Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

659. A.A.M. Stols aan A.v.d. Veen, A. en J. Greshoff, 5 februari 1941

Rijswijk, 5 Februari 1941

Beste Adriaan, Aty en Jan,¹

Eindelijk kom ik er toe eens te schrijven, hoe het hier gaat. Wij zijn blij zoo nu en dan berichten over jullie te krijgen. Ons gaat het gelukkig goed. Na mijn operatie

1 Bij de aanhef is bijgeschreven: ‘vd Veen N.[ew]York’.

[p. 456]

ben ik gauw naar huis gekomen, daar verder door Greet verpleegd en tot 10 Juli nog in dienst geweest.² Daarna als ambteloos burger weer aan mijn uitgeverij begonnen. Spoedig daarna verschenen de boeken van Eddy over Multatuli,³ van Vestdijk over Verwey⁴ en van Hoornik over onze jonge dichters.⁵ Ook Helikon werd spoedig weer voortgezet, en zoojuist heb ik den jaargang afgesloten met een nummer van M. Vasalis.⁶ Nu begin ik aan den volgenden jaargang met ‘De Grijze Dashond’ van Eddy;⁷ vervolgens komen een aantal debutanten en andere jonge dichters.⁸

Doch de groote boeken van het seizoen, die ik heb uitgegeven zijn: de nieuwe bundel ‘Onderweg’ van A. Roland Holst,⁹ waarvan ik reeds aan den derden druk toe ben, de zeer goede biografie van Slauerhoff door Constant van Wessem¹⁰ en den nieuwen bundel van Hoornik, ‘De Erfgenaam’.¹¹

Verder heeft mijn tijdschrift voor boek- en prentkunst ‘Halcyon’ veel succes, doch het zal pas loonend worden als ik het naar het buitenland kan exporteeren. Het begint nu naar België te gaan.

De manuscripten van ‘Het Boek over het Boek’ en ‘Kabinetformaat’ heb ik niet meer ontvangen. Ik hoop dat zij niet verloren zijn gegaan.

De belangstelling voor poëzie is groeiende; Helikon heeft zoowaar 180 abonnees! Voor losse bundels is er soms ineens vraag. Zoo gaf ik den nieuwen bundel van Clara Eggink uit, die ook ‘Het Schiereiland’ heet, en die den Van der Hoogtprijs ontving.¹²

Verder werk ik aan mijn programma voor 1941. Er komt een boek over Eddy door 's Gravesande¹³ en een uitgave van zijn verzamelde poëzie, die ‘Parlando’ zal heeten, met een inleiding van Vestdijk.¹⁴ Verder een nieuwe bundel van Achterberg getiteld ‘Osmose’,¹⁵ een bloemlezing uit ‘Werk 1939’ en ‘Criterium 1940’ door Ed.Hoornik met een voortreffelijke voorrede. Deze anthologie heet ‘Twee Lentes’.¹⁶ En eindelijk zal ook dit jaar het bio-blibliografische woordenboek der Nederlandsche, Vlaamsche enz. letterkundigen 1880-1940 onder den titel ‘Onzen Letterkundigen’ verschijnen. Maar dat alles geeft veel arbeid en weinig genoegen. Je begrijpt dat ik geen ‘Gedichten’ meer verkoop, noch een herdruk die ik uitbracht in gekuischten vorm.¹⁷ Verder is er heel wat moeten opgedoekt worden; daarentegen verkoop ik bij opruiming veel Fransche en andere oude uitgaven. Doch werk is er genoeg, ik heb drie volontairs op kantoor.¹⁸ Verder werk ik als typografisch adviseur in een drukkerij in den Haag,¹⁹ dat geeft mij althans een gering stabiel inkomen.

