Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

642. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 10 september 1939

Veldleger, 10-9-39

Beste Jan,

Je brieven en briefkaart van 17, 22 en 25 Aug ontving ik alle hier in de loopgraven. Het is een ellendige tijd: ik vrees op den duur alle contact met de uitgeverij te verliezen, tenzij we buiten den oorlog kunnen blijven en de toestand zich stabibliseert. Je brief van 17 Aug was de eerste die ik van je kreeg; dus niets uit havenplaatsen. Prettig te hooren dat het jullie vooralsnog goed bevalt en dat jullie een mooi huis gevonden hebt. Ik hoop dat ook Aty zich in de nieuwe omgeving goed schikken kan; alles is natuurlijk Engelsch?

Heb je in Afrika al een baan of correspondentschappen? Of ga je gewoon door met Holl. Wbl. en Vaderland? En Gr.Ned.?¹

We hebben 14 heerlijke dagen in Cagnes gehad van 1-15 Juli. Daarna waren Greet en ik in Maastricht met de kinderen tot 2 Augustus. 1 Juli had ik ‘groot’ verlof gekregen! Daarna ging Greet met de kinderen naar Voorthuizen; ik zat 3 weken alleen en ik heb Cordan,² een aardige jongen met veel talent, volkomen verarmd opgenomen. 23 Aug moest ik ineens weer in dienst, 's nachts uit bed gehaald! En sedertdien ben ik weer bij mij regiment in functie als bataljonsadjudant + commandant staf, net genoeg werk om nog een gek te worden. We zitten in een geïsoleerd plaatsje in Brabant, ik ben gelukkig ingekwartierd bij een dokter³ en ik heb het daar best. En als daar alles nu maar bij blijft!

Helaas heb ik bij die dokter, die ook overigens geen ruimte heeft, maar een heel klein kamertje zonder plaats voor een tafel + tikmachine, zoodat ik alles op 't bureel in verloren oogenblikken moet probeeren af te doen.

Je spreekt van verlangen naar ons: ik vind het nog steeds vreeselijk dat je zoover weg bent en ik hoop dat er geen stagnatie in vlieg en bootverkeer komt. Hier is 't al sinds weken ellendig met post en spoor, maar 't wordt langzaamaan beter.

Deze week zal ik je Mok's Figuren in het Zand laten zenden.⁴ Zijn groote roman heb ik geweigerd, was oninteressant, clicheschrijfwerk en beroerd.⁵ Zijn nieuw

1 Greshoff zette zijn werkzaamheden voor Het Vaderland en voor het Indische dagblad De Locomotief voort. In Zuid Afrika zou hij onder meer meewerken aan de dagbladen Die Burger en Die Huisgenoot, en aan het veertiendaagse blad Trek. (Zie voor Het Hollandsche Weekblad en Groot Nederland: br.608 resp. n.4 en n.5.)
Eind 1940 zou Greshoff naar Nederlands-Indië vertrekken.

2 Wolfgang Cordan (ps. van Heinrich Wolfgang Horn, 1909-1966) was in de jaren dertig via Frankrijk uit Duitsland naar Nederland geemigreerd. In 1934 werd hij samen met zijn vriend Gerard den Brabander redacteur van het tijdschrift Het Fundament.

3 Stols was ingekwartierd op het adres Burgemeester Verstraatenlaan 124^a te Mill ten huize van A.P.H. de Bekker(geb. 1904).

4 De roman Figuren in het zand van Maurits Mok.

5 Waarschijnlijk doelde Stols op Drama aan zee van Maurits Mok. (Zie br.643 n.1.)
Mogelijk doelde hij ook op de roman De tweede jeugd van Maurits Mok, die in augustus 1939 door De Tijdstroom te Lochem zou worden uitgegeven. Over deze roman had Stols echter op 23 december 1938 al aan Ed. Hoornik geschreven: ‘Van Mok[...] kreeg ik bericht, dat hij zijn roman reeds vergeven had.’

[p. 424]

episch gedicht is onleesbaar;⁶ ik geef 't ook niet uit. Wel maak ik een geill. editie van De Rattenvanger.⁷

Dank je zéér voor het stuk over de vertaling van Teste:⁸ je hebt er me een bijzonder groot genoegen hier gedaan: 10-tallen kennissen zonden het mij hier op! Hoornik is weer gecalmeerd. Zijn bundels zijn ‘goed’ gegaan na de prijs.⁹ Doch nog geen Greshoff¹⁰ of Jany!¹¹ Het ex aan Mej. Annie Lucker¹² p/a Vaderland is verzonden.

