Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

654. J. Greshoff aan A.A.M. Stols, 28 februari 1940

[Kaapstad] 28 Februarij '40

Beste Sander, je brief van 6 dezer bereikte mij heden, dus zeer vlug. Hartelijk dank voor je berichten. Ik hoop dat ik de boeken nu spoedig krijg, want er zijn dezer dagen twee groote zendingen van De Bussy op komst. Het filiaal alhier zit er ook naar te snakken. Ik verlang nu alweer naar je voorjaarsuitgaven. Natuurlijk ben ik

[p. 446]

abonné op Halcyon! Ik zend je deze week nog de kopij voor no. 10 van de reeks Ursa Minor: ‘Kabinetformaat’, bandje zoo donkerrood mogelijk, liefst nog véél donkerder dan de bundel van Morriën.¹ Zou het mogelijk zijn, dat hier een beetje vaart achter gezet wordt??? Verder wordt er hard gewerkt aan het overtikken van een bont en, voor zoover ik dat zeggen mag: boeiend, althans zéér afwissel[:en]d werk: ‘Een Boek over het Boek’, dat in elk geval aan Sander Stols is opgedragen,² en dat, naar ik hoop, door ZEd zal worden uitgegeven in het najaar van 1940. Ik schat de omvang ongeveer als die roman van Otten. Ik denk, op het traditionneele romanformaat, een 280 à 300 blz. Een boek echt ook voor jouw fonds omdat het alleen maar stukken zijn in verband met ‘Het Boek’. Ik stuur het je toe zoodra de tik klaar is; maar ik kan daar maar geen geschikte hulp voor vinden. Ik heb nu een Hollandsch meisje dat slakkig langzaam is!³ Ik word er tureluursch van. Het bandje dat Salden ervoor teekende, zal ik bij de kopij voegen. Dan is alles al klaar! Voorwaarde 15% per verkocht ing. ex. (nl van de verkoopprijs); zonder voorschot. Wat Catrijntje betreft: ik kan niet zeggen wanneer dat klaar zal zijn. ook vrij dik Ik heb geen lust mij ermede te haasten en ik wil omderwille van de smeer alles eerst in GN plaatsen.⁴ Dus dat wordt in èlk geval '41. Drie hoofdstukken zijn gereed. Twee zoo goed als en daarmede ben ik dan zoowat op de helft.

Met de dichtader is het weer huilen! Volkomen verstopt!

Wat Kees betreft: het stuk uit ‘Werk’ blijkt een fragment te zijn.⁵ Het gehéél ligt nu klaar en wacht ook al op een tikster, hetgeen nog oneindig veel moeilijker te vinden is, daar Fransch hier alles behalve courant is. Het heeft de omvang van een normale Fransche roman, iets aan de dunne kant. Op het gewone Fransche formaat, met een 14 letter en een beetje interlijn, zal het 200 à 240 blz maken.

Ik heb Zondag Achterberg⁶ gelezen en Dinsdag herlezen: er zijn enkele verwonderlijk mooie gedichten in! Ik leende het boekje van De Bussy hier. Ik hoop dat het ook in de kisten zit!

Nu nog wat: ik zal morgen aan Bob schrijven over Ursa Minor. We moeten toch in elk geval weten of hij nu door wil gaan of niet. Ik zal hem zeer opwarmen. Maar mondeling is zooiets toch altijd veel overtuigender.

Texten: de verzamelde prozastukken, kritieken en aanteekeningen van Bloem;⁷ Gedichten van F. Schmidt Degener;⁸ een novelle die Elsschot juist voltooid heeft;⁹ een keur uit de jeugdverzen van Van de Woestijne;¹⁰ Nijhoff Het Uur U;¹¹ J.J. Brandts gedichten;¹² Notities over Poëzie door Victor E. van Vriesland;¹³ de verzamelde gedichten van Herman van den Bergh;¹⁴ Uit brieven van R.N. Roland Holst;¹⁵ een bundel van Vercammen;¹⁶ de nalatenschap van Bon[lees:Bob] Stempels;¹⁷ een bundel opstellen van Arthur van Rantwijk;¹⁸ een bundel van Van Heerikhuizen;¹⁹ een bundel varianten van Slauerhoff²⁰ door Lekkerkerker²¹ samen te stellen. Proza van Gilliams²².... je ziet er is nog brood genoeg op de plank en ik somde alléén dingen op die uitsluitend binnen het Ursakader vallen. Want de reeks

1 Hartslag.

2 Zie br.653 n.2.

3 Blijkens Greshoffs dagboek was dit een zekere juffrouw Schoeller, die hem door de Zuidafrikaanse boekhandelaar Gerrit Bakker was aangeraden. (Nederlands Letterkundig Museum, collectie-Greshoff, sign. g 785 h 1, Dagboek 1940.)

