Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

735. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 30 maart 1948¹

[The Hague,] 30 Maart 1948

Beste Jan,

Je brieven van 16 en 23 Maart kwamen hier Zaterdag en vandaag aan. Hartelijk dank. Nu is gebleken, dat noch bij de Volkse Pers, noch bij de Nasionale iets voor mij te doen is, is in ieder geval de situatie iets duidelijker geworden. Misschien is er bij de Peninsula Press nu nog iets te bereiken. Er mòèt toch

1 Geschreven op briefpapier van A.A.M. Stols, Publisher, The Hague (Netherlands). Head-Office: Bildersstraat 8. Administration-Office: Van Blankenburgstraat 71.

[p. 141]

ergens nog een kans zijn. Natuurlijk kost een reis per klm heen en terug + het verblijf in je land mij om en bij de 5500 gulden. Dit geld heb ik niet, maar een goede vriendin is bereid, het mij te leenen. Ik ga er nu mijn gedachten op richten en mijn werk naar regelen om in Augustus naar de Kaap te vertrekken. En daar ik toch hard aan een vacantie toe ben, zou een zeereis (heen of terug) niet zoo gek zijn. Ik zal trachten om van het Min. v. Econ. Zaken ponden te mogen koopen. En dan Annie v.S.² Heeft v.W.L. soms zin in een troc? Dan hoor ik het graag.

Ik heb het volgende bedacht:

1^o Ik zal trachten voor een aantal goede uitgevers uit Nederland bij de voornaamste boekhandels hun fonds aan te bieden;

2^o Ik zal trachten de ‘vertegenwoordiging’ te krijgen van enkele goede drukkerijen, die gaarne voor export werken, en qualiteit kunnen leveren die bòven de Z.Afr. qualiteit ligt, en bereid zijn de door mij eventueel verkregen orders door mij typografisch te laten verzorgen en mij een percentage geven. Op deze beide wijzen kan ik misschien wat geld van de leening aflossen.

Het is nu wel zaak, dat ik de reis goed voorbereid. Kom ik per klm, dan bezoek ik dus eerst Johannisburg[sic]. Ik zal dan graag een paar dagen logeeren bij de Wesselsen. Daarna naar Pretoria (kun je daar logies regelen, hotel of particulier), en dan verder per spoor naar Kaapstad, waar ik natuurlijk bij jullie op de Grashof logeer. Het zal heerlijk zijn.

Waar haalt de neet Kaleveld zijn orders vandaan? Toch zeker niet alleen van uitgevers, maar ook van fabrieken (catalogi, bestekken, jaarverslagen &c??). Weet je er iets meer van?

En misschien zou ik lezingen kunnen houden. Kom ik per klm, dan zal ik erg weinig bagage hebben, dus zeker geen boeken (Kunera, Palladium en andere) kunnen meebrengen. Wat heb jij nog op dit gebied, dat ik zou kunnen leenen bij mijn lezingen. Schrijf in ieder geval, wat je niet hebt en wat niet ontbreken mag, dan zorg ik daarvoor, en zend dit materiaal vooruit.

En de vestimentaire kwestie: wat heb ik aan kleeren noodig in de maanden Aug &c? Veel zomerondergoed? Is de wasch er vlug klaar? Ik weet zoo niets over al deze dingen. Smoking of rok noodig? Dunne overjas of regenjas?

Over de neet K. wist men in A'dam eigenlijk niets anders te vertellen dan dat hij een klein baasje is, een linkmicheltje, zonder vakkennis, alleen maar handig. Ik zal zien of ik nog verder iets te weten kan komen.

Natuurlijk moeten we de mogelijkheid van een nieuwe drukkerij niet uit het oog verliezen. Aan materiaal is in Amerika wel te komen, maar ik zou het dan zelf in opdracht moeten kunnen koopen. Dat kan niet op catalogus.

Personeel is in Holland wel te krijgen... als ze binnen mogen. Tamminga als bedrijfsleider zou niet gek zijn; zijn volledig personeel is bereid t.z.t. mee te gaan.

2 Zie br.733 n.21 voor de voorgestelde financiële transactie met Annie van Schendel.

[p. 142]

Enfin, al deze dingen kunnen bekeken worden als ik er ben.

Vandaag voor 't eerst na Paschen weer gewerkt. Mevr. Schipper ontbrak: pols gebroken;³ hoofdboekhouder Martens had een verstuikte enkel. Bornkamp nog steeds op de huwelijksreis. Ik moet sterk bezuinigen. Hein wordt ‘overbodig’; ik heb t.o. hem geen scrupules meer: hij behoeft de moeder van zijn kinderen niet meer te onderhouden, nu ze dood is, en Hein heeft pensioen.⁴ Mevr. Schipper wordt vervangen door een jonge goedkoope kracht.⁵ Over de heele linie moet er bezuinigd worden.