Als romans geef ik uit dit najaar: Drijvend Casino van Jo Otten,¹³ zeer onderhoudend; Jacht op het Noodlot van Theo J.v.d. Wal,¹⁴ zeer goed; De Biecht van een Bezetene door J.J. de Maagd,¹⁵ een nieuweling, uiterst curieus en boeiend, zeer goed, en dan een maastrichtsche historische roman,¹⁶ van locale beteekenis, frisch en raak, ouderwetsch. Verder bundels van Giza Ritschl (keuze en inleiding van Hendrik de Vries),¹⁷ Achterberg,¹⁸ van Geuns.¹⁹

Centaur zal ik wel moeten stoppen. N^o 2 is heel aardig maar 't zal wel onmogelijk worden door den intern. toestand.²⁰

Ik zie dat je de roman van Mok²¹ al hebt; over eenige tijd dus ontvang je verder nieuwe uitgaven. Wel zal ik je geb. Mattheus/Geboorte²² laten zenden. Ook het 3^e ex van v. Hattum.²³

Ik heb nu voor Ursa Minor:

Vestdijk, Strijd o (titel vergeten)²⁴

Cramer, Vizioen en Geboorte²⁵

Beide dikke deelen, dus kleine letter. En dan gaarne jouw tekst.²⁶

Van Van den Bergh zal ik nog eens werk maken. Tenzij je met 10 dln afsluit inplaats van 12.²⁷

Ja, de reeks eereteekens is uitgebreid. De kleur is gelukkig blauw.²⁸ Nu word ik nog zooiets als commandant in de orde v.d. draak v. Annam inplaats van Off. Legioen v. Eer (waarvan aantal nu beperkt is en waarvoor ik te jong schijn te zijn).²⁹ Je moet weten dat ik per 1 Sept hoogstwaarschijnlijk zou zijn benoemd tot consul v. Frankrijk in Maastricht (agent consulaire) Maar nu zal die benoeming niet doorgaan omdat ik als militair 't exequatur niet krijg.³⁰ Ik hoop dat de tegenwoordige consul, de heer Houben,³¹ zijn ontslag intrekt en 't aanhoudt en voor mij reserveert, zoo wij willen en leven...

Je went hier aan alles, zelfs aan 't gevoel dat er morgen op moffen of, god beter 't op Franschen of Engelschen moet geschoten worden. Wat een toestand. Beter niet te denken en automatisch te leven. Anders word je gek.

Van Greet komen de brieven traag door. Ik heb haar nu in 5 weken niet gezien, op 3 uur na op de doorreis van Greet met de jongens van Voorthuizen naar Maastricht. Eva die in Voorthuizen was achtergebleven is nu ook weer in Maastricht. Je kunt je de positie daar voorstellen na het bombardement van de omstreken van Aken:³² ze moesten per ongeluk eens bommen op Maastricht laten vallen...

6 Waarschijnlijk doelde Stols op Volksgericht van Maurits Mok. (Zie br.643 n.1.)

7 De rattenvanger van M. Mok zou in oktober als deel 10 van De Halcyon Pers bij A.A.M. Stols te Maastricht verschijnen. De tekeningen in de bundel waren van de hand van M. van Koolwijk. De bundel werd in een oplage van 500 exemplaren gedrukt bij Boosten & Stols.

8 Zie br.638 n.6.

9 Op 21 juni werd Ed. Hoornik voor zijn bundel Mattheus bekroond met de C.W. van der Hoogtprijs. De commissie die de prijs toekende bestonduit W.J.M.A. Asselbergs, J.C. Bloem, Jo van Dullemen-de Wit, Jan Engelman, W.A.P. Smit en Victor E. van Vriesland. In de commissie waren aanvankelijk evenveel stemmen op Hoornik als op Clara Eggink voor haar bundel Schiereiland uitgebracht. Daarop was door loting de uiteindelijke winnaar aangewezen. (Zie Han G. Hoekstra, Het miserabele lotgeval met den van den Hoogtprijs, in Den Gulden Winckel 38 (1939) 7-8 (juli-augustus), p. 15-16.)

