Diverse notabele dingen
(2015)–Eemont Goossens[p. 9] | |||||||||||||||||||
2 Dieǔersche notabele dingen[1 ro] Den thoren van S(in)te germijns kercke es deerste Ryse afgebrant Int Jaer 1536.
Item de tweede Ryse es den nuewen thoren van S(in)te germijns afgebrant des snachs ten 12 uren den 8 februarij 1592.
Item den voors(chreven) thoren van S(inte) germyns voors(chreven) es wederom opgemackt Inden Jare 1611 ende het cruijs es daer op gestelt 28 7tember [= september] Int selue Jaer.
Item den seluen thoren es wederom afgewayt den 9 december 1627 smorgens ten 10 uren ende es geuallen op de bueckt ende een groot deel heeft hij Innegeuallen van het steenen wulfsel ende het cruys met den tsop es geuallen op de bueck van de choor van onsse lieuwe vrouwe Inden roesen crans ende een gadt gemackt In steenen wulfsel ende was negen staydien1 hooch bedragenden ouer de hondert ende xx voeten hoch.
Item Inden Jare 1[14]92 soe es de vente3 gemaeckt Inde hoech kercke van Sinte germyns kercke daermen ouer doept die clyne kinderen.4 | |||||||||||||||||||
[p. 10] | |||||||||||||||||||
[1 vo] Item den nuewen thoren schel opden bueckt heeft die stadt doen maecken ende daer op gestelt Inden Jare 1638.
Item Inden Jare 1640 heeft henrick vanden berge ende Louwies vander meeren byde borgumeesteren ende Eemont goossens als rentmeester der seluer stadt In april ende meije doen gieten die groote ure clocke te weten die groote cimbael ende met xvij clyn clocken wesende den beyaert die sy hebben op den voors(chreven) schel thoren doen hangen daer mede sy hebben gehadt grooten hoetsweer5 ende groot oncosten ten lasten vander stadt. Die ure clocke waecht ijm ijc liiij pont [= 2.254] ende die xvij clijn clocken vanden beyaert wegen drije duesent negen hondert lxi pont.
Onsse liuevrouwe kercke ten poel binnen thienen es volmackt ende geweyt ende de eerste misse daer Inne gedaen den 3 Juny 1291.6
Int Jaer 1630 den 6 october es abt gemaeckt ende gemeyteert Inde voors(chreven) kercke heer peterus scribs abt van vlierbeckt door den eerwerdigen heere heere7 Jacobus boenen bischop van mechelen den abt van heylesum ende den abt van S(in)t truyen.
[2 ro] Int Jaer 1578 soo Ick8 gesien staende Inden westen ouer hoegaerden des auonts drije oft vier uren lanck een geloeyende | |||||||||||||||||||
[p. 11] | |||||||||||||||||||
sterre9 met eenen geloeyende steert haer toenende gelyckt een vier10 de maniere gelycker wys dat men soude seggen een bessem rys gestruyft11 heel groot ende geduerende wel sesse wecken soo dat daer naer corts volchde een groote afgryselycken sterfte ende groote orloge ende dierentijt.
Int selue Jaer 1578 den geheelen somer duer tot alderheijligen soe storft soo seer vande contasieuse sickten soo dat het derde paert vande mensch wel storuen, Jae datter heel huysen12 gesienen storuen sonder Imant te blyuen leuen.
Int Jaer 1578 soe namen het staeten volckt13 thienen In den 13 october ende pileerden de stadt allen dagen tot den lesten nouember 1578 voors(chreven) ende branden allen die huysen af inde broeckstraete.
Int Jaer 1579 soe quamen alle die borgers wederom thuys die waren geloepen tot S(in)te truyen ende elders maer den prince van parma verleende de stadt sauagaerde14 tegen het plonderen van | |||||||||||||||||||
[p. 12] | |||||||||||||||||||
het coninckx volckt.
Int Jaer 1580 In 7tember wast een groote ertbeuinge dat het scheen dat allen die huysen thorens15 op malcanderen souden vallen ende duerden een twee pater nosters lanck sy min oft meer.
