Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

871. J. en A. Greshoff aan A.A.M. Stols, 13 februari 1952

13 februari 1952

Beste Sander,

Hartelijk dank voor je prettige brief, welke ik hier ontving. Wij zijn als vodden van vermoeidheid op dit eiland aangekomen. Na aankomst in patria begon de drukte, welke tot de dag van ons vertrek duurde, dus van 16 jan-5 febr. met een onderbreking van 7 dagen in België, waarin ik 6 voordrachten hield.¹ Nu is de rust ingetreden en ben ik weer hard aan het werk.

Je moet om te beginnen de allerhartelijkste groeten van Hélène & Jacques hebben. Zij wonen hier goddelijk. Wij hebben een eigen vleugel met bad, slaap- en zitkamer. Hoogst aangenaam. Het weer is niet slecht, maar toch nog te winterig om heelemaal lekker te zijn. Dat wordt iedere dag beter.

In Den Haag had ik de gelegenheid tweemaal uitvoerig met Barth te spreken. Om te beginnen vind ik het een alleraardigste jonkman; maar verder stelde ik tot mijn groote voldoening vast, dat hij je zaken met de grootste zorg en nauwlettendheid behartigt. Hij is gewetensvol, ijverig en je zeer toegedaan. Ik kreeg een in ieder opzicht zéér gunstige indruk van hem. Hij was zoo vriendelijk mij de stellen-Gijsen te verstrekken. Heerlijk dat Klaaglied zoo goed blijft loopen! Zonder mij ook maar in het geringste een oordeel over jouw zaken aan te matigen, moet ik je toch zeggen dat, naar mijn meening, de tijd voor een Gijsenomnibus nog niet aangebroken is. Ik heb Bert ook in deze richting geadviseerd. Ook de jonge Barth had dit plan met eenige schrik van je vernomen, een schrik, welke door de verkoopsafdeeling van Elsevier gedeeld

1 Over deze voordrachten van Greshoff in België zijn geen nadere gegevens achterhaald.

[p. 10]

werd. Mijn argument is dat men een verzameling samenstelt wanneer de verkoop der losse deelen tot een eind is gekomen.² Brusse heeft de losse bundeltjes van Adama vScheltema, die je je uit je jeugd nog wel herinnert, tot op den draad geëxploiteerd en pas toen er niets meer uitkwam nieuwe belangstelling gewekt, een nieuw publiek aangesproken met de Verz. Gedichten.³

Nu kosten 3 deeltjes Gijsen globaal 3 × 6 = f 18, een omnibus mag en kan niet meer dan 9.50 zijn, zou ik zeggen. Waarom met 9.50 tevreden zijn zoolang je f 18 kunt maken??? Er bestaat m.i. geen principieel bezwaar tegen een uitgave v. G's proza op Vl. thema's in één deel, doch nog lang niet nù. Wèl zou ik iets anders doen, als ik in jouw prachtige Amerikaansche schoenen stond. Ik zou alle deeltjes als ze herdrukt moeten worden uniform maken. Dus om te beginnen een type vast te stellen. Agnes en Telemachus zijn daar nu aan toe. En vervolgens de Vleeschpotten en Het staat geschreven en de verdere deelen als ze uitverkocht zijn. Je krijgt dan een aantrekkelijke rij, iets wat de menschen graag in hun kast zien. Dus ook ‘Het Huis’!! Dan ziet die bundel er ook meteen wat kapitaler uit! Maar dan zou je, m.i. moeten beginnen een behoorlijke band te laten maken, met b.v. op het plat een fraaie M.G. al of niet geornamenteerd en de rug bijv. tweekleurig. En dan dezelfde kleur linnen voor alle deelen, maar telkens een àndere kleur voor de titelstrook op de rug.

Een nieuwe druk van Joachim zou dan natuurlijk ook in hetzelfde formaat moeten verschijnen.

En dan wat de stofomslag betreft ook, nu het publiek de naam kent en géén wilde voorstelling meer noodig heeft om geboeid te worden, een letter-teekening! Steeds dezelfde kleur papier, maar met op plat en rug een vlak (waarin de letters wit) van dezelfde kleur als de titelstrook op de gebonden rug. Het formaat van Agnes vind ik prachtig!⁴

2 Zie br.868 n.4.

3 De Verzamelde gedichten van Carel Steven Adama van Scheltema (1877-1924) waren in 1934 bij W.L. & J. Brusse's Uitgeversmaatschappij n.v. te Rotterdam verschenen.