Wij leven in Rijswijk verder vrij afgezonderd. Boucher zie ik heel veel, de van Randwijks een enkele maal.²⁰ Wij zoeken gezelligheid in werk en huiselijk leven. Huib is onlangs met zijn meisje hier geweest, hij geeft de studie in de rechten er aan.²¹ Bij Jany heb ik in het najaar twee maal gelogeerd. Bep heb ik vele malen gezien, zij maakt het goed.²² Ook was Ant hier verleden week;²³ zij is enthousiast aan

2 Vanaf 24 mei 1940 had er een geleidelijke demobilisatie van het Nederlandse leger plaatsgevonden.

3 De bewijzen uit het pak van Sjaalman.

4 Albert Verwey en de Idee.

5 Tafelronde.

6 Parken en woestijnen van M. Vasalis (ps. van Margaretha Leenmans, geb. 1909) was in januari bij A.A.M. Stols te Rijswijk als Helikon 10 (1940) 10 (december) in een oplage van 300 exemplaren verschenen. Gedurende de Tweede Wereldoorlog zouden nog elf drukken met een totale oplage van 12.200 exemplaren van deze bundel verschijnen.
(Zie voor een overzicht van de in de jaargang 1940 van Helikon verschenen delen: Bijlage ii, p. 468.)

7 Het gedicht De grijze dashond van E. du Perron zou in maart bij A.A.M. Stols te Rijswijk in een oplage van 300 exemplaren verschijnen als Helikon 11 (1941) 11 (januari). De bundel zou door S. Vestdijk worden ingeleid.

8 Zie voor een overzicht van de in de jaargang 1941 van Helikon verschenen delen: Bijlage ii, p. 468.

9 Onderweg van A. Roland Holst was in december 1940 als deel 12 van De Halcyon Pers verschenen, gelijktijdig met de handelsuitgave bij Stols. In 1941 publiceerde A.A.M. Stols, Uitgever te Rijswijk een derde druk, die eveneens bij Boosten & Stols gedrukt werd.

10 Slauerhoff. Een levensbeschrijving.

11 De erfgenaam. Een bundel gedichten van Ed. Hoornik was in oktober 1940 als deel 11 van De Halcyon Pers verschenen. De bundel was in een oplage van 35 exemplaren bij Boosten & Stols gedrukt. Eind 1940 was een tweede druk van deze bundel als handelsuitgave verschenen bij A.A.M. Stols, Uitgever te Rijswijk. In 1941 zou een derde druk bij Stols volgen.

12 Het schiereiland. Verzamelde gedichten van Clara Eggink was in november 1940 bij A.A.M. Stols, Uitgever te Rijswijk verschenen. De bundel was gedrukt bij Meijer's Boek- en Handelsdrukkerij te Wormerveer in een oplage van 500 exemplaren. In 1941 zou een herdruk in een oplage van eveneens 500 exemplaren bij Stols verschijnen.
Clara Eggink ontving voor haar bundel Het schiereiland in 1940 de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, tot dan toe de C.W. van der Hoogtprijs geheten. De commissie die haar de prijs toekende bestond uit W.J.M.A. Asselbergs, J.C. Bloem, Jo van Dullemen-de Wit, Jan Engelman, K. Heeroma en Victor E. van Vriesland. (Zie ook br.642 n.9.)

13 Op 2 december zou A.F. Mirande namens J. van Ham, het hoofd van de afdeling Boekwezen van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten, aan Stols schrijven dat een zinsnede uit G.H. 's-Gravesandes boek over E. du Perron bij uitgave moest worden weggelaten. In E. du Perron. Journalistieke herinneringen werd bedoelde zinsnede weggelaten en vervangen door een aantal puntjes. In deze vorm is 's-Gravesandes boek in 1942 in een oplage van enkele tientallen exemplaren gedrukt. Van de hand van F.E.A. Batten en Stols te zamen was een bibliografie van Du Perron opgenomen. (Zie cat.tent. De Nieuwe Orde en de Nederlandse letterkunde, 1940-1945, 's-Gravenhage (Koninklijke Bibliotheek) 13 september-1 november 1985, nrs.108-111.)
In de zomer van 1947 zou de herziene en uitgebreide versie van 's-Gravesandes studie onder de titel E. du Perron. Herinneringen en bescheiden verschijnen bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage. Dit boek werd gedrukt bij Meijer's Boek- en Handelsdrukkerij te Wormerveer. De bibliografie van Batten en Stols is in deze uitgave niet opgenomen.

