Bric à brac

[p. 19]

De loslippigheid

Het kan overdreven geacht worden dat onze vaderen het woord buik ongaarne in druk zagen. Het is ook overdreven aan te nemen dat geen verhaal geslaagd mag heten zonder een volledige inventaris van de menselijke lichaamsdelen met de daarbij passende gebruiksaanwijzing. Ik ken alle bezwaren welke van ouds reeds tegen de preutsheid te berde gebracht werden. Ik acht die gering in vergelijking bij alles wat er uit de onbeperkte loslippigheid voortvloeit. Daarbij komt nog een overweging van geheel andere aard. Ik houd er van al lezende iets naders te vernemen over een onderwerp dat ik niet of slechts oppervlakkig ken. Wanneer een schrijver daar boeiend over weet te vertellen, volg ik hem met gespannen aandacht. Maar ik kan werkelijk geen belangstelling veinzen voor praktijken, welke uit de gewoonte des levens reeds jaar en dag door en door bekend zijn. Sedert onheugelijke tijden zijn er in de wijze van voortplanting weinig of geen wijzigingen aangebracht. Het is dus moeilijk zo niet onmogelijk, op dit gebied iets gloednieuws te verkondigen. De afwijking is er al evenzeer gemeengoed als de orthodoxie. En voor de beoefening van welke stijl ook wordt geen buitensporig vernuft geëist. Desondanks weten vele jonge schrijvers, die zich daarbij nog nieuwlichters wanen, niet anders te doen dan ons te onthalen op mededelingen waarvan de inhoud en de strekking ons al van onze schooljaren bekend en vertrouwd zijn. Dat men uitspreekt in ronde woorden wat weleer met zorg verzwegen of omschreven werd, betekent geen vooruitgang. Als het om ondeugd te doen is, schuilt daarvan oneindig meer in ‘Les Liaisons Dangereuses’ waar geen onvertogen woord in voorkomt, dan in de boeken van nu, doorspekt met dierkundige krachttermen. De jongelieden die hun vrije en franke uitlatingen als een overwinning beschouwen, blijken niet te vermoeden dat ieder verschijnsel zijn werkingskracht voor het grootste deel verliest wanneer men het onthult in een woord. Zonder het verzwijgen en het doen vermoeden, is er geen zonde denkbaar. Een naaktloperskamp is onschuldiger dan een bewaarschool.

[p. 20]

Het valt niet meer uit de toon en niet meer op, wanneer op bladzijde twaalf of veertien de held terloops, snel en zakelijk, als haan optreedt. Niemand zoekt meer naar het verband tussen dit ongeval en de rest van het verhaal. Het behoort er nu eenmaal bij, zoals een goede eeuw geleden een maannachtelijke wandeling op een kerkhof.

Reden tot ongerustheid bestaat er niet. Elke mode heeft zijn tijd. Niet omdat de zedeleer steevast zou overwinnen, doch omdat de ondeugd vroeger of later altijd tot de enig juiste slotsom komt: dat hij alleen kans van slagen heeft als hij zich wikkelt in het gewaad van de deugd. Of men het gaarne hoort of niet, verandert niets aan het feit dat alle kunst, ook (of juist) als hij zich op waarheid en waarachtigheid beroept, gestyleerde hypocrisie is, schijn die tot wezen wordt door het wonder van de vorm.