[2 vo] Int Jaer 1582 den 2 meye soe namen het staeten volckt liggende tot diest thienen in smorgens ten vier uren ende pileerden tot x uren ende veel borgers geuangen16 alhier binnen thienen ende brande de veltborne poorte17 af ende andere huysen.
Int Jaer 1587 In Junij ende Julij gaudt18 het halster19 coren viij R(insguldens)20 ende x st(uyvers) een halster terwe x R x st den halster gerste vyff R x st den halster hauer iiij R x st den halster crucken21 iiij R. Het Jaer daer naer 1588 hadmen den halster terwen voor x st ende xj st een halster corens vi st den halster gerste voor iiij 1/2 st den halster hauer voor iij 1/2 st ende halster crucken voor | |||||||||||||||||||
[p. 13] | |||||||||||||||||||
ij 1/2 st ende wedrom Int Jaer 1619 hadden men den halster coren voor viij st ende ix st ende het22 hal(ster) terwe voor xij ende xiij st ende Inden Jaere 1626 soe vercochtmen den halster coren iiij R v st den halster terwen v R viij st den halster gerste iij Rinsg(uldens) v st.
Item den 11 april 1589 soe quam het staeten volckt vuyt het lant van luijckt secretelyck met een hondert vyftich voetvolckt smorgens te vier uren In, allen23 het molegadt ende namen met groot gewelt In het aude stadhuys daer haer groote resistentie geschieden vande spannaerden vanden [3 ro] Regiment van emanuel de vega soo datter wel xxxvj spaenaerden doot bleuen ende sommige verbranden midts sy het aude stadthuijs Int vier staecken met allen die huysen tegenouer ende op byden die syden ende plonderde van smorgens ten vier uren tot ix uren ende trocken van hier naer aerschot tot lantdorpt met haer bueten ende borgers die sy geuangen hadden ende worden daer geslagen ontrent den demer vande spaenaerden die tot aerschot laegen soedat die geuangen daer worden verlost ende verloren aldaer allen haeren buet die sy te thienen hadden cregen.24
Item 25 augusti 1590 smorgens ten vier uren soe quamen de staeten van brede25 ende bergen op soem ontrent de twee duijsent mannen soe te peerde als te voet daerouer comanderden bacxs ende den aenleyer ende verraerder was prel ende namen de stadt In ende lagen hier acht dagen ende pilleerde de stadt ende namen seer veel borgers geuangen ende dede haer geuen groote | |||||||||||||||||||
[p. 14] | |||||||||||||||||||
rantsoenen ende den voors(chreven) prel leyde de soldaten door de watervesten vande molegat vesten vast aen die louenarenpoorte26 ende binnen die voors(chreven) acht daegen deden sy het lant van naemen henegauwe contribuerenen27 dat sy wagens met gelt mede vuerde ende hadden In dit exployt goet doen want coninckx leger was In vranckryck met den prince van parma ende graeff caerele van mansvelt was met eenen leger In vrieslant ende wilden weten waer dat den voors(chreven) prel geuaren es28 [3 vo] die cregen die spaenaerden die te diest gemuteneert29 waren Int Jaer 1591 op S(in)te thomas dach beginnende ende was daer gejustiuiceert30 ende trocken syn lichaem met vier perden van een ende staecken syn hoot op eenen staeckt op die louensche poorte ende die vier quatieren staecken sij op dandere vier poorten die Ick daer op gesien hebbe.
Item opden 2 meert 1595 soo quamen hier Int stadt liggen ouer die xvc [= 1500] gemueteneerde soe te voet als te perde ende quamen hier vande langstraete tuschen breda ende geertruyden berge31 daer sij onder het consent vande staeten hadden gelegen ende daer naer met den coninckt veraccorderden ende lagen binnen thienen | |||||||||||||||||||
[p. 15] | |||||||||||||||||||
tot den 18 Julij 1596 ende elcken soldaet crech doen sijn rumat32. Dese gemueteneerde waren Italliaenen Ingelsche yerschen ende walen.