4 In Stols' ‘Voorjaars-aanbieding 1954’ zou de Uniforme Uitgave van het Werk van Marnix Gijsen voor de eerste maal worden aangekondigd. De delen in deze uniforme uitgave zouden alle worden gezet uit de Lutetia, kregen een formaat van 13 × 21,5 cm, en hadden een rode linnen band met bandstempels (een monogram van Gijsen op het voorplat en auteursnaam en titel op de rug) in goud en een chamois-kleurig stofomslag (met in onderling verschillende kleuren gedrukte auteursnaam en titel op voorzijde en rug). Stols had op 24 december 1953 (br.969) aan Greshoff onder meer geschreven: ‘De uitvoering van Vleespotten en Kat als begin van een Uniforme Reeks moet ik laten varen. Ik kondig nu een reeks aan op 13 × 21¼ in heel linnen. Ik begin met De Lange Nacht; dan volgen Telemachus en De Man van Overmorgen. Vervolgens Joachim. De overige titels, indien na uitverkoop der huidige oplaag, daaraan behoefte zal ontstaan.’ (Zie ill. p. 28.)
Als eerste deel werd in Stols' aanbiedings-prospectus inderdaad De lange nacht aangekondigd; vervolgens werden in de prospectus als tweede deel Telemachus in het dorp, als derde deel Joachim van Babylon, en, zodra de lopende druk uitverkocht zou zijn als vierde deel De man van overmorgen en als vijfde deel Klaaglied om Agnes in het vooruitzicht gesteld.
In Stols' ‘Zomeraanbieding 1954’ zou de volgorde gewijzigd zijn Joachim van Babylon (18de druk), Telemachus in het dorp (6e druk) en De lange nacht (2e druk).
In Stols' ‘Voorjaarsaanbieding 1955’ stonden onder het tussenkopje ‘Werken van Marnix Gijsen’ de volgende titels vermeld: Joachim van Babylon (19e druk), Telemachus in het dorp (6e druk), De man van overmorgen (3e druk), Goed en kwaad (4e druk), Klaaglied om Agnes (8e druk), De vleespotten van Egypte (3e druk), De kat in den boom (2e druk) en De lange nacht (2e druk).
Uiteindelijk zouden de volgende romans van Gijsen deel uitmaken van de Uniforme Uitgave:

-

De lange nacht (1954)

-

Telemachus in het dorp (zesde druk, 1954)

-

Klaaglied om Agnes (achtste druk, 1954)

-

De oudste zoon (1955)

-

De man van overmorgen (1955)

-

Het boek van Joachim van Babylon (eenen-twintigste druk, 1955)

-

De kat in den boom (vierde druk, 1955)

-

De vleespotten van Egypte (zesde druk, 1956)

-

Goed en kwaad (vijfde druk, 1957)

-

Ter wille van Leentje (1957)

-

Er gebeurt nooit iets (derde druk, 1957)

[p. 11]

Is de belangstelling voor deze reeks verdwenen dàn kan je nog altijd iets doen met omnibussen of goedkoope herdrukjes. Het lijkt mìj zonde nu de nog steeds zéér levendige belangstelling voor Bert niet als een citroen tot de láátste drop uit te persen vóór je daartoe overgaat.

Je voorlaatste brief van 27 Dec. bereikte mij wel. Je laatste was van 3 Jan. met een van Greet [xxx] 1 Jan. 52. (behalve natuurlijk die van 23 Jan.)⁵

Ik schreef een stukje over Lennart.⁶ Volgens opgave v Els. werden er maandags (nadat het Zaterdag in Het Vad. verscheen) 360 ex. besteld. Dat brave oude Vaderland blijkt dus nog wel gelezen te worden. Je weet toch dat Pierre H. Dubois tot alg. red. kunst en letteren aan die krant benoemd is. Als opvolger van de reeds lang overleden, maar koppig doorlevende Nico Oosterbeek.⁷ Wij vinden dat erg prettig, daar Pierre H. bekwaam, accuraat en evenwichtig is. Wat een prachtig boek, die Lennart!

Aty smeekt Greet om een brief, omdat zij, Greet, zoo buitengewoon gezellig schrijft en wij zoo graag àlles over jullie leven willen vernemen (in het nette).⁸ Na deze zakelijke brief, welke mijn sterke overtuiging behelst, volgt spoedig een meer kletserige, voor de gezelligheid.

Met véél goeds en liefs van

Stees geheel je

Aty en Jan

5 Op 1 januari had Greet Stols een brief aan Aty en Jan Greshoff geschreven. Ze schreef hierin onder meer: ‘Sander vindt het hier opperbest, hij hoeft tot nu toe niet hard te werken, om de eenvoudige reden, dat er niet veel te doen valt, de medewerking, en de financiele mogelijkheden zijn tot nu toe zeer gering, nu gaat helaas ook nog de directeur van het Colegio weg, dat was een man, waar hij nogal hulp van ondervond, enfin, hij trekt zich van een eventuele slechte gang van zaken buiten zijn schuld niet veel aan. De zakelijke correspondentie met Holland vergt vrij veel tijd, we ontvingen nog steeds Klaaglied niet, de zeepost duurt wel 7 weken!’

6 Clare Lennart, Serenade uit de verte was in oktober 1951 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschenen. De roman was in een oplage van 2900 exemplaren gedrukt bij Boosten & Stols. Bandstempel en stofomslag waren van H. Salden.
Greshoff had de roman onder de titel Clare Lennart schreef een verrukkelijk boek. Volmaakte rechtvaardiging van het ‘escapisme’ in Het Vaderland van 19 januari besproken.

7 Pierre Hubertus Dubois (geb. 1917) zou officieel per 1 augustus benoemd worden als hoofd van de kunstredactie van Het Vaderland. Hij volgde Nico Oosterbeek op, die met pensioen ging. Bij zijn benoeming had Greshoff een actieve rol gespeeld. (Zie Pierre H. Dubois, Retour Amsterdam-Brussel. Memoranda 1942-1952, Amsterdam 1988, p. 216-219.) Van augustus 1949 tot dan toe was Dubois literair adviseur bij uitgeverij J.M. Meulenhoff te Amsterdam geweest.

8 Op 23 februari zou Greet Stols aan Aty en Jan Greshoff een brief van vier getikte kantjes sturen, waarin zij onder meer inging op het overlijden van haar vader. Zij schreef in deze brief verder onder meer: ‘Het blijft Sander hier uitstekend bevallen, het feit, dat hij zich geen ongeluk hoeft te werken om maandelijks een aardige cheque op te strijken is voor het eerst in zijn leven ook wel eens erg prettig voor hem.’