Diverse notabele dingen

[p. 2]

Opgedragen aan mijn schoonouders, Leopold Vandervesse en Pelagie Casseau, voor hun 50e huwelijksverjaardag.

[p. 4]

Een extract uit het handschrift van Eemont Goossens.

[p. 5]

1 Ter inleiding

Het handschrift en de schrijver

Het handschrift dat we hieronder laten volgen, werd voor de eerste maal uitgegeven door Fr. de Ridder in 1910 (Hagelands Gedenkschriften, pp. 11-30). Volgens P.V. Bets en A. Wauters berustte het handschrift in het archief van de Sint-Germanuskerk; bovendien zou er nog een kopie bewaard zijn in het stadsarchief. Volgens De Ridder (o.c., p. 11) moest ‘volgens betrouwbare inlichtingen’ de kopie naar het Staatsarchief van Brussel verhuisd zijn. Jan Wauters, oud-archivaris van onze stad, schreef echter in 1930 in voetnoot bij een overdrukje van het Kroniekje van Thienen in eigen handschrift: ‘In 1930 nogthans vond ik eene copij tusschen een gedeelte oude notarieele akten in een bovenkamer op ons stadhuis. Ik mengel het afschrift van het stadsarchief alhier ter vergelijking met dat van het kerkarchief hier door Deridder medegedeeld. J.W.’ Dit overdrukje is bewaard in het zgn. ‘Privé archief van Jan Wauters’, onder nr. 74, thans in het bezit van de h. A. Paenhuysen, administratief beheerder van de N.V. Gallic op rust.

Het handschrift van de Sint-Germanuskerk was lange tijd zoek, aldus De Ridder in zijn inleiding. Bij louter toeval werd het door hem teruggevonden ‘in de lade eener oude ingemaakte kast ter pastorij’. Hij klasseerde het in het naar zijn hand ingerichte kerkelijke archief onder A, Sectio III, nr. 114. (Voor de nieuwe indeling van dit archief verwijzen we naar de Inventaris, opgemaakt door Delvaux, uitgave Rijksarchief). Dit handschrift dat volgens De Ridder dateert van het einde der 18e eeuw, is zonder twijfel een kopie gemaakt naar een oudere tekst, die door De Ridder in 1910 ‘in een hoop oude nietige papieren’ ontdekt werd (o.c.). Na de uitgave van de tekst in de Hagelandse Gedenkschriften was er van dit belangrijke origineel geen spoor meer, tot de h. Staf Thomas, archivaris-conservator van het Stedelijk Museum ‘Het Toreke’, dit origineel terugvond bij antikwaar A. van Loock te Brussel in 1982.

[p. 6]

Voor de verschillen tussen de ‘oerbron’ (De Ridder) en de kopie verwijzen we naar het artikel van De Ridder. De tekst die we thans publiceren, werd rechtstreeks uit het origineel overgenomen. Bij vergelijking van de oorspronkelijke tekst met de gepubliceerde uit 1910 stellen we jammer genoeg vast dat hierin nogal wat afwijkingen voorkomen wegens verkeerde lezing.

De oorspronkelijke tekst werd door één en dezelfde persoon, met tussenpauzen, opgetekend. De schrijver was ongetwijfeld Eemont Goossens, aangezien hij zichzelf in zijn relaas vernoemt: ‘ick eemont goossens’ op folio 4 r^o, en op folio 10 r^o waar hij schrijft over ‘den muer van onsen boemgaert’. Zijn naam komt ook voor bij de getuigen van de opmeting van het Tiens Broek in 1642 (fol. 9 r^o). Eemont Goossens was een man van aanzienlijke afkomst (hierover De Ridder, o.c., p. 14). Hij moet geboren zijn omstreeks 1569 en was o.m. burgemeester, schepen en rentmeester (o.c.). We voegen er nog aan toe, dat we de naam Eemont Goossens ook ontmoetten in een ‘Extract vuijt de prothocolle der tolcamer van Tienen’ p. 1 en 3 (geklasseerd in het Stedelijk Museum onder Serie M. 2), waarin Goossens zich telkens noemt ‘rentmeester der stadt van thienen’. De laatste bladzijde van zijn hand gaat over de grote overstroming van 11 juli 1649. Eemont Goossens overleed op 7 april 1650 (parochieregister).