4 Het eerste hoofdstuk van Catrijntje Afrika was in januari in Groot Nederland gepubliceerd. Andere hoofdstukken zijn niet verschenen. (Zie ook br.649 n.18.)
In september zou in een oplage van 325 exemplaren bij Constantia Drukken te Kaapstad de bundel Mimosa pudica van Greshoff verschijnen. Deze bundel bevat aforismen, die Greshoff tussen 1 oktober 1939 en 1 april 1940 te Kaapstad had geschreven.
In 1941 zou bij nv Koninklijke Drukkerij De Unie te Batavia de aan Arthur van Rantwijk opgedragen bundel Kalender zonder dagen verschijnen. Deze bundel bevat aforismen, geschreven te Kaapstad tussen april en december 1940.

5 Zie br.650 n.8.

6 Eiland der ziel.

7 Verzamelde beschouwingen van J.C. Bloem verscheen in 1950 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage. De bundel zou gedrukt worden bij Boosten & Stols.

8 De verzamelde gedichten van F. Schmidt Degener verschenen in 1955 onder de titel De poort van Ishtar bij J.M. Meulenhoff te Amsterdam. De bundel zou gedrukt worden bij Drukkerij G.J. Thieme te Nijmegen. De boekverzorging was in handen van Stols.

9 Mogelijk doelde Greshoff op Willem Elsschots De leeuwentemmer of op Het tankschip .
Het eerste gedeelte van De leeuwentemmer was verschenen in Groot Nederland 37 (1939) 5 (mei), p. 417-432, de overige hoofdstukken in Groot Nederland 38 (1940) 8 (augustus), p. 690-706 en 9 (september), p. 760-788. De leeuwentemmer zou in 1940 bij P.N. van Kampen & Zoon te Amsterdam verschijnen.
Het tankschip zou worden gepubliceerd in Criterium 2 (1941) 10-11 (oktober-november), p. 593-618. Het tankschip verscheen in 1942 bij P.N. van Kampen & Zoon te Amsterdam.

10 Waarschijnlijk doelde Greshoff op de gedichten die Karel van de Woestijne had geschreven vóór zijn bundel Het vader-huis (1903). Met een keuze uit deze bundel opende de door Greshoff gemaakte bloemlezing Gedichten van Karel van de Woestijne, die in maart 1928 bij Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem was verschenen.
Eind 1942 zou bij A. Manteau te Brussel Van de Woestijnes Nagelaten gedichten verschijnen, waarin gedichten uit de periode 1899 tot en met 1912 waren opgenomen. De bundel werd gedrukt bij Drukkerij Vromant te Brussel. De gedichten uit de periode 1899 tot en met 1912 werden voor de eerste maal in deze uitgave gebundeld; voor het overige was deze uitgave van Angèle Manteau een herdruk van de bundel Nagelaten gedichten van Karel van de Woestijne die in 1931 verschenen was bij Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem en A.A.M. Stols te Brussel.

11 Het uur u, gevolgd door Een idylle van M. Nijhoff zou in september 1941 bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen als eerste deel in de Atlantis-serie, de opvolgster van Helikon.

12 Een bundel van I.I. Brants zou aanvankelijk als vierde uitgave van Ursa Minor verschijnen. Maar na lange onderhandelingen, via Brants' vriend P.N. van Eyck, stierf dit plan een zachte dood.

13 Victor E. van Vrieslands artikelen uit de nrc en uit andere periodieken werden verzameld in Onderzoek en vertoog. Verzameld critisch en essayistisch proza , dat in 1958 in twee delen zou verschijnen bij Em. Querido's Uitgeversmij te Amsterdam.

14 Al in juni 1937 (br.467) opperde Greshoff het idee de verzamelde gedichten van Herman van den Bergh als uitgave van Ursa Minor te publiceren. Tot in Stols brief van 10 september 1939 (br.643) is sprake van deze uitgave, zonder dat ze ooit is verschenen. In het voorjaar van 1954 zou Verzamelde gedichten van Van den Bergh bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen, onder welke titel alleen Van den Berghs bundels De boog (1917) en De spiegel (1925) werden herdrukt. De bundel werd gedrukt bij Boosten & Stols.

