Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

874. Uitgeverij A.A.M. Stols (J.-P. Barth) aan J. Greshoff 24, februari 1952¹

['s-Gravenhage,] 24 Februari 1952

Zeergeachte heer Greshoff,

Door een werkelijk overstelpende drukte ben ik er niet eerder toe gekomen Uw brief van de 10e te beantwoorden, maar nu heb ik de Zondag tot schrijfdag geproclameerd en ga ik dus maar aan de slag.

Dr Exalto heeft de bewuste fl. 50, - ruim 10 dagen geleden ontvangen. De rekening van Bloem zal ik hiervoor belasten, ik hoop, dat U hem hierover ingelicht heeft, of moet ik dat nog doen?

Hierbij tevens de verzendfactuur van Elsevier voor de boeken aan Mr Jacques Malan. De boeken zijn aangetekend verzonden. Krijg ik het factuurtje terug? Nu is het mij duidelijk geworden, wat er haperde aan de honorariumbetaling voor Prof. Goris. Het is geheel zijn eigen schuld. Wat is er n.l. gebeurd? Sinds de eerste uitgave van Joachim zijn auteursvergunningen aangevraagd ten name van Prof. Goris te New York. Die zijn altijd geregeld afgekomen en leverden nooit enige moeilijkheid op. Vlgs mededeling van de uitg. Stols kreeg Goris een t usa rekening, d.w.z. voor transfers in Amerikaanse valuta. Aangezien de dollar het hoogst genoteerd staat van elke andere muntsoort betekende dit, dat de Nederl. Bank onmiddellijk vergunning gaf tot betaling in elke andere muntsoort, al zou het Afganistanse roebels geweest zijn, omdat al die andere valuta minder ‘hard’ zijn dan de dollar en betaling in die andere munstsoorten een besparing aan kostbaardere deviezen ging opleveren. Vergeeft U mij deze lange uitweiding, maar dit is n.l. de clou. Want, wat is Goris gaan doen? Een tijdje geleden schreef hij een brief aan de H.[ollandse] B.[ank] U.[nie] waarin hij, geheel ongevraagd(!!!!) iets vermeldde in de trant van ‘Te uwer informatie moge nog dienen, dat ik Belgisch ambtenaar ben, tijdelijk(!!!) in New York verblijf houd, maar Brussels ingezetene ben’. U begrijpt, dat de Nd. Bank onmiddellijk een streep door allevergunningen voor Gijsen haalde en onmiddellijk zijn t-rekening blokkeerde. En, voor zijn t usa rekening een t Belgie-rkg ging zetten, aangezien de B.fr. een veel zwakkere geldsoort is en veel beter aanwezig. We zijn in Nederland, en dus duurde dit uitteraard een paar maanden. Ik kwam er toevallig achter, omdat ik op zeker ogenblik bepaald erg

1 Geschreven op briefpapier van A.A.M. Stols, Uitgever, Pieter Langendijkstraat 46, 's-Gravenhage.

[p. 15]

boos werd en eens bellen ging over de Goris zaak. Toen werd me dat uitgelegd. Enfin, ik vertelde dat Goris daar sedert jàren zat, nooit wegging etc. en dat ze maar moesten doen, alsof hij die brief niet [+had] geschreven. Daar dachten ze gewoon niet aan, want sedert de bankwet van 1950 zijn alle banken als verlengstuk van de Nederl. Bank (de staatsbank) te beschouwen en zou een verdonkeremaning van die brief indruisen jegend de erecode of iets van dien geest. Dit is te meer vervelend omdat er al betalingen gelopen hebben over die t usa rekening en men mij natuurlijk van onjuiste inlichtingen beschuldigt, al is dit geheel te goeder trouw gebeurd. Maar dat betekent tevens, dat men in den vervolge al mijn beweringen met welwillend wantrouwen zal aanhoren, en we hébben nogal wat met buitenlandse auteurs en uitgevers te maken. Het is alles bij elkaar niet zo erg als het misschien lijkt, maar leuk is het bepaald niet. Natuurlijk begrijp ik best, dat Gijsen daar niet het minste kwaad mee bedoeld heeft en elke normale buitenlander vat niets van de ingewikkelde kleinsteedse bepalingen en is argeloos voor al de klemmen die men hier uitgezet heeft om vooral zoveel mogelijk geld in het land te houden. Maar desalniettemin is het me raadselachtig waarom Goris dat schrijven ging, zonder dat hij er om gevraagd werd. Het onplezierigste vind ik echter nog, dit Goris aan zijn verstand te moeten brengen, want die denkt natuurlijk, dat we hem niet betalen willen of kunnen en dat ik hem voor de gek gehouden heb met mijn bewering dat hij zijn geld in alle mogelijke valuta zou kunnen krijgen. Want nu worden het alleen maar frs of glds. Hij zal dan zijn geld naar Belgie moeten laten overmaken en vandaar uit naar de v.s.

