Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

[p. 221]

807. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 31 oktober 1949

Den Haag, 31 Oct. '49

Beste Jan,

Door je - overigens zeer gezellige en uiterst gewaardeerde - stòrtvloed van brieven stapel je vurige kolen op mijn hoofd. Als je wist hóé druk ik het heb: met de aanbieding, met drie dagen in Amsterdam en met werk op kantoor, met bijna iedere avond òf werk thuis, òf auteurs op bezoek, zou je medelijden met me hebben.

Hoewel ik dus nog midden in de aanbieding zit moet ik alweer zorgen dat mijn reismodellen voor de voorjaarsaanbieding per 2 Januari a.s. gereed zijn... Sinds vandaag heb ik het Fordje: dit gaat mij gelukkig wat tijd sparen.

Ik schreef je al, geloof ik, dat Jo Boer wèl met de Driehoek-flikkers in contact is over vertalingen maar dat ze mij verzekerd heeft dat ik optie heb op al haar romans en verhalen.¹ Van dat boek dat de ▲ aanbiedt is nog geen letter geschreven!² Ik geef van haar dezen winter uit Een Zachtmoedige.

De Man van Overmorgen is afgedrukt en naar de binderij. Het boek zal dus wel gauw verschijnen. Geef jij dus een seintje aan de Nieuwe Courant?³

De Volledige Hoornik gaat niet door: meneer stelde er geen prijs op.⁴ Nu, mij bespaart het alleen verlies, want er wordt geen poëzie meer verkocht. En Essays gaan ook niet meer. Vier reizigers + ik verkochten in 6 weken aanbiedens nog geen 200 ex van J.C. Bloem's Verzamelde Beschouwingen. Behalve de bekende 2 dozijn boekverkopers is er daarbuiten geen belangstelling. Waar moet het heen met onze letterkunde, als buiten romans niet meer verkocht wordt?

Ik stuur je hierbij fotos, dezen zomer in onze tuin gemaakt bij de koffietafel ter eere van Jany en Vic. v. Vriesland.⁵ Overigens is Jany's ex-vriendin Asta thans gehuwd met Ir. van Dijk te Eindhoven.⁶

Ik hoop Piet Worm deze week in Amsterdam te zien en dan van zijn plannen te horen. Hij is een gezellige, gekke vent, waarmee jullie veel zullen lachen als hij eerst over de eerste schroom heen is

Het portret dat je Mama zou laten bezorgen is er nog steeds niet, zodat ik het niet aan vriend Klink kon sturen. Wil je dat ik het bij je Mama weghaal? Doe ik er haar geen verdriet door?⁷

De penningen, die ik voor je kocht, zijn geadresseerd aan Z. Exc. van den Berg geruimen tijd bij Buitenl. Zaken bezorgd.

Het adres van Salden is: De Pauwhof, Wassenaar.

Waarom kreeg ik nòch het Standpunte-n^r aan jou gewijd,⁸ noch dat waarin Flaes' text over Slau staat?⁹ En Vrij Nederland (die er een artikel uit fokte) wèl?¹⁰ Foei!!

1 Jo Boer zou onder de titel De vesting en de zoutpilaar voor uitgeverij De Driehoek The city and the pillar van Gore Vidal vertalen. De vertaling zou in december 1950 verschijnen.

2 Zie br.797 n.1.

3 Zie br.787 n.7 voor Greshoffs bespreking van De man van overmorgen van Marnix Gijsen.

4 Zie br.799 n.17.

5 Zie ill. p. 195.

6 In oktober was Asta Lee getrouwd met R. van Dijk, die als ingenieur bij Philips werkzaam was.

7 Bedoeld is het portret van Jan Greshoff Jr. door Jan Boon.

8 Zie br.799 n.19.

9 Zie br.793 n.3.

10 In Vrij Nederland van 15 oktober was een fragment uit Herinneringen aan Slauerhoff van F.C. Terborgh opgenomen.

[p. 222]

Wijnen is geen zoon van Henri. Een jong poeet van eenvoudigen huize. En natuurlijk onverkoopbaar.

Heerlijk, dat jullie weer bij de Malan's op Merindol zijn geweest. Ik kan soms erg naar Z.Afr. verlangen...

Over het grote plan mag ik je, helaas, nog niets mededelen, doch het is wel iets in de trant van je voorstel inzake de Winkler Prins.

Ik verlang èn om persoonlijke èn om zakelijke redenen erg naar de komst van Van Wyk Louw.

Zou je het bedrag van fl 17.90, dat ik aan Begeer betaalde aan Gerrit willen afdragen? Bij voorbaat mijn dank.