Item de stadt van thienen worden van dese gemueteneerde geclynt In april 1596 van aende louenare poorte tot op de roese33 ende deden alle de huyslieden comen wercken om den erden wal te maecken tot namen nyuel gemelaers34 haegelant het quaertier van louen als andere quatieren ende men vercoch35 daer aende nuwe vesten wyn ende bier ende sy dede borgers ock mede wercken aende voors(chreven) vesten ende hielen allen [4 ro] die leuende boemen vuyt van op gaende ende trunckwielien op gaende abbeelen allen die tusschen die mene ende gete stonden ende Ieydense36 Inden wal.
Item alsoe desen erden wal allen Jaer Inden winter afschoet ende allen Jaer grooten cost dede soe worden byde magestraet geordoneert dat ick eemont goossens als rentmeester ter stondt soude gaen coepen calck fondement steenen careelen eycken plancken soude doen saegen van eycken boemen van vier duymen dickt om te leggen Inden gront onder de fondamenten vande steenen ende worden met ysere gerde de plancken byeen soe genaegelt midts den quaeden gront van aende meene tot aende | |||||||||||||||||||
[p. 16] | |||||||||||||||||||
louenare poorte dat onder al moras es ende soe begonst men te mertsen37 lerst van aende Auendore poorte38 naer de louenare poorte welcken lersten steen worden gelyt by henrick vanden berge opden 18 Julij 1614 daer ick eemont als rentmeester aende borgem(eest)er voors(chreven) toegaff eenen haluen albertus van ij R x st voorde metsers voor drinckgelt ende maeckten dien muer op vyff Jaren ende Inde Jaer naer volgende maeckten wy den steenen muer van aende auendore poorte tot aende meene ende van aende louenare poorte tot aende cabbeeck poorte worden den muer gemedts Inden Jaer 1622 ende 1623 ende Inden Jaere 1619 soe soe39 maeckten wy den steenen muer van aen de velleborne poorte tot aenden quaden thoren40 ende den erden wal van binnen de de41 stadt tegen die aude mueren vande borchtgracht dede wy maecken Inden selue Jaere 1619.
[4 vo] Item Inden Jaer 1610 ende 1611 soe worden die roese gesedt In syn steene muere ende alle die aude muere van aen die roese langhs de borchtgracht tot aen crytkenthoren42 dede wy altemael hoegen ende allen die veruallen mueren op metsen bouen de ses voeten hoech tot den eynden toe. | |||||||||||||||||||
[p. 17] | |||||||||||||||||||
Item den steenen muer van aen crytkenthoren tot aen het slicksteen deden wy op metsen In den Jaere 1624 ende 1625 ende Inden Jaer 1626 deden wy metsen den hoegen steenen muer staende van aende mulcktbrugge43 tot aende roese.
Item die aude poorte44 met die twee water sluysen worden met grooten cost af ende vuyt gebroecken om nuewe te maecken tot Inden grondt die altemael moras es soe hebben wy Inden Jaere 1633 ende 1634 gemaeckt ende gelyet opden moras houte roesters van clyn balcken al In een gewerckt cruys wuys45 ende daer en tusschen al houte pylen In geheyt ende daer op dicke eycke plancken van vier duijmen dickt ende die by een genagelt met ysere gerden ende alsoe daer op gemedts met sandere ende vilvoortschen calck die ouer die twelff hondert gulden coste ende worden alsoe op gemedts soe dat de selue poorte wel coste ouer de acht duesent gulden.
[5 ro] Item Inden Jaer 1634 inden oost soo hebben wy die fondementen gemets vanden nuewen muer van aen het duyfhuys46 naer de mulckt brugge opde mulckt vesten.
Item Inden Jaer 1480 soe es de groote lange vesten47 gemaeckt van | |||||||||||||||||||
[p. 18] | |||||||||||||||||||
aen de geldenaecke poorte48 tot aen de haekedouer poorte49 ende tot aen de borchtgracht ende wederom van aende geldenaecke poorte tot aen de groote sluyse dit hebben wy geuonden gescreuen In eenen auden Boeck Int baghynhooff die daer toe moesten geuen een somme gelts ende men seyde dat elcken hantwercker die50 daer aen werckte was dachs winnende xvj groot51 dwelcken was eenen boederager52 ende die auders hebben wy van onder malcanderen hooren seggen dat den hertoghe van brabant dede comen dese vesten het heel lant volckt wercken om dat het lant van luyck ende brabant groote orloge hadden.