14 Parlando. Verzamelde gedichten van E. du Perron zou in augustus bij A.A.M. Stols, Uitgever te Rijswijk verschijnen. S. Vestdijk zou een inleiding voor de bundel schrijven. Van de hand van Stols was een bibliografie van Du Perron opgenomen. De bundel werd gedrukt bij Boosten & Stols. De bandstempels en het stofomslag waren ontworpen door Helmut Salden.

15 Osmose van Gerrit Achterberg zou in maart bij A.A.M. Stols, Uitgever te Rijswijk verschijnen. De bundel werd gedrukt bij Meijer's Boek- en Handelsdrukkerij te Wormerveer in een oplage van 300 exemplaren.

16 Twee lentes.

17 Zie br.656 n.9.

18 Waarschijnlijk Max Nord (geb.1919), Clara Eggink en Koen van Someren Greve. (Med. Huib van Krimpen, Amsterdam; Max Nord, Amsterdam; en mevr. J.C. van 't Veer-Suiker, Amsterdam.)

19 Per 1 september zou Stols worden benoemd tot adjunct-directeur van nv Drukkerij Trio te Den Haag, per 1 januari 1943 tot mededirecteur naast F. Kerdijk. In september zou ook Stols' uitgeverij worden gevestigd op het adres van drukkerij Trio, Nobelstraat 27^a. Als esthetisch adviseur was Stols de opvolger van Kerdijks zwager, de typograaf S. Schlesinger, die ook werkzaam was voor de Lettergieterij v/h N. Tetterode te Amsterdam. (Zie cat.tent. Industrie & vormgeving in Nederland 1850-1950, Amsterdam (Stedelijk Museum) 21 december 1985-9 februari 1986, p. 144 resp. p. 134.)

20 Arthur en Nike van Rantwijk.

21 Huib van Krimpen had van 1936 tot medio 1940 rechten gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam. Het bedoelde meisje is Mimmi Nooteboom (geb. 1918), die Van Krimpens eerste echtgenote zou worden.
Als voorwaarde bij Stols' benoeming tot adjunct-directeur hadden de commissarissen van drukkerij Trio geëist dat Stols voor de dagelijkse gang van zaken bij zijn uitgeverij een assistent in dienst zou nemen. In het voorjaar van 1942 zou Huib van Krimpen als zodanig worden aangetrokken. Vanaf het voorjaar van 1941 tot het tijdstip waarop hij in dienst zou treden bij Stols was Van Krimpen volontair bij uitgeverij Contact. (Med. Huib van Krimpen, Amsterdam.)

22 Elizabeth de Roos, weduwe van de op 14 mei overleden E. du Perron.

23 Ant Faber (geb. 1905), weduwe van de op 15 mei overleden Menno ter Braak.

[p. 457]

Omslag Catrijntje Afrika (1944), met portrettekening door Tinus van Doorn.

Portret door J. Franken Pzn van A.A.J. Stols, 1944 (collectie mevr. M.H.J. Stols-Roebroeck, Maastricht).

Drukkerij Boosten & Stols, situatie in de jaren veertig.

[p. 458]

het boekbinden. De weduwe van Jo Otten²⁴ is naar Hilversum verhuisd. Natuurlijk branden we van verlangen naar nieuws en we hopen dat als Adriaan weer schrijft, ook jullie, Aty en Jan, een onderschrift of beter nog een langen brief eraan toevoegen.

Mijn vader is in October 70 jaar geworden en bouwt met mijn broers aan de nieuwe drukkerij die onze geliefde oude vervangt.²⁵ In Maastricht is [:xxx] [:xxx]en gezond. Ook Jan van Nijlen, Ary Delen en Angèle [:xxx] volgens de laatste berichten.

Voor van[:xxx] het hierbij. Greet en de kinderen laten jull[:xxx] [:xxx]ten. Het beste ook met Jan en Kees.

Een hand van je

Sander

24 Henrietta Margaretha Kattenburg, de weduwe van de op 10 mei 1940 te Den Haag overleden J.F. Otten.

25 Op 11 mei had een bom van een Engels vliegtuig, bedoeld om de brug over de Maas te vernietigen, de drukkerij Boosten & Stols op het O.L. Vrouweplein te Maastricht getroffen en een gedeelte daarvan vernield. De nieuwe drukkerij verrees op dezelfde plaats. (Zie ill. p. 457.)