Het zal U mischien al bekend zijn, dat de schoonvader van dhr Stols, mijnheer F.J. Kroesen overleden is. Een week voor zijn dood bezocht ik hem nog, en vermoedde ik niet, dat zijn toestand zo kritiek was. Het spijt me oprecht, want het was een allervriendelijkste en correcte oude heer. Ook voor juffr. Stols lijkt het me erg verdrietig, haar vacantie in Holland zal er wel door bedorven zijn. Zoals U mij aanried maakte ik enkele weken geleden kennis met Eva. Het is een buitengewoon charmant en onderhoudend meisje, dat haar ouders in Zuid-Amerika zeer tot nut zal kunnen zijn.

Heer Stols schreef mij, dat hij van Clare Lennart een bundel met verhalen in de herfst verwachtte;² ik zal er voor zorgen dat U bijtijds proeven krijgt, opdat U misschien op een gunstige tijd een kritiek kunt schrijven (wanneer de bundel natuurlijk goed genoeg is) en wij daar wat van kunnen gebruiken voor de flap.³

Ik hoorde een eeuwige tijd niets uit Ecuador, tot opeens ik deze week 2x achter elkaar een lange brief kreeg.⁴ Hierdoor ben ik gelukkig weer geheel georienteerd, kon ik Elsevier de nodige instructies geven en behoef ik niet mijn informaties bij Elsevier te halen, wat soms wel eens vervelend was.

2 Clare Lennart, Liefde en logica. Novellen zou in december bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel werd gedrukt in een oplage van 2000 exemplaren. De tekening op de stofomslag was van Lucebert.

3 Een bespreking door Greshoff van Liefde en logica van Clare Lennart is niet achterhaald. Als flaptekst werd de korte inhoud van de bundel weergegeven en het oordeel van J.C. Bloem over Lennarts proza.

4 Stols had op 12 en 15 februari brieven aan Barth gestuurd. In beide brieven ging hij in op het uitgeefprogramma. Als algemene opmerking schreef hij in zijn brief van 12 februari onder meer: ‘Druk en bindoplagen: Ik heb er geen bezwaar tegen, dat drs Van den Brink deze vaststelt, doch ik wil dan toch graag tevoren weten, wat drs. V.d.B. van plan is, teneinde mijn eventueel tegenvoorstel te kunnen doen. Natuurlijk is het voor de investering ongewenst dat er meer wordt gebonden dan hoog nodig is, aan onverkoopbare voorraden heeft niemand iets, en het verhoogt onze rekening bij Giltay maar nodeloos. [...] Boosten & Stols: Ik vergat te reageren op wat de heer Van Eck mij hierover schreef. De afspraak met B & S was (en dit is de reden waarom zij doorgingen met leveren) dat alle nieuwe facturen eerst, en op tijd zouden worden betaald. [...] De Heer van Eck is er destijds zelf bij geweest toen deze afspraak met mijn broers per telefoon werd gemaakt, want ze weigerden destijds verder te werken. [...] Wat dan de oude schuld betreft: hiervoor zou de regeling moeten worden getroffen in de vorm van een regelmatige afbetaling. De lopende facturen van de andere leveranciers behoeven hier niet onder te lijden, de omzet in 1951 is behoorlijk geweest [...].’
Met betrekking tot Marnix Gijsen schreef hij op 12 februari: ‘Gijsen-Omnibus: Indien inderdaad de verkoop van Telemachus nog mogelijk is, De Man van Overmorgen blijft lopen, en Klaaglied herdrukt kan worden, heeft het natuurlijk geen zin om dit project thans reeds uit te voeren. Het was eigenlijk een idee van drs Van den Brink.’ In zijn brief van 15 februari voegde hij hier aan toe: ‘Klaaglied Nu dit boek uitverkocht is, moet het natuurlijk ten spoedigste worden herdrukt. De gewenste veranderingen op stofomslag moeten natuurlijk worden aangebracht. Er moet vooral op worden gelet, dat de aansluitende druk op de titelpagina worde vermeld. Ik weet niet meer of de eerste oplage uit twee of drie drukken bestond, doch dat weet in ieder geval B & S wel. Het zal wel zaak zijn, de volgende oplaag wederom in twee of meer “drukken” te splitsen. Overleg dus spoedig met den Heer van Eck over deze herdruk, het beste zal zijn, dat drs Van den Brink samen met dhr Groenevelt de oplaag vaststelt, en dat dhr Van Ingen direct voor papier en drukken zorgt. Ik hoop dat het zetsel is blijven staan. [...] Goris Ik moet nu ontzettend gaan oppassen, dat ik Marnix Gijsen niet als auteur ga verliezen, want dan kan ik wel gaan sluiten. De Heer van Eck beloofde mij nog voor mijn vertrek het achterstallige honorarium terstond ter beschikking te zullen stellen. Toen ik in November in New York was, kon ik hem dus mededelen, dat het geld er spoedig zou zijn. Nu dit er nog niet [+is], begin ik het ergste te vrezen, en begrijp ik waarom Goris niet meer op zakelijke vragen antwoordt. Het honorarium moet dus spoedig naar hem toe, en alle anderen moeten dan maar wachten. Als hij hoort, dat Klaaglied uitverkocht is, weet hij tevens, dat hij nog meer te wachten is.’ (Stadsbibliotheek Haarlem, archief-Stols, omslag J.-P. Barth/1949-1954.)