Item Inden Jaere 1488 soe worden thienen lerst gewonnen ende Ingenomen met gewelt vande gaschoensche die veel borgers namen geuangen ende veel huysen af branden soe dat die stadt doen heel desolaet was; doen haelde de stadt die groote rente van vier hondert Rinsg(uldens) eerff(elyck) aen den heere graue van arenberge ende de stadt was doen Inden fluer vande laeckemaeckers maer dit Innemen es dit heel vergaen ende te niet.
[5 vo] Item Inden Jaere 1507 op S(in)te machiels dach soe namen de geldersche de stadt In soe dat de stadt wederom quam In groote armoede veel borgers doot bleuen ende geuangen ende veel huysen af gebrandt. | |||||||||||||||||||
[p. 19] | |||||||||||||||||||
Item Inden Jaere 1536 was hier volmaeckt de schiepvaert soe dat die schepenen van antwerpen, mechelen, louen, diest tot hier quaemen met alderhande waer ende vuerden wederom op haer schepenen terwe coren ende andere graenen gesaecht houdt bedrt53 kepers colen gruys catseysel als andere marterialen.
Item Inden Jaere 1542 soe es de watervesten gesneden van aen het slicktsteen tot aen gete bij cruytkens thoren ende doen worden oock opgemets het sliecktsteen dwelckt doen hiet de leepoge.
Item Inden Jaere 1572 In Jannuary soe wast54 hier alsoe groote water door de groote erde vesten dat daer door braeckt recht aen de groote sluyse naer de mulckt poorte te gaen soo dat het groot waeter seer groote schaede dede dat daer stallen getuentens55 ende andere marterialen van hout wech vloeten soe dat eenen mans persoen op de straeten moest gaen ouer den nudel56 soedat die lieden moesten gaen op haer camers ende solders haer salueren; dit groot water es het verste57 dat myn grootvader es gedenckende.
[6 ro) Item Inden Jaere 1635 soe worden de stadt In genomen den 9 Juny met groot gewelt vande staeten volckt van hollant seelant | |||||||||||||||||||
[p. 20] | |||||||||||||||||||
vrieslant ende den franschen leger die wel ouer die sestich duesent mannen samen sterck waren ende smeten veel borgers doot ende alle de borgers geuangen ende dede haer geuen groote Rantsoenen ende vrouwen kinderen tierandelyckt58 tracteerde die kercken autaeren ontstichten ende ontstucken59 smyten ende alle de kerckelycke orlementen pieleren die hylige sacramenten onder die voeten treden ende alle quaet gedaen datmen met den monde niet en soude connen vuyt sprecken ende dit al gedaen synde soo hebben sy de kercken thorens ende alle die borgers huysen In brant gestecken ende soe de heel stadt afgebrant soe dat die borgers vrouwe kinderen comende thuys vuyt haer geuanckenisse daer stonden vol van benautheden en wisten niet waer sij soude mogen Ingaen ende saeten daer naeckt ende bloet gelyckt den h(eyligen) vrint godts S(in)t Job. Godt sij gelooft ende den synen noch es hulpende60.
Item den 4 febe(rua)ry 1636 soe heeft het staeten volckt hier gecomen van maestricht ende de stadt In genomen door de aude poorte ende hebben hier vuyt genomen die companie perden met alle haer bagaygien van capityn clusius sonder de borgers te plonderen want wy waren onder de staeten sauegaerde.
[6 vo] Item Inden Jaere 1602 te S(in)t Jansmisse soe quaem het staeten volckt van lyden graue met eenen vollen leger seer sterckt ouer die xxvm [= 25.000] mannen om het heel lant af te loepen pileren branden etc mynende daer mede het conincx leger dat voor | |||||||||||||||||||
[p. 21] | |||||||||||||||||||
ostende lach van daer, daermede te doen vertrecken maer syn hoecheijt albertus hertoge van brabant dit hoerende heeft terstond gesonden een groot deel volck van ostende soe te voot als te perde ende vuyt gelesen mannen dat wonder was om sien ende hier geleyt ende geslagen eenen leger tot haekendouer wel versien van geschudt ende amunisse ende verwachtende daer het staeten leger dwelckt quam tot sint truyden maer hoerden dat conincx volck haer daer verwachten om malcanderen te slaen syn wederom gekeert hoorende ock dat den marquies spinola daer tot haekendouer was gearivert met acht duesent nuewe Itelliaenen ende wel drye duesent perden vande bende vande ordonantie.
