Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

835. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 13 augustus 1950

Den Haag, 13-8-50

Beste Jan,

Nu begin ik toch te vermoeden, dat je ziek bent, of op reis. Want je weet uit

[p. 250]

mijn vorige brieven, hoe zeer ik zit te springen om het manuscript van Goed en Kwaad van Goris.

Ik had je zelfs gevraagd om het desnoods niet àf-gecorrigeerd te sturen (wat ik dan zelf zou hebben gedaan), en nu heb ik nog niets. Als een gek moet ik achter het zetten en drukken heen ziten (bij een vreemde drukkerij: Ellerman Harms te Amsterdam), gesteld dat ik het ms dezer dagen nog ontvang. Alles loopt me tegen: ruzie met Jo Boer, die me 2 manuscripten beloofde, en niets zond (en nú is het te laat).¹

Mijn programma wordt nu:

Clare Lennart² } roman

Bas v.d. Tempel³ } roman

Marnix Gijsen⁴ } roman

Hoornik - Verz. Gedichten

v. Ameide - Aarde en Hemel

Bloem - Avond⁵

v. Eyck - Benaderingen, 2^e druk

A.R. Holst - Uit Zelfbehoud, 4^e druk

Plantenga⁶ } medische boeken

Schenk⁷ } medische boeken

Bloem's Verzamelde Beschouwingen zijn nu eindelijk voor afdrukken, evenals Bulthuis' roman ‘Edmond de Wilde en de Werkelijkheid’.

De roman van Ferdinand Langen, ‘Een Rood Paardje’ geef ik toch maar niet uit. Ik aarzel nog over een heel curieus boek van Helma Wolf-Catz. Ken je haar andere werk, en wat denk je er van?⁸

Voor 1951 nog zo goed als geen projecten.

Wyk Louw vond het niet nodig, me ook maar één regel bedankje te sturen voor het drukken van zijn inaugurale rede.⁹ Je hebt vreemde landgenoten!

Voor Gerrit ga ik Die Ander Dors nu herdrukken,¹⁰ en later een nieuw boekje van Krige maken met spaanse gedichten.¹¹

Wat doe je, werk je, ben je ziek? Stuur, in welke staat dan ook, nu per vliegpost het ms van Gijsen. Hij zal woest zijn als je hem (en mij) dupeert.¹²

Wat doet Piet Worm? Krijgt hij de baan aan het warenhuis (waar, en hoe heet het?)? Ik hoop het voor hem.

Van Eva ontvangen we iedere week een lange brief. Ze zit nu aan het Cuba Lake (n.y.) en gaat binnenkort voor korte tijd naar Chicago (in de buurt van -) Sander is een maand in Oxford geweest, maakt nu met andere Leidenaars een fietstocht Engeland-Dover-Calais-Noord Frankrijk-België-thuis.

Frans heeft met andere scholieren in het Sauerland gekampeerd, zit nu bij mijn moeder in Maastricht.

Wij hebben het stil, thuis. Het is meestal slecht weer: veel regen.

1 In haar herinneringen Leren lezen en schrijven schrijft Jo Boer over Stols: ‘Ik had hem liever overgeslagen om het naar voren brengen van een grief te vermijden, maar zijn werk is té belangrijk om zwijgend aan voorbij te gaan. Het ging niet om een ruzie die bijgelegd had kunnen worden maar om een jaren geduurd hebbend gebrek aan vertrouwen zijnerzijds. Afgezien daarvan is zijn on-hollands aandoende werk voor mij nog steeds een genotmiddel. Ik snoep ervan als van heel fijne bonbons en indien hij naar mij toe was gekomen en gezegd had: “Luister eens, Jo Boer...” dan zou Jo Boer geantwoord hebben: “ik begrijp het heel goed, Sander. Denk er maar niet over, het belangrijke is dat het werk wordt gedaan. De rest zien we later wel.” Hij heeft dat niet gedurfd of niet gewild en er onwaarheden voor in de plaats gesteld, een paar jaar lang.’ (Juffrouw Ida 13 (1987) 3, p. 6.)
Na haar brief van 7 augustus 1949 zijn geen brieven van Jo Boer aan Stols bewaard gebleven. (Zie ook br.797 n.1.)
Op 22 april nog was een op 25 april geregistreerd contract tussen Jo Boer en Stols ondertekend, waarin art. 1 luidde: ‘De auteur verplicht zich al haar werk, waaronder begrepen romans, korte romans, lange verhalen, bundels verhalen, levensbeschrijvingen, kortom ieder werk op letterkundig, biografisch of historisch gebied aan te bieden aan de uitgever, alvorens enig ander uitgever of enig andere uitgeversmaatschappij een werk aan te bieden’. (Nederlands Letterkundig Museum, collectie-Jo Boer, sign. b 6751 p.)

2 De blauwe horizon.

3 Rudolf Lith.

4 Goed en kwaad.

5 J.C. Bloem, Avond zou in november bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel werd in september gedrukt op de Ando-Pers te 's-Gravenhage onder leiding van F. Tamminga in een oplage van 1015 exemplaren. Maarten Engelman tekende de stofomslag. De bundel werd gebonden bij J. Giltay & Zn. te Dordrecht.

6 De voeding van de zuigeling op constitutionele basis van Stols' oom, de kinderarts Broer Pieter Bernard Plantenga, zou in het najaar bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen.