15 Een keuze uit de brieven van R.N. Roland Holst is nooit verschenen. Najaar 1940 verscheen Holsts bundel In en buiten het tij. Nagelaten beschouwingen en herdenkingen bij J.M. Meulenhoff te Amsterdam. Deze bundel was samengesteld door A.M. Hammacher. Het boek was gedrukt door M. de Waal te Groningen.

16 De Vlaming Jan Vercammen (1906-1984) was van 1936 tot en met 1941 redacteur van De Gemeenschap. Daarvoor was hij van 1931 tot en met 1934 redacteur van het Belgische literaire tijdschrift De Tijdstroom geweest. Hij was medewerker geweest van Forum, Helikon en Werk. In 1941 publiceerde hij bij Kunstuitgeverij Pro Arte te Diest de bundel Drie suite's.

17 Bob Stempels (1915-1939) had meegewerkt aan Groot Nederland, Helikon, Opwaartsche Wegen, Het Venster en Werk. In mei 1943 zou zijn bundel Het ouderhuis als deel 8 in de Atlantis-serie bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel was bezorgd door Adriaan Morriën. Ze werd gedrukt bij Boosten & Stols in een oplage van 500 exemplaren.

18 Arthur van Rantwijk heeft niet in boekvorm gepubliceerd.

19 Van F.W. van Heerikhuizen heeft Stols nooit een bundel gepubliceerd. (Zie ook br.653 n.10.)

20 Een bundel varianten van gedichten van J.J. Slauerhoff is nooit verschenen. K. Lekkerkerker zou in een aan Slauerhoff gewijde aflevering van het tijdschrift Proloog 1 (1946) 10-11 (oktober-november), p. 433-451 een aantal onvoltooide gedichten openbaar maken. Een aantal varianten werd ook als bijlage opgenomen in Constant van Wessems Slauerhoff. Een levensbeschrijving die in december 1941 bij Stols zou verschijnen.

21 Op 7 november 1938 had Stols al aan Greshoff gevraagd of K. Lekkerkerker ‘niet een boekje over Slau [zou] kunnen maken’. Lekkerkerker was secretaris van de Commissie voor de Verzorging van de Nalatenschap van J. Slauerhoff.

22 Mogelijk doelde Greshoff op Maurice Gilliams' Elias of het gevecht met de nachtegalen, waarvan in 1936 een later door Gilliams verworpen editie was verschenen bij J.M. Meulenhoff te Amsterdam. In 1943 zou eveneens bij Meulenhoff een nieuwe editie verschijnen.
Van Gilliams zou geen uitgave bij Stols verschijnen.

[p. 447]

heeft ten doel texten te drukken, die ànders niet of moeilijk gedrukt zouden kunnen worden en zulks niettemin ten zerste[lees:zeerste] verdienen.

Ik heb indertijd maar twee ex. Van Hattum²³ ontvangen, terwijl ik altijd 3 exx kreeg. Ik vroeg je toen mij dit derde ex alsnog te zenden, door J. van Hattum geteekend. Heb je dit vergeten, wat ik me levendig zou kunnen begrijpen; of weigert het hermafroditisch loeder dat? Schrijf mij over de toekomst van Ursa.

Je bent nog wat kort in den Haag en in Maastricht ben je geboren en getogen; dat maakt een groot verschil. Waarom ga je toch niet eens naar de Rantwijks, dat zijn zulke buitengewoon hartelijke en gezellige menschen. Mijn nichtje Nike is een schat. Laat niet zoolang op je volgende brief wachten! Je kunt je niet voorstellen, welke een vreugde de post hier in huis brengt. We zijn ten slotte maar arme ballingen. Leuk is het hier niet!^* Ik verbaas me erover dat ik nog niets van je hoorde betreffende een nieuwe bloemlezing van Krige, waarover ik je uitvoerig schreef. De typografie hier is nog in de kinderschoenen.

Met vreugde zal een brief van Margaretha ontvangen worden.

Veel liefs voor allen van allen, als steeds geheel je

Jan

23 Bilzenkruid.

* daar is Den Haag en zelfs Rijswijk een paradijs en een Parijs bij!