Alle boeken die je miste zijn nu onderweg naar Kaapstad. De bespreking van Gijsen stond Zaterdag in de N.Ct.⁶ Hartelijk dank! Ik ben erg benieuwd hoe je Frank Wilders' boek ‘Grensconflict’ zult vinden.⁷ Wilders = inderdaad Fokke Sierksma, de eenige essayist (naast Gomperts⁸ en Rodenko⁹) waar ik veel in zie (nà de generatie Vestdijk).

- Als Bornkamp terug is (19 April) zal ik terstond naar foto 60-jarigen informeeren.¹⁰

Ik week-end 17/19 April te Vorden op de Wildenborch bij mr. A. Staring.¹¹

- Ik zal de 3^e druk van JCBloem toch wel moeten maken, want een dergelijk boek móét verkrijgbaar blijven;¹² alleen zal 't geld ditmaal lang geïnvesteerd blijven.

- Jany's 1^e deel is afgedrukt en bij den binder. We wachten nog altijd op de bandstempels...¹³

Dank je zeer voor de brief aan Gielen. Zou het helpen? Die Exc. moest mij toch ook eens uitnoodigen, hij en ik hebben toch nog wel enkele belangen gemeen...

- De plechtigheid van P.N.v.E. was heel eenvoudig. De burgemeester (kletsmeyer) leidde mij in.¹⁴ Ik wees op alle verdiensten van Pierre, overhandigde oorkonde + envelop met inhoud. Piet zat met verstuikte enkel en Nellie en de vrouw van Rob op de eerste rij.¹⁵ Piet was gelukkig niet te erg aangedaan, maar sprak geen dankwoord. Het heele college van b & w was er, het bestuur v.d. Stichting (Pom voor de 1^e maal aanwezig), veel journalisten, radio en fotograaf. Mijn speech viel in goede aarde.

- De Europeesche politiek ziet er kwaad uit. Finland is nu de sigaar. Italië is gelukkig nog bezet door de u.s.a. Nu volgt druk op Noorwegen, dan Denemarken...

- Ik zal erg blij zijn de Van Wyk Louw's hier te ontvangen. Als ze genoegen nemen met de kamer + gebruik van badkamer (je kunt hun alles beschrijven) zijn ze van harte welkom.

- Laat mij vooral weten het vroegste tijdstip, waarop ik in Kaapstad bij jullie zal kunnen logeeren. Is dat niet vóór 15 Aug? Als ik per boot reis, zou ik dus de laatste week van Juli kunnen vertekken. Wordt het klm, dan pas ± 12 Aug.

3 Wilhelmina C. Schipper-Cruyff (1900-?) was van 1 januari 1947 tot en met 1 oktober 1948 bij Stols in dienst.

4 G.H. 's-Gravesande was in 1907 getrouwd met Adriana Jacoba Maria Boellaard. Uit dit huwelijk werden een dochter en een zoon geboren. Het huwelijk was in februari 1927 ontbonden. In 1928 was 's-Gravesande met Helena Maria Catharina Voûte hertrouwd. Zij had vijf dochters uit een eerder huwelijk. In juni 1947 was 's-Gravesande bij Het Vaderland gepensioneerd. Hij stond van 1 februari 1947 tot 1 april 1948 bij Stols op de loonlijst.

5 Er is niet achterhaald op wie Stols doelde. Op dit moment waren Arie Bornkamp, de vertegenwoordiger L.J.G. Krüger, Harm Martens, Pieter Petiet, Guillaume Priem, de magazijnbediende Arie Radstake, Hermien Stuurman en Kryna Verlaan bij Stols in dienst. (Zie ook n.3.)

6 Op 27 maart had Greshoff onder de titel Het proza van Marnix Gijsen. ‘Joachim van Babylon’ een meesterstuk in de Nieuwe Courant Het boek van Joachim van Babylon van Marnix Gijsen besproken.

7 Grensconflict van Frank Wilders zou op 11 september door Greshoff onder de titel Proza met een pols in de Nieuwe Courant worden besproken.

8 Henri Albert (Hans) Gomperts (geb. 1915) was als literatuurcriticus verbonden aan Het Parool en vormde te zamen met W.F. van Leeuwen de redactie van Libertinage, Tweemaandelijksch Tijdschrift, dat sinds januari verscheen. In Libertinage was een sterke voorkeur voor essayistiek in de lijn van het tijdschrift Forum te bespeuren. Gomperts was bovendien sinds begin 1948 redacteur van De Vrije Bladen.