10 Er zijn geen verkoopcijfers van Greshoffs Gedichten bekend.

11 Verkoopcijfers van de uitgaven van A. Roland Holst zijn niet bekend, maar uit de frequentie waarmee zijn bij Stols verschenen bundels moesten worden herdrukt, kan een levendige belangstelling voor zijn werk worden afgelezen.

12 Bedoeld is Annie Suiker.

13 Drijvend casino van Jo Otten zou in 1939 bij. A.A.M. Stols te Maastricht verschijnen.

14 Jacht op het noodlot van Theo van der Wal zou in november bij A.A.M. Stols te Maastricht verschijnen.
Theo Jacob van der Wal (1910-1984) was schrijver en grafoloog. Hij was bevriend met Wolfgang Cordan. In 1933 had hij de roman Ambtenaren gepubliceerd.

15 De biecht van een bezetene* van Johannes Jacobus de Maagd (geb. 1894) zou in 1939 bij A.A.M. Stols te Maastricht verschijnen.

16 Ketters aan de poort van Pauline Anne Caroline Marres (1884-1973) zou in 1939 bij A.A.M. Stols te Maastricht verschijnen.

17 Keur uit liefdeverzen van de Hongaarse dichter Giza Zsuzsánna Ritschl (1869-1942) zou eind 1939 bij A.A.M. Stols, Uitgever te Maastricht verschijnen. De bundel werd ingeleid door Hendrik de Vries. (Zie over de samenstelling van deze bundel: Antal Sivirsky, Giza Ritschl en Hendrik de Vries een halve eeuw geleden, in Teruggedaan. Eenenvijftig bijdragen voor Harry G.M. Prick (ed. Th.A.P. Bijvoet et al.), 's-Gravenhage 1988, p. 318-324.)

18 Eiland der ziel van Gerrit Achterberg zou in november bij A.A.M. Stols, Uitgever te Maastricht verschijnen. De bundel werd ingeleid door Ed. Hoornik.
Stols had enkele bezwaren tegen Hoorniks inleiding, ‘[...] en ik zou graag willen zien, dat je de persoonlijke vergelijkingen met Mok en Franquinet daaruit liet vervallen. In een artikel kun je zeggen wat je wilt, doch niet in een voorrede: ik kan niet twee boeken door je laten afbreken om er een nieuw voor uit te geven.’ (Zie hierover en over de drukgeschiedenis van de bundel: ‘Misschien is 't me mogelijk hem te schrijven?’ De briefwisseling tussen Achterberg en Hoornik (i) (ed. R.L.K. Fokkema), in Achterbergkroniek ii (november 1987), p. 1-20.)

19 De ziel der steden van J.J. van Geuns zou eind 1939 bij A.A.M. Stols te Maastricht in een oplage van 500 exemplaren verschijnen.

20 Zie br.641 n.1.

21 Figuren in het zand.

22 Geboorte. Gevolgd door Mattheus en andere gedichten van Ed. Hoornik.

23 Bilzenkruid.

24 Strijd en vlucht op papier.

25 Vizioen en geboorte zou als negende uitgave van Ursa Minor verschijnen. (Zie ook br.619 n.4.)

26 Zie br.619 n.1.

27 Zie br.639 n.10. (Zie Bijlage ii voor een overzicht van de uitgaven van Ursa Minor.)

28 Zie br.641 n.2.

29 Stols was ridder van het Legioen van Eer van Frankrijk.

30 Over deze sollicitatie van Stols zijn geen nadere gegevens achterhaald. De toenmalige consulair agent nam geen ontslag.

31 Hendrik Ferdinand Johannes Houben was sinds 1928 consulair agent van Frankrijk te Maastricht.

32 Specifieke gegevens over een bombardement van Aken zijn niet achterhaald. Op 4 september hadden de Engelsen Wilhelmshaven en Cuxhaven gebombardeerd en op 7 september waren Franse troepen Duits grondgebied binnengevallen.

[p. 425]

Jullie zit daar fijn en benijdenswaardig. Zaten we er maar allemaal (al is jouw land oorlogvoerend!)

Hartelijke groeten ook voor Aty, Jan Jr. en Kees,

van je

Sander

Je brieven zullen me in deze woestijn een lafenis zijn

n.b. adres:

1^e Luit. A.A.M. Stols

C. Staf 11-13 R.J.

Gebied t.b.n. Br.

Veldpost (Nederland)