Wat de proeven van De Man van Overmorgen betreft: Orty was al veranderd in Aty, doch Jan is vóór Aty blijven staan: Goris moet het gezien hebben, en ik durfde het niet te veranderen...¹¹

Ik zal deze week eens nagaan wat ik je al dan niet voor rekening van Rilke,¹² Parny¹³ en Soupault¹⁴ kan zenden. Heb nog even geduld.

Nu komt ook spoedig mijn Rimbaud met lithos van Favre gereed (£20 per ex!). Ik verkocht er in Holland (al!) twee.¹⁵

De vier delen van Jany zijn nu klaar. Wie zond je de vorige: v. Dishoeck of ik? Schrijf wat je mist en wie je het reeds ontvangene zond.¹⁶

Van Eva krijgen we iedere week een lange gezellige en enthousiaste brief. Ze heeft het erg druk, maar het bevalt haar best. Ze steelt de harten van alle Hollanders, maar het zijn meest oude excellenties! Waar blijven de jonge secretarissen en raden? (Maar haast hebben we niet!)

Mijn werkkamer (waar jullie logeerden) is nu aan één wand tot de zoldering met withouten boekenrekken bezet. Er staat nu mijn vroegere Louis Philippe mahonie bureau. De kamer is nu veel gezelliger en ze wacht jullie weer gaarne eind 1950.

Onze eetkamer heeft nu op de stoelen (l. xv) fraaie Isabellakleurige zijde van Vanderborght, Brussel. We wachten nu op 2 leuke crapauds, die we ergens op een veiling hopen te ontdekken (genre 1850) om deze te laten bekleden met een zeer gezellige lichtgroene en witte zijde - beide met heele kleine sterretjes bezaaid -. Zij moeten onze zitkamer verfraaien. Maar we rillen bij de gedachte dat over een half jaar de Personele belasting verhoogd wordt. Ik hoop vóór dien tijd de vitrine + chinees blauw verkwanseld te hebben. Overigens moet ik eventjes extra fl 7500,- belasting betalen, vermogensaanwas, die de heren over t hoofd hadden gezien. Ik heb geen cent ander vermogen meer dan datgene wat er in de uitgeverij zit (en stevig bevroren is door slechte omzet). Ik ga nu méér romans uitgeven dan voorheen. Ik schreef je al, dat ik van je[lees:de] jongste generatie romans nam van Rico Bulthuis (die je enkele oudere fantastische romans zal sturen),¹⁷ Ferdinand Langen¹⁸ en Bas van den Tempel.¹⁹ Deze drie

11 Zie br.805 n.1.

12 Les roses.

13 Chansons madécasses.

14 Message de l'île déserte.

15 Une saison en enfer.

16 Op 2 december zou A.M.E. van Dishoeck namens Uitgevers-Maatschappij C.A.J. van Dishoeck c.v. te Bussum aan Greshoff schrijven: ‘Door overgrote drukte zijn de recensieexemplaren van het 3e deel van Gorter “Verz. Werken” en A. Roland Holst “Verz. Werken” Proza i, nog niet verzonden. Heden heb ik de boeken per zeepost naar Afrika geëxpedieerd.’

17 Mogelijk betrof het hier De schim van Joyce van Rico Bulthuis, die in december 1948 bij de Nederlandsche Uitg. Mij te Leiden was verschenen, en Madama Clazina Rooselinde clairvoyante die in februari 1949 bij dezelfde uitgever was gepubliceerd.

18 Een rood paardje.

19 Rudolf Lith. Roman van Bas van den Tempel (geb. 1920) zou in december 1950 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. Het bandstempel was van H. Salden en het stofomslag van J.F. Doeve.

[p. 223]

Omslag door Piet Worm voor Het lied van liefde en dood van den cornet Christoffel Rilke van Rainer Maria Rilke, november 1949.

Stofomslag door J.F. Doeve voor Feest op Réunion van Arne Skouen, oktober 1949.

Stofomslag door Helmut Salden van de nooit verschenen roman Een rood paardje van Ferdinand Langen, vermoedelijk eind 1949 (collectie Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, Den Haag).

Louis Favre met de chef van de drukkerij Van Dam bij Mouton & Co te Den Haag, 1948 (foto C.J. Wassmann).

[p. 224]

jongens zijn, na proefnemingen, nu aan serieus werk toe. Verder beloofde Goris mij zijn vierde boek,²⁰ en Jo Boer werkt, als ze woord houdt, aan een jeugdboek.²¹ Clare Lennart komt ook bij mij, eerst met een verhalenbundel,²² dan met een roman.²³ Heb je haar vorig werk gelezen?²⁴ Ik ben er dol op. Overigens ga ik het in 1950 trachten iets kalmer aan te doen. In October ben ik 3 dagen in Parijs geweest en ik had geen tijd om zelfs maar even in een boekwinkel te stappen. Ik hoop nu eindelijk 15 Nov-1 Dec vacantie te kunnen houden, als er wat geld is, en vooral, als ik weg kan.

