericht ik U. Met hartelijke groeten en hoogachting,

Uw

J.P. Barth

13 Op 6 maart had Stols aan Barth de ontvangst van diens brief van 25 februari gemeld.