9 Paul Thomas Basilius Rodenko (1920-1976) was sinds 1947 redacteur van Podium, Literair Maandblad. Rodenko werd gezien als de theoreticus van de zgn. Experimentelen.

10 Zie br.705 n.10.

11 A. Staring, die getrouwd was met Henrietta Magdalena de Mol van Otterloo. In 1931 was hij het voorvaderlijk huis De Wildenborch te Vorden gaan bewonen.
Van Staring was in 1947 bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage de bundel Fransche kunstenaars en hun Hollandsche modellen in de 18de en in den aanvang der 19de eeuw verschenen. In december 1948 zou zijn Kunsthistorische verkenningen. Een bundel kunsthistorische opstellen volgen.

12 De derde drukvan Verzamelde gedichten.

13 Verzamelde gedichten i zou worden gebonden bij J. Giltay & Zn te Dordrecht; de bandstempels waren ontworpen door Helmut Salden, die daar pas op 28 januari opdracht van Stols voor had gekregen. Waarschijnlijk werden de door Salden ontworpen bandstempels vervaardigd bij Graveerinrichting en Stempelfabriek Jilles A. Dal & Zn te Haarlem. (Med. H. Scalden, Amsterdam.)

14 Willem Adrianus Johan Visser (1904-1975), die van 1947 tot en met 1948 burgemeester van Den Haag was.

15 Nelly Estelle van Eyck-Benjamins (1891-1971) en de echtgenote van Robert van Eyck, Nela van Eyck-Koenigs.

[p. 143]

Ik wilde liefst van de zomermaanden (hier) gebruik maken om weg te zijn, en dan in de herfst weer in Holland werken (najaarsproductie, s'il y en a). Drie maanden zal voor mij wel wat lang zijn - ik bedoel om weg te zijn van de uitgeverij - maar mijn verblijf (en eventueel succes) zal dat wel uitwijzen. Je schrijft ‘juiste datum van aankomst vóór 1 Aug’ te schrijven. Daar kun je op rekenen!

- Er zal binnenkort wel weer een vergadering van de Jan Campert Stichting zijn. Pom heeft het niet voor het zeggen; behalve Hulsker¹⁶ en Pom ben ik de eenige die iets van de letteren weet; Bordewijk is nog steeds ernstig ziek, de verdere leden zijn gemeenteraadsleden + Paul Steenbergen (acteur).¹⁷ Ik zal zien wat ik met Hulsker doen kan.

- Gek, dat je zèlf niet van of over je Verz. W. hoort. Mijn vroegere reiziger (Hartman) is nu bij Querido en biedt ze aan.¹⁸

- Ik hoop, dat ik in Z.Afr. meer energie kan ontwikkelen dan de 60-jarigen JCB & ARH. Gelukkig dat P.N.v.E. er nooit heen hoeft!

- Een goede kennis, Oosterbaan, wil in Z.Afr. in het onderwijs (leeraar Ned of Fransch). Zijn vrouw is een nichtje(?) van de oud-gezant Broekhuijzen. Hij heeft aan Donkersloot p/a jouw adres geschreven.¹⁹ Wil jij zorgen dat Nico de brief krijgt en in onderwijskringen zijn oor te luisteren legt? Oosterbaan zou een aanwinst voor Z.Afr. zijn, aardige vent, zeer au courant van de Fransche letteren (iets voor Kees); hij is tegen de 40.

- Zooals de zaken nu staan, zie je me dus over een maand of vier, vijf! Ik stel er me zéér veel van voor.

Nieuws is er na mijn laatste brief niet. Hoor ik gauw weer wat van je?

Heel veel liefs, ook voor Aty, mede van Greet en de kinderen.

Geheel je

Sander

16 Jan Hulsker (geb. 1907) was hoofd van de afdeling kunstzaken van de Gemeente 's-Gravenhage.

17 De acteur en regisseur Paul Jozef Steenbergen (1907-1989) was verbonden aan het gezelschap De Haagsche Comedie, de opvolger van het Residentie tooneel en sinds 1947 vaste bespeler van de Koninklijke Schouwburg te Den Haag.

18 Johannes Hartman (1907-1981).

19 De brief van Oosterbaan aan N.A. Donkersloot is noch in het archief-Donkersloot noch in het archief-Greshoff bewaard gebleven. Nadere gegevens over hem zijn niet achterhaald.