Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

[p. 72]

698. J. Greshoff aan A.A.M. Stols, 5 september 1946

[Kaapstad] 5 Sept. 46

Allerbeste Alexander,

Met opzet heb ik de briefwisseling een oogenblikje stop gezet. Je laatste brief leek mij niet zeer redelijk. Je nam daarin geenerlei notitie van mijn argumenten en toonde geen begrip voor de onoplosbare moeilijkheid waarin ik mij bevond. Maar ik voelde er niets voor om je daarweer, heet van de naald, op te antwoorden, omdat de goede verstandhouding mij ten slotte meer waard is dan gelijk-hebben. Het is niet mogelijk om een verschil van meening en opvatting uit te vechten over een afstand van drie weken varens! Als wij een uurtje samen konden bekvechten en een paar keer luid en krachtig g.v.d. zeggen, dan zouden wij, opgelucht en broederlijk, een kopje koffie gaan drinken als van ouds.

Intusschen kregen wij een lieve brief van je gade, welke ons goed deed. En ik ontving, per Oranjefontein, de eerste tien nummers van Helikon. Ik kan je niet zeggen, Sander, hoe blij ik daarmede ben. Ik heb nu de reeks volledig en heb er reeds veel van genoten. Het is een ongelijk geheel, maar bezit toch veel, veel moois en interessants.

Dus, Sander, hartelijk, hartelijk dank.

Nù iets pijnlijks! Denk niet dat ik onbescheiden ben; maar ik meen dat er iets is weggeraakt. Je schreef mij namelijk dat je mij gezonden had Hoorniks Tafelronde (een laatste, bezoedeld (doch zéér welkom) exemplaar) èn een mij overigens onbekende publicatie geintituleerd Halcyon. Welnu Tafelronde en Halcyon hebben mij niet bereikt. Waar ligt de fout[:] bij jouw expeditie-afdeeling of bij de Posterijen? Wil dat eens even onderzoeken.

Ik hoop dat je, als je deze brief ontvangt, ontslagen zult zijn van de militaire boei. Ik begrijp niet dat zij zulke oude huisvaders onder dienst roepen. Ook je collega Meulenhoff is, naar ik verneem, slachtoffer. Verder is bij je thuis en in de zaak alles in orde, mag ik hopen. En is je bedrijfsleider al weer op de kneppels? Je was, zoo ik mij niet bedrieg, zeer tevreden over zijn diensten. Vriend Balkema vaart huiswaarts en hoop[+t] half Januari weer hier te zijn. Ik zal dan, hoogstwaarschijnlijk, reeds in Nederland vertoeven, waar ik op zijn aller hoogst twee maanden, liefst zes weken hoop te blijven. Vriend B. heeft hier zoowel op de Afrikaners als op de leden der Nederl. kolonie een allergunstigsten indruk gemaakt. Hij zal hier een harde dobber hebben, maar het is een vent die alle eigenschappen bezit om onder de moeilijkste omstandigheden te slagen.

Vertel mij eens iets over je plannen zoowel persoonlijke als uitgeverlijke. Ik

[p. 73]

hoor dat jij gesolliciteerd hebt als ‘cultureel attaché’ te Parijs, zooiets als mijn vriend Van As te Buenos Aires is.¹ Ik kom er ook voor in aanmerking. Dat is dus een nobele wedstrijd tusschen ons! Maar ik zie van het geheele plan niets komen!!! Ik heb n.l. zeer positieve en directe aanwijzingen, dat gezien de bezuinigingen het project voor onbepaalde tijd op de achtergrond geschoven is. Het zou mij niet onwelgevallig zijn deze baan te veroveren, doch wanneer men jou verkiest zal het geenszins mijn naijver opwekken. Ik ben er van overtuigd dat je er iets goeds van zoudt maken.

Wij weten nog steeds niets omtrent de scheepsgelegenheid. Ik hoop dat wij tusschen 15 Nov-15 Jan wèg komen, doch ik ga alléén weg, wanneer ik volstrekte zekerheid heb van mijn terugreis naar hier of elders. Uit alles wat ik hoor en lees, kom ik tot de slotsom, dat het leven in Europa geen pretje is. Wat denk jij persoonlijk van het kozakken gevaar. Hier verwacht en hoopt men, dat binnen het jaar de afrekening met het tartaarsche fascisme zal beginnen. Ik voor mij hoop het, doch verwacht het niet, daar ik niet geloof dat Engeland en Amerika zoo kort na de demobilisatie weer kunnen mobiliseeren. Het gevolg zal zijn een snelle doordringing van de horden van Ghengis Khan naar het westen. Indien dit gebeurt lijkt het mij wenschelijk elders te zijn. En dat het gebeurt staat m.i. vast. Zie de Russische smeerlapperij in Polen, in Perzië, in Turkije, in Servië, in Griekenland, in Duitschland, in Tsjechoslowakije, in Oostenrijk. Waar dienen de groote kwantiteiten v2 bommen voor die door de Duitschers in opdracht van de Russen gemaakt worden? Om sigaren mee aan te steken?

De geschiedenis herhaalt zich. Wij herbeleven de jaren van 1930-'40, maar in een sneller tempo en met de bedreiging niet van het Teutoonsche, doch van het Tartaarsche fascisme. Die zelfde angst, diezelfde onzekerheid, dat zelfde bedrog en gekonkel, dat zelfde gestook en gelaster.

Hoe staat men in Nederland tegenover de nabije fusie van de restanten van het Duitsche, met het Russische fascisme, om te samen Europa te ‘unifieeren’ en te ‘pacificeeren’?

Ik verlang naar eenig aangenaam en uitvoerig bericht van je. Atij zal Greet wel schrijven over aankoopen etc. En antwoord dan terloops even op de enkele vragen in deze brief voorkomende, want ik wil graag zekerheid hebben omtrent het lot van deze aangekondigde zending.

Met veel goeds en liefs van huis tot huis,

Steeds geheel je

Jan

Jany was hier een maand en had het razend druk met ontvangsten [+en] feestelijkheden. Hij is nu voor twee maanden op reis door de Unie. Overál zijn comités van ontvangst opgericht. Er heerscht groote geestdrift. Een ware triomftocht. Nog nooit te voren is een Nederlander hier zóó ontvangen. Heerlijk dat dit alles zoo goed slaagt.²

1 Jan van As (1897-?) was sinds 1946 persattaché van het gezantschap te Buenos Aires. Hij was tevens hoofd van de Nederlandse voorlichtingsdienst in Latijns-Amerika.

2 A. Roland Holst was begin augustus in Kaapstad aangekomen. Op 30 augustus vertrok hij daar om aan een tournee te beginnen die hem naar Johannesburg, Potchefstroom, Pretoria, Durban, Bloemfontein, Grahamstown, Wellington en Stellenbosch voerde, voor hij op 23 oktober in Kaapstad terugkeerde. In maart 1947 zou hij de terugreis naar Nederland aanvaarden.