[p. 16]

Nu zit ik met spanning te wachten op de Vleeschpotten. Hopelijk vindt U op het schoon Capri tijd en gelegenheid om dit ms persklaar te maken.

Herdrukt worden nu Klaaglied, Serenade, Atonaal en de Schelp⁵ zal ook wel binnenkort hiervoor in aanmerking komen. Voor Klaaglied laat ik de diverse veranderingen (verjaardag!) aanbrengen.⁶

Ik heb een pittige brief voor Elsevier-Brussel in de pen, in de Volksgazet verscheen n.l. een stukje waarin de uitgeverij Stols beticht werd Belgie als koloniaal achterland te beschouwen, omdat Gijsen niet te krijgen is.⁷ En Elsevier zelf had n.b. de brutaliteit mij dat stukje te zenden. Waar ze de euvele moed vandaan halen is mij een raadsel. Gelukkig heeft Elsevier-Amsterdam ook vaak last met die lieden zodat het dus zeer duidelijk niet aan mij ligt. Dit zullen ze me niet meer leveren, desnoods ga ik er zelf heen.

Ik dank U nog hartelijk voor Uw vriendelijke brief aan mij, wilt U voor mij een woordje doen bij Goris? 't Is toch heus zijn eigen schuld.

Met vriendelijke groeten en de meeste hoogachting,

gaarne Uw d.v.

J.P. Barth

5 Michel van der Plas, De schelp. Gedichten was in augustus 1951 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschenen. De bundel was in een oplage van 1000 exemplaren gedrukt bij de firma Boosten & Stols. Het bandontwerp was van H. Salden. In oktober zou een tweede druk verschijnen, eveneens in een oplage van 1000 exemplaren.

6 Het is niet met zekerheid vast te stellen op welke veranderingen in Klaaglied om Agnes Barth doelde; waarschijnlijk hadden deze alleen betrekking op de stofomslag.
Op 15 februari had Stols hem onder meer over over deze herdruk geschreven: ‘Nu dit boek uitverkocht is, moet het natuurlijk ten spoedigste worden herdrukt. De gewenste veranderingen op stofomslag moeten natuurlijk worden aangebracht. Er moet vooral op worden gelet, dat de aansluitende druk op de titelpagina worde vermeld.’ Over de gewenste veranderingen had Barth Stols op 18 december 1951 ingelicht: ‘Prof. Goris was er zeer tevreden over, maar signaleerde enkele drukfouten, en wel op het stofomslag. Ik neem dit met de Heer van Ingen op, om bij herdruk van het omslag dit te vermijden. Bovendien wenst Prof. Goris gebruik van een nieuwe foto, die “minder gevleid” is’, en op 8 februari: ‘We moeten er wel aan denken, dat veranderingen op het stofomslag aangebracht worden, terwijl tevens de juiste geboortedatum van Gijsen weggelaten wordt. Het jaartal vindt hij niet erg, maar volgens hr Greshoff vindt hij de exacte datum onplezierig.’ (Stadsbibliotheek Haarlem, archief-Stols, omslag J.-P. Barth/1949-1954.)

7 Een dergelijk bericht in de Volksgazet is niet achterhaald.
In 1943 had Theo Meddens in Brussel n.v. Uitgeverij Elsevier opgericht. Dit was geen dochter van de gelijknamige Amsterdamse uitgeverij, maar de uitgeverij mocht de naam Elsevier in België voeren en had een exclusief verspreidingscontract voor de Nederlandse uitgaven van Elsevier. In 1948 was R.F. Lissens als literair directeur van Elsevier Brussel aangesteld. Pas in 1958 zou Elsevier Amsterdam een eigen filiaal in Brussel oprichten. (Zie Ludo Simons, Geschiedenis van de uitgeverij in Vlaanderen, dl.2, Tielt 1987, p. 190-192.)