7 Lees- en schrijfstoornissen bij kinderen. Genese, symptomatologie en behandeling van alexie en verwante aandoeningen van Victor Willem Damien Schenk en Anke B. Korndörfer zou begin 1952 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. In 1952 zou als supplement op deze uitgave bij Stols Moeilijke woorden. Woordenlijsten voor het gebruik bij het taalonderwijs aan leerlingen met moeilijkheden in lezen en schijven van Anke B. Korndörfer verschijnen.

8 Op 5 juni had Helma Wolf-Catz (1900-1979) Stols het manuscript van haar roman De vreemdeling gestuurd. In de begeleidende brief schreef zij: ‘Adriaan van der Veen heeft mij toestemming gegeven te zeggen dat hij het voor Elsevier heeft gelezen. De heer Bakels deelde mij indertijd mee, dat Van der Veen er in zes bladzijden een loffelijk rapport over had geschreven en ook de heer Bakels zelf was met deze roman zeer ingenomen.’ Op 19 juni had Stols haar teruggeschreven: ‘Uw roman “De Vreemdeling” heb ik met stijgende bewondering gelezen. Ik vind het, eenvoudigweg uitgedrukt, een heel mooi boek, boeiend, in het algemeen zeer goed geschreven [...]. Dat ik dit boek nu toch aan U moet terugzenden, heeft dus niets te maken met de kwaliteit van Uw werk, dat ik zeer bewonder, doch komt uitsluitend voort door materiële omstandigheden, veroorzaakt door deze moeilijke tijden. [...] In de eerste plaats moeten de zekere “geldmakers” voorgaan (en daartoe behoren ook goede auteurs als Marnix Gijsen en Jo Boer). Daarop volgen boeken, ook van jongeren, waartoe ik mij contractueel heb verbonden. Eerst daarna kan ik overgaan tot het aannemen van nieuw werk. En als ik nu mijn programma overzie, merk ik, dat ik zeker nog anderhalf à twee jaar zal moeten wachten, voordat ik verdere verplichtingen op mij kan nemen. Mijn uitgeverij is een kleine “eenmanszaak” en ik werk zonder vreemd kapitaal. Ik zou dit wel kunnen krijgen, doch ik wens mijn zelfstandigheid vooralsnog niet prijs te geven. En daarom ben ik gedwongen om zeer aantrekkelijke objecten - ik spreek nu niet commercieel - te laten varen. Daartoe behoort, helaas, ook Uw roman.’
Er is noch bij Stols noch bij een andere uitgever een roman van Herma Wolf-Catz onder de titel De vreemdelingverschenen. In 1954 zou bij A.A.M. Stols De droomgestaltevan haar verschijnen.

9 Die digter as intellektueel.

10 De derde druk van Die ander dors van Elisabeth Eybers zou in het najaar bij Constantia te Johannesburg en A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel werd gedrukt bij drukkerij Trio te 's-Gravenhage.

11 Sol y sombra. Spaanse sketse van Uys Krige was in 1948 uitgegeven door de Unie-Volkspers Boekhandel te Kaapstad. De bundel was geïllustreerd door François Krige. Een andere bundel Spaanse gedichten van Krige is niet achterhaald.

12 Op 7 oktober zou Stols aan Marnix Gijsen melden dat Greshoff hem het gecorrigeerde manuscript van Goed en kwaad had gezonden.

[p. 251]

Greshoffs werkkamer in ‘De Grashof’; met op de achtergrond het portret van Aty Greshoff door Edgar Tytgat.

Greshoff (midden) met Aty Greshoff en L.A.Ries, New York, najaar 1951.

Aty Greshoff met Piet Worm, Kaapstad, ca. juni 1950.

[p. 252]

Op kantoor veel rotwerk. De affaire in Amsterdam bevalt me niet al te best, al mag ik zakelijk allerminst mopperen. Maar belangstelling: ho maar.

Komen jullie deze winter in Holland? We hopen van harte, dat jullie je door le père Stalin niet laat afschrikken. Wat leven we overigens in een rot-wereld! Hoe maakt Aty het? Wat doet Kees nà Israël? Teekent Jan nog steeds? Hoe maken het je uiterst lieftallige schoondochteren?

Kom ons eens wat opvrolijken! Je hebt weer wat contact met Holland nodig. Het is nu al 2 jaar geleden dat ik bij jullie was. Wat heb ik een heerlijke tijd in Afrika gehad. Hoe idioot, dat de lieden daar me niet hebben wilden. Ik zou er zo veel goed werk hebben kunnen doen, beter dan hier, en met veel minder zorgen. Die encyclopedie affaire met de Nat. Pers geeft natuurlijk ook weer niets.

Wanneer denk je dat ik de inleiding van Hallema met de juiste afrikaanse topografische namen terugkrijg?¹³ Ik zit ook hier om te springen. Als ik te laat kom, verlies ik alle kosten voor de aanbieding gemaakt, en moet ik opnieuw aanbieden (= in deze tijd: minder bestellingen). Por je de revisor nog eens aan? Ik reken in ieder geval op Gijsen's Goed en Kwaad per kerende post.

Ook van Greet hartelijke groeten voor jullie beiden.

De vijf van

Sander

13 Anne Hallema had een inleiding op Die Kaap in 1776-1777 geschreven. Over hem zijn geen nadere gegevens achterhaald.