De abdis en de zwerver. Marie Koenen en Felix Rutten en hun huwelijksjaren in Geulle

[p. 152]

[p. 153]

VIII Literair huwelijk

Waarom ging het mis tussen de abdis en de zwerver, die in het begin van hun relatie toch zo gelukkig met elkaar waren? De belangrijkste reden was waarschijnlijk dat ze uiteenlopende karakters hadden. Zij in zichzelf gekeerd en terughoudend naar anderen, hij extravert en genietend van belangstelling. Zij bovendien ernstig en somber, hij vrolijk en zonnig. Daarenboven was zij haar hele leven gewend aan een zekere stand, terwijl hij lak had aan klassenverschillen en het liefst tussen de gewone mensen verkeerde. Zo moest zij er niets van hebben als hij mest verzamelde voor zijn tuintje of smerig en bezweet thuis kwam, terwijl hij haar veel te trots en deftig vond.

Een rol speelde verder dat zij al vrijwel haar hele leven gewend was zelfstandig beslissingen te nemen. Tot aan haar huwelijk hoefde zij aan niemand rekenschap af te leggen of toestemming te vragen voor wat dan ook. Door de ziekte van haar moeder was ze thuis eigenlijk al jaren het hoofd van het huishouden. Vader bemoeide zich nergens mee en zij kon haar gang gaan. Op schrijfgebied had ze ook altijd kunnen doen wat ze wilde, want ze hoefde geen rekening te houden met een eventueel honorarium. Voor geld zorgde vader wel. Dat Felix na hun huwelijk plotseling beslissingen voor haar wilde nemen, viel waarschijnlijk niet in goede aarde, gewoon omdat ze dat nog nooit had meegemaakt. Bovendien schoot ze als het niet ging zoals zij het wilde meteen in de stress. Psychisch kon ze niet veel hebben, door het minste of geringste raakte ze op van de zenuwen.

Het huwelijk tussen beiden kwam eigenlijk te laat. Ze waren al veel te veel gewend hun eigen gang te gaan om er een echt samenleven van te maken. Dat bleek wel uit het feit dat ze niet samen op reis gingen. Je zou toch zeggen dat ze het een keer samen probeerden, maar dat gebeurde gewoon niet. Ook met schrijven gingen ze allebei hun eigen weg. De enige keer dat ze samen een boek uitbrachten, de bundel Jong Leven in 1920, betrof het een verzameling van gedichten die ze al eerder apart hadden gepubliceerd. Geen van de gedichten hadden ze samen gemaakt.

Bovendien was de interesse van Felix in haar werk veel minder dan andersom. Zij las zijn werk voordat het naar buiten ging, maar hij had geen interesse om voor haar hetzelfde te doen. Pas als een werk van haar kant en klaar was in boekvorm ging hij er voor zitten. En zelfs dan niet altijd, want tegenover een gast op Schieversbosch beweerde hij ooit De Wilde Jager niet te hebben gelezen.⁽¹⁾ Dat moet jaloezie zijn geweest, want hij kwam er natuurlijk zelf ook wel achter dat zij hem al schrijvend verre de baas was.

Haar succes in de tijd dat ze samen waren, leidde er tevens toe dat zij het meeste geld binnen bracht. Ook dat was een bron van conflicten, zoals wel bleek toen zij hem eind 1926 voor de voeten wierp dat zij de kost moest verdienen. Daarmee kwetste ze hem diep, want zijn reactie was veelzeggend. Hij ontstak in een razernij, die volgens haar Bouwmeester waardig zou zijn geweest, en wees haar hijgend en snakkend van kwaadheid de deur.

Dan was er nog zijn opmerkelijke relatie met de Noorse Sophie Dreyer die hij,

(1) D'Hooghe, blz. 43; Aantekeningen door H. van Bommel van een gesprek dat hij had met een zekere heer Linssen die Felix Rutten ooit in Geulle bezocht. VBA, inv. nr. 71.

[p. 154]

terwijl hij getrouwd was, de juwelen van zijn moeder schonk. Een gift waaruit toch een bijzondere band tussen beiden sprak. Helaas weten we niet hoe zijn echtgenote daarop reageerde, maar het kan niet anders dan dat ze er vreemd van opkeek. Althans, als hij er haar over inlichtte.

De basis voor het huwelijk was gewoon te smal, het was gedoemd te mislukken. Beiden werden er ook niet graag aan herinnerd. Opmerkelijk is dat in het archief van zowel Marie Koenen als Felix Rutten bijna niets is te vinden over hun samenzijn. Er zitten geen foto's in waar ze samen op staan, de brieven die ze elkaar schreven zijn weg. Aan hun trouwdag in 1919 herinnert niets, er is helemaal niets over terug te vinden. Ook buiten hun archieven niet trouwens, net zoals nergens een foto van hen beiden bewaard is gebleven.

Van het beetje dat er is, bevindt zich nog het meeste in het archief van Felix Rutten. Hij bewaarde in elk geval nog zijn trouwring en het trouwboekje. Marie Koenen moffelde zoveel mogelijk weg van wat haar terug kon laten denken aan de verbintenis met hem en ging hem na de scheiding zoveel als mogelijk uit de weg. Dat er toch nog zoveel over haar visie op het huwelijk en de problemen bekend bleef, is te danken aan de mensen waarmee ze correspondeerde. Alleen omdat die de brieven in hun archieven stopten, bleven ze bewaard. Als het aan Marie Koenen had gelegen, waren ook die vernietigd. Aan de jaren met Felix Rutten in Geulle wilde ze het liefst niet worden herinnerd.