Middelnederlandsche historieliederen

1543.
XLIX. Lied op den Veldtocht des Keizers tegen de Franschen in Henegouwen.

Den eersten November was Karel V voor Landrecy verschenen¹, doch de berichten over de bewegingen der Franschen deden hem den volgenden dag zijne stelling weer verlaten om tegen Frans op te trekken. Den 3den November had tusschen beide legers eene lichte schermutseling plaats en den 4den eene langdurige worsteling, doch het was blijkbaar, dat de Fransche Koning een ernstigen strijd wilde vermijden, ofschoon hij wel het gerucht deed verspreiden, dat hij dien zocht. Toen de Keizer den 4den November vergeefs had afgewacht, of de Franschen den strijd wilden hervatten, besloot hij het beleg van Landrecy wegens het vergevorderde jaargetijde op te breken; dienzelfden avond trok Frans met stille trom in de richting van Guise weg. Toen Karel den volgenden morgen van dezen aftocht hoorde, zond hij den Franschen een afdeeling ruiterij achterna, die hen inhaalde en na een vrij levendig gevecht versloeg. Veel ammunitie werd bij deze

1 Zie het voorafgaande lied.

[p. 236]

gelegenheid buitgemaakt. De vrees, dat men het opbreken van 't beleg als eene nederlaag zou beschouwen en de wensch, dat heel Europa weten zou, hoe Frans I zich aan een beslissenden slag onttrokken had, dreven den Keizer ertoe zijne zuster, de landvoogdes, te verzoeken, zijn brieven, die op deze zaak betrekking hadden, openbaar te maken en er kopieën van in het buitenland te verspreiden.

De dichter van het liedje is blijkbaar van de historische toedracht der gebeurtenissen niet goed op de hoogte. Hij doet het voorkomen, alsof de Franschen bezig waren Landrecy te belegeren, doch bij de nadering des Keizers met geweld op hem zouden zijn aangestormd, waarop de Keizer zich in slagorde stelde en hen versloeg. De dichter kan niet nalaten hier met blijkbaar welgevallen ironisch op te merken, dat de Franschen bij deze gelegenheid toch bespeurd hebben, dat de Keizer niet, zooals zij uitgestrooid hadden, was omgekomen. Evenals in het voorafgaande lied worden in één adem met de Franschen steeds de Turken genoemd. Verder wordt vermeld, hoe de Dauphin zilver en goud in den steek heeft moeten laten (n.l. toen de ruiterij de Franschen vervolgde) en hoe flink de Keizer gesteund werd door Maarten van Rossum, die na het verdrag van Venlo in zijn dienst was overgegaan, en door den Graaf van Buren (Maximiliaan van Egmond). Nog eens vaart de dichter heftig uit tegen den Franschen Koning, die door zijn verbond met de Turken ons zooveel leed berokkend heeft, en looft dan God, die de voorspelling der profeten heeft tot vervulling gebracht, dat de Keizer over Turken en Franschen zou triumfeeren.

Waarschijnlijk was de dichter een Antwerpenaar of Gentenaar: dit zou de mededeeling in de eerste strofe, dat de Keizer Gent bezocht heeft en nu ook zijn aanhangers in Antwerpen zal komen bemoedigen, verklaarbaar maken. Den 24sten November was de Keizer weer in Brussel teruggekeerd, waarschijnlijk is dus 't liedje kort hierna gedicht.

Het komt voor in het Antwerpsch Liederboek van 1544 (Hor. Belg. XI, blz. 324, n^o. CCX).

Bron: Henne VIII, blz. 147 vlgg.

[p. 237]

Een nyeu Liedeken.

1

Bourgoensche herten, wilt u verblijden,

 

En scaffet eenen heubschen moet;²

 

Elck help den keyser vromelijc strijen,

 

Met alle zijn edelen goet!⁴

 

Want hi is comen nadat Gentse pleyn,⁵

 

En voort al na Antwerpen certeyn

 

Comt hi die borgers vercloecken,⁷

 

Bourgoense herten in allen hoecken.

 

 

2

Hy heeft voor Landerci gheleghen

 

Met menighen vromen man,

 

Al en heeft hijt doen niet gecreghen,

 

Daer en leit nu niet veel an.⁴

 

Landurcy zal noch tzijnen besten zijn.⁵

 

Elck Borgoensman, op dit termijn

 

Wilt vrolijck jubeleren,

 

Met onsen keyser wilt triumpheren!

 

 

3

Die Fransoysen hebben daer gelaten

 

Bussen, poeyer, ende clooten goet.²

 

Landerci hebben si verlaten

 

Met alle dat Franse bloet.

 

Die Fransoysen zyn comen al met gewelt,

 

Den keyser heeft hem in een slachoorden gestelt

 

En heeft die Fransoysen verdreven;

 

Vele hebbender gelaten haer leven!

 

 

4

Die Fransen meynden int gemeyne,¹

 

Dat onsen edelen keyser was doot;

 

Die Torck Fransoysen, groot en cleyne,

 

Wordent geware, verstaget den cloot:⁴

2 en vat vroolijk moed.

4 goet, voortreffelijk.

5 pleyn, gebied.

7 vercloecken, bemoedigen.

4 daar is nu niet veel aan gelegen.

5 Landrecy zal nog aan hem komen.

2 kanonnen, kruit en goede kogels.

1 int gemeyne, in het algemeen.

4 verstaget den cloot, verstaat de zaak.

[p. 238]

 

Want hise beschiet met pulver en bly.⁵

 

Den Fransman moest wijken, verstaget wel mi,

 

Met alle zijn ondersaten;

 

Torcken en Fransoysen most hi daer laten.

 

 

5

Den dolfijn heeft daer gelaten

 

Silver en daer toe roode gout.

 

Merten van Rossum quam te baten³

 

Den edelen keyser seer stout.

 

Den grave van Bueren, stout, edel en coen,

 

Die hielp daer menigen Fransen man ontdoen,⁶

 

Menigen Turck van onwerden,⁷

 

Te voet ende ooc te perden.

 

 

6

Die Fransoysen hadden haer vermeten

 

In alle so corten stont,

 

Qualijck hebben si haer gequeten!

 

Si liepen van daer goet ront.⁴

 

Daer den Fransen coninc al heeft bescheit;⁵

 

Hi heeft ons gedaen so menich leyt,

 

Al met die valsche Turcken,

 

Wi en achten zijn pochen noch snorcken.⁸

 

 

7

Den coninc had hem vermeten

 

Met alle zijnen staet,

 

Hi meynde ons hebben verbeten,

 

Maer hi is comen te laet.

 

Dies hi keeren moet binnen cort termijn

 

En eeren onsen keyser fijn,

 

Also daer is beschreven,

 

Door godlijcke propheten verheven.

 

 

8

Loef God al van hier boven,

 

Gheeft hem prijs, eer en daer toe danc!

 

Laet ons den keyser loven,

5 pulver, kruit; bly, lood.

3 quam te baten, kwam te hulp.

6 ontdoen, verslaan.

7 van onwerden, veracht.

4 zij sloegen rondweg op de vlucht.

5 waar de Fransche Koning van afweet, ondervinding van heeft.

8 snorcken, pochen.

[p. 239]

 

Al nae der propheten sanck,

 

Die gescreven hebben over menighen tijt,

 

Dat onsen keyser sonder verwijt

 

Soude triumpheren over zijn vyanden,

 

Turcken, Franchoysen brengen ter schanden!

Lezing van den tekst. 4, 3: die trock enz.