Met veel liefs voor jullie beiden, ook van Greet,

je

Sander

20 Goed en kwaad, waarvan het manuscript in december zou worden afgesloten. Op 17 oktober schreef Marnix Gijsen aan uitgeverij Stols: ‘Gelieve aan den heer Stols te zeggen dat indien ik mijn nieuw boek beeindig, ik het hem zal geven.’

21 Bedoeld is de nooit verschenen jeugdroman die in de correspondentie afwisselend Voorjaar of Lente werd genoemd. Het boek zou door Fiep Westendorp worden geïllustreerd. In Stols' prospectus ‘Herfst 1949’ stond in de aanbiedingstekst bij Jo Boers Een zachtmoedige onder meer te lezen: ‘Thans publiceert zij de nieuwe roman “Een Zachtmoedige” en een roman voor jonge mensen “Lente” (voorloopige titel, zie volgende bladzijde).’ Op de volgende bladzijde in deze prospectus staat echter Verzamelde beschouwingen van J.C. Bloem aangekondigd. Lente zou hierna niet meer in Stols' prospectussen of catalogi worden genoemd.

22 Waarschijnlijk de bundel Liefde en logica die in 1952 bij Stols zou verschijnen.

23 De blauwe horizon van Clare Lennart zou in december bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De roman werd gedrukt bij Drukkerijen v/h Ellerman Harms nv te Amsterdam in een oplage van 3000 exemplaren. Band en stofomslag waren van H. Salden. Het eerste deel van De blauwe horizon was in 1936 bij n.v. A.W. Bruna's Uitgeversmaatschappij te Utrecht verschenen; in deze editie was dit deel herdrukt en aangevuld met een in 1937 geschreven tweede deel. Clare Lennart (ps. van Clara Helena Klaver, 1899-1972) was via Rico Bulthuis, die haar sinds 1939 kende, in Stols' fonds terechtgekomen. In 1949 had Stols hem gevraagd of hij geen werk van Clare Lennart kon krijgen. ‘Toen bleek het, dat de schrijfster in een kist in een hoek van haar kamer [...] het eerste deel van haar roman “De Blauwe Horizon” had liggen, en geruime tijd bezig was om een uitgever voor dat werk te zoeken. Stols ging er direct op in, reed in zijn auto naar Utrecht en stelde een zakelijk gesprek voor in een of andere gelegenheid. [...] Tijdens de mokka en de slagroom zei Clare: “Ik weet eigenlijk niet of uw uitgevershuis mij aanstaat. U heeft geloof ik een te nauwe samenwerking met Elsevier.” [...] Ik zat paf en Stols werd zichtbaar woedend, maar “die schriele kattemadam”, zoals hij haar later venijnig noemde, bleek niet te intimideren. Het kostte Stols en mij een dozijn brieven en verklarende gesprekken om Clare ervan te overtuigen [...] dat Stols alleen wat de verzending van de boeken betrof, met Elsevier was verbonden. Eerlijk gezegd was dat ook een halve waarheid, maar het fonds van Stols was onafhankelijk, daar viel niets op aan te merken. “De Blauwe Horizon” verscheen na veel aarzelingen bij Stols, gevolgd door “Serenade uit de verte” en een bundel novellen: “Liefde en Logica”. Toen schreef ze mij: “Ik wou dat ik toch maar een andere uitgever had uitgekozen.” Alweer om Elsevier.’ (Rico Bulthuis, De bekende onbekende, in Dolf Verroen, Clare Lennart, 's-Gravenhage/Rotterdam 1975, p. 52-53.) Op 26 juni had Stols aan Clare Lennart geschreven: ‘Laat ik U nu eerst in strict vertrouwen (ook Rico B. weet hiervan nog niets) mededelen, dat het mijn plan is om de verkoop van mijn fonds door gebruikmaking van het apparaat van de Uitgeverij Elsevier zo spoedig mogelijk te doen ophouden. Ik heb met Elsevier een afspraak (niet eens een contract) dat eind 1951 afloopt. Doch ik heb het gevoel dat, als ik Elsevier voorstel éérder te eindigen, zij geen bezwaar zullen maken. Mijn bedoeling is dan, mijn fonds te laten factureren enz. door een andere uitgeverij, waar niemand bezwaar tegen kan hebben. Deze zal ik wel vinden. Doch het vergt weer een hele reorganisatie. Natuurlijk is het mijn bedoeling, dat U er op vooruitgaat als ik Uw werk uitgeef in plaats van Bruna.’

24 Zie voor het eerder gepubliceerde werk van Clare Lennart de bibliografie in Dolf Verroen [et al.], Clare Lennart, 's-Gravenhage-Rotterdam 1965, p. 158.