Item Inden Jaer 1604 den 27 april soe quamen de gemueteneerden vanden volckt vanden hertoge albertus onsen hertoge van brabant met het staeten volckt vuyt den graue samen wesende twee duesent mannen te voet ende te perde met drye half cartauwen61 ende quamen hier voor thienen om ons met gewalt te ouer loepen omde borgers te vermorden
[7 ro] te vangen ende te pileren ende schoten op de stadt met haer half cartauwen Lxiij schueten maer die borgers met ettelycke vendelen duytschen met ock twee hondert soldaten van capityns martiens volckt dat vanden demer hier quam met ettelycke huys huyslieden62 vande dorpen die hier quamen stellende haer soe tsamender handt daertegens dat sy den 28 april des daechs daer naer moesten vertrecken met eenen grooten langen nuese ende staecken doen van spyte Int brant het Clooster vande wittevrauwe | |||||||||||||||||||
[p. 22] | |||||||||||||||||||
haendoren grimde ende de kercke van haekendouer sonder63 den thoren die bleeff staen ende trocken als dan naer wauer dwelckt sy altemael af branden ende trocken soe vorts ter syden brusselen ende deden die dorpen contribueren met gelde. | |||||||||||||||||||
[p. 23] | |||||||||||||||||||
[p. 24] | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
[p. 25] | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
[p. 26] | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
[p. 27] | |||||||||||||||||||
[p. 28] | |||||||||||||||||||
[p. 29] | |||||||||||||||||||
[8 vo] Opden 27 July 1641 soe es het staeten volckt hier gecomen met ontrent vyffhondert mans soe te perde als te voet smorgens ten dry uren ende syn met leeren gecomen het voetvolckt ouer die mueren aen het slieckt steen ende ende111 geloepen naer de cabbeeckt poorte ende die opengesmeten ende haer pertvolckt daer Inne gelaeten ende vj borgers doot geschoeten ende andere gequedts soe vande wachten als andere ende hebben hier genomen wel hondert perden ende veel geuangen ende doot geslagen ende gepilleert allen die bagayien ende dit vande stercke companie van S(eigneur) Coye de Singe112 ende hebben veel gelt | |||||||||||||||||||
[p. 30] | |||||||||||||||||||
ende muebelen genomen vande borgers niet tegen staende dat de stadt was onder haer sauagaerde.
Inden Jaer 1331 soe es geweyt de cappelle van S(in)t moor113 by thienen sondachs naer ons liuen heeren hemel vaert ter eeren maria onsse lieue moeder ende S(in)te moor ende S(in)te Lazarus. Inde voors(chreven) cappelle es Ingestelt de broederschaept van S(in)t moor van xiij mans persoenen diemen hieet proostbroeders ter eeren onsse lieuen heere ende xij appostelen welcke xiij persoenen hebben de administratie van Inne comen vande voors(chreven) cappelle ende moet allen Jaeren bij eene vande voors(chreven) xiij persoenen gedaen worden Rekeninge.
