Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

287. J. Greshoff aan A.A.M. Stols, 22 november 1933¹

Brussel, 22 November, 1933.

Beste Sander,

Hartelijk dank voor je brief welke ik ontving toen ik juist op het punt stond om naar Amsterdam te vertrekken.

Zooals je gezien hebt is Menno toch benoemd, ook noodigde ik hem uit voor ‘Groot Nederland’ maar hij kon dit après tout niet aannemen omdat Zijlstra nu plotseling Forum toch laat doorbestaan.² Voor de opdracht zal ik zorgen. Ik zal je de voorwerpen dezer dagen per brief toezenden.

Verder is hier werkelijk geen nieuws en ik denk dat het ook in Maastricht kalm zal zijn.

Met hartelijke groeten ook voor Greet en Emile,

geheel je

Jan

1 Geschreven op briefpapier van Dagblad Het Vaderland, 's-Gravenhage. Redacteur te Brussel: J. Greshoff, Bd.Aug.Reyers 130, Schaarbeek.

2 Aan het einde van de tweede jaargang van Forum in 1933 was er sprake van een reorganisatie, waarbij ten opzichte van elkaar autonome Vlaamse en Nederlandse redacties werden ingesteld. Vanwege de reorganisatie zouden eind 1933 E. du Perron en E. Bouws uit de redactie van Forum verdwijnen.
Er werd ter wille van de zuiverheid van de principes waarvoor Forum stond overwogen Groot Nederland om te vormen tot het orgaan van de Forum-groep. Aanvankelijk wilde Menno ter Braak - die per november tot redacteur van Het Vaderland was benoemd - het voorbeeld van Du Perron volgen, maar hij bedacht zich tot teleurstelling van Greshoff toen Zijlstra toch Forum bleek te willen voortzetten.
Op 21 oktober schreef Du Perron aan Ter Braak: ‘Heeft Jan je geschreven van de reorganisatieplannen van Gr. Nederland? Als men werkelijk iets van dat tijdschrift maken kan, dan lijkt het mij niet 10 × maar 100 × verkieslijker dat jij met Jan in die redactie gaat [...]. Je kunt dan ook voor “ons” meer doen, dunkt mij.’ Een dag later drong Du Perron daarop nog eens aan bij Ter Braak met de woorden dat hij in Ter Braaks plaats honderd maal liever met Greshoff samen in de redactie van Groot Nederland zou gaan zitten dan in Forum te blijven, omdat: ‘1^o heb je daar veel belangriker plaatsruimte, 2^o [...] Jan en jij samen vormen daar dan de meerderheid. Het schijnt dat Holkema en Warendorf er heel veel voor voelen om van Gr. Ned. juist een “actueeler” literair blad te maken.’ (Menno ter Braak/E. du Perron, Briefwisseling 1930-1940 (ed. H. van Galen Last), dl.2, Amsterdam 1964, p. 193-194.)
Toen Greshoff hem het redacteurschap van Groot Nederland aanbood, weigerde hij. Greshoff voelde dat als verraad; Du Perron voelde dit met hem mee, want op 23 november schreef hij aan Ter Braak: ‘Gisteravond thuisgekomen [...] vond ik een wanhopige brief van Jan over het gebeurde. Hij heeft alles gedaan om je in de red. van Gr. Ned. te krijgen en nu laat je hem in den steek? Hij vindt dat je hem een figuur laat slaan [...] en dat je “de onzen” het tegendeel van een dienst bewijst. Ik wacht nu op een brief van jou voor ik me hierover een opinie vorm, en in ieder geval weet ik één ding zeker: je hebt je natuurlijk nooit zoo verbonden gevoeld tegenover Jan, als hij het gevoeld heeft. Maar als het waar is dat hij je tot het laatste toe op de hoogte heeft gehouden en dat jij hem tot het laatste toe gezegd hebt dat je er wel voor voelde, is de manier waarop je met hem omspringt toch wat kras [...] in ieder geval wisten wij allemaal toch dat Jan zich heelemaal toelegde op het nemen van jou in Gr. Ned.! Hij had een absoluut vertrouwen in je, en ik kan me voorstellen dat hij zich nu lamgeslagen voelt.’ (Id., p. 232.)
Greshoff schreef later in een terugblik: ‘Ik heb Ter Braak niet één, maar tienmaal voorgehouden dat een compromis altijd en overal op een mislukking uitloopt, uit moest lopen, dat dus een conflict Zuid-Noord na korter of langer tijd onvermijdelijk zou zijn. Tenslotte besloot Ter Braak het voorstel van Groot Nederland af te wijzen [...]. Uit dit noodlottig besluit kwam Forum-tweede-formule tot stand. Vormde Forum gedurende de eerste jaren van zijn bestaan een eenheid, nu zou het in het vervolg gesplitst worden in een Nederlands en zogenaamd Vlaams gedeelte.’ (Het Vaderland, 14 mei 1965.)
Van Holkema & Warendorf, de uitgevers van Groot Nederland, hadden op 21 november al aan Greshoff bericht dat Ter Braak weigerde tot de redactie van Groot Nederland toe te treden, maar deelden mee dat ‘de heer Ter Braak veel lust gevoelde om het volgend jaar alsnog tot de redactie van Groot Nederland toe te treden’. Dat is niet gebeurd. (Zie voorts Forum. Brieven, citaten, dokumenten en knipsels (ed. Willem Mooijman), 's-Gravenhage-Rotterdam 1969, p. 193-199.)