Het origineel bestaat uit een handschrift op papier, zonder omslag, ca. 32,5 bij 20 cm, met op sommige bladzijden bovenaan een doorstreepte hoofdletter M, gefolieerd in potlood van 1 tot 11 (waarschijnlijk door F. de Ridder die deze folionummers opgeeft). De versleten rechter benedenhoek werd met een schaar afgerond. Op folio 1 r^o staat XXIII in rode balpen, naast andere aanduidingen in potlood van recente datum.

Folio 10 r^o is de laatste bladzijde geschreven door Eemont Goossens. Folio 10 v^o en 11 r^o zijn wellicht later ingevuld, nadat de 10 bladen hiertussen waren weggesneden. De rechterzijde werd namelijk, vóór dat de inkt op de linkerbladzijde was opgedroogd,

[p. 7]

overgelegd zodat talrijke lettersporen werden achtergelaten. Beide bladen zijn slecht leesbaar, door enkele gaten, door het lijmen van de strookjes der weggesneden bladen en door het te vlug sluiten van de folio's zoals hierboven werd gezegd.

De weggesneden bladen vertonen bovendien op de resterende stroken sporen van schrift: het gaat telkens om de eindletters van de regels op de versozijde. Hieruit is niets op te maken betreffende de inhoud, die echter waarschijnlijk bestond uit kopieën van administratieve aard zoals de bladzijde met de ‘Costuijmen van Uccle’ (10 v^o) doet vermoeden. We nemen aan, dat de Costuijmen niet meer door Goossens zelf zijn neergeschreven. Het gaat om enkele fragmenten betreffende de overerving van goederen langs vaderszijde verkregen. We hebben deze bladzijde, hoe slecht leesbaar ook, toch opgenomen, aangezien De Ridder van deze tekst geen gewag maakt.

Wijze van bewerking

Afkortingen werden tussen twee ronde haken opgelost om de leesbaarheid te vergroten. Vermeldingen buiten het handschrift komen soms in de tekst voor tussen vierkante haken. In het laatste gedeelte (Costuijmen) gaat het om al of niet herstelde onleesbare gedeelten.

De gestipte ij wordt door de auteur niet altijd consequent toegepast. Hij gebruikt ij (dus i + j met puntjes erop), naast een gewone ypsilon met of zonder puntjes, of een ypsilon met een boogje of een andere aanduiding. Zo vinden we cruys naast cruijs, clyn naast clijn, afgewayt, enz. De streepjes boven de y hebben we in de omzetting gemakshalve niet behouden.

De letter u, in het origineel meestal maar niet altijd verduidelijkt met een boogje, werd behouden evenwel zonder dit boogje. Al is u

[p. 8]

te lezen als v niet altijd eenvoudig, toch behielden we Goossens spelling uit de 17e eeuw om geen afbreuk te doen aan de eigentijdse schrijftraditie.

Hoofdletters werden gedrukt waar ze in de tekst staan. We hebben derhalve geen eigennamen of het woordbegin met hoofdletters geschreven, als er in het origineel geen hoofdletters staan. Omgekeerd komt, vooral bij anlauts-i of -j, dikwijls een hoofdletter voor, waar we nu een kleine letter zouden gebruiken.

Bepaalde eigenaardigheden, veranderde of verdwenen namen, niet meer begrepen woorden en dergelijke worden in voetnoten verklaard. De folio's werden apart vermeld als 1 r^o (recto) en v^o (verso), enz. Leestekens komen bij Goossens zelden voor. We hebben ze sporadisch voor de leesbaarheid ingevoerd, bvb. op het einde van de zin.

Ook wat de volgorde van de vermelde feiten betreft, behouden we de rangschikking van het origineel. Achteraan ten slotte vindt de lezer(es) een index van persoons- of plaatsnamen, evenals trefwoorden. De