[9 ro] Op den 13 october 1642 soe es gemeten het heel thiens broeck114 byden lantmeester n goymans ter presentie van henrick vanden Roije franschois de hertoghe borgemeesters m(eeste)r guillam festraets eemont goossens ende alexander malcodt schepenen. | |||||||||||||||||||
[p. 31] | |||||||||||||||||||
Ierst gemeten het suet pant liggende In syn waeter grachten ende gete ende es beuonden groot te syn ix 1/2 bonderen. [verheurt] [550]115
Den tweeden pant daer aen reenende langs de gete regenoot den kercken Bempt van op linther ende de leygracht naer de gete es groot v boender iij 1/2 dagh(mael). [315]
Den derden pant geheeten het suerpant regenoot de voors(chreven) leygracht naer de gete ende den kercken bemp van oplinther synde twee lange smalle panden syn groot iij bonder j dach(mael). [160]
Den vierden pant syn twee panden comende regenoot het voors(chreven) suer pant ende den kercken bempt van op linther ende de straete naer utsenaken as groot ij bonder iij dachma(el). [80]
Den 5 pant es regenoot het suer pant ende de voors(chreven) ij bonderen iij dachmael ende die straete naer utsenaken ende den bemp comende van den berch116 af 5 bonder iij 1/2 groot royen. [250]
[9 vo] Den 6 pant daer aen onder den berch regenoot die straete van utsenaken ende die voors(chreven) gracht van die voors(chreven) v bonder iij 1/2 groot royen ende den bempt comende vanden berch af es iiij bonder iij dachma(e)l. [230] | |||||||||||||||||||
[p. 32] | |||||||||||||||||||
Item den 7 pant den geheelen berch tot onder aen het suet pant tot aende graec[ht]117 soe langhs de straete gaende naer utsenaken es groot x 1/2 bonder.
Summa 42 bonderen.118
Inden Jaere 1649 den xjen Julij soo ist het geweest te thienen soo groote waeter als dat het quam ouer die hougaertsche vesten tusschen die poorte ende het duyfhuys ende heeft daer die119 soo groote water geweest als dat die Luydens moesten vluchten120 op die solders. Het heeft die vogelpoort Bruge121 ewech122 gevoert123 tot aende aude poorte den muer vande witte vrouwen die cortugarde124 vande aude poorte die sluyse aen Cruyckens thoren ende die boorgers hebben moeten die twee allayen tusschen het | |||||||||||||||||||
[p. 33] | |||||||||||||||||||
slicksteen ende het Cruyckens thooren open slaegen om den cours te hebben van het water oft het souden hebben gecomen tot op die groote meert. Inde Langhstraet es het geweest tot aen Jan humbert woonende opden
[10 ro] hoeck vande berchstraete. Inde seleue straete heuet schaede gedaen. Inden Iersten es vervloten het huys van Bartholomeus, den hoemaecker ten tweeden die poorte van t gasthuys den muer vande bogaerden den muer van onsen boemgaert verdroncken drije coeijen vande meyer ende noch meer andere huysen straeten bruggen boemen beesten die Inde selue straete syn verdroncken ende ewech gevloeten. Inde geldenaecken straeten es In gevallen het huijs genaempt die seuen schouwen waer onder waeren veerthien persoonen ende maer drije gebleuen twee verdroncken een Jongen met een vrouwe suster ende broeder ende een dochter van bost. Inde hougaertsche straete heuet geweest als dat het bier van Jaecques standaert altemael es bouen die cuypen es125 vool waeter gecomen ende aen het huys van Jan den seeldraeyer tot aen het dack soo dat hy hem126 heeft moeten salueren op het dack tot die cadentie127 van het waeter. | |||||||||||||||||||
[p. 34] | |||||||||||||||||||
Costuijmen van Uccle[10 vo] Costuijmen van Uccl[e]128
De schepenen ons Eerw(erdigen) heere des van synen hooffbancke van Uccle, achtervolgende de placcat[e] van synder ma(jestey)ts van date den 13 martij 1[5]69 optemperende geuen ouer de constuymen g[ ] observantien van successien versteruen [ ] houwelycxsche voorwaarden Rechten ende manieren van procederen onder de hoochbancke van uccle onder houden:
Successien van cheynsgoeden com[ende] van vaderlycke syde.
| |||||||||||||||||||
[p. 35] | |||||||||||||||||||
[11 ro] Item die Vryheyt des lants van Lummen [ ] die binnen banck sonder distinctie te maecken oft die ondersaeten, ende die gronden, van erfuen ald[ ] binnen cuype (?) gelegen brabants synde ost lo[ ]ts comen ter appellatie aen schepenen ende gericht [ ] van Diest, als hun wettich hooft welcke vryheyt In alle recht ende costuymen ouereen compt met die van Diest, ommers (?) haer daer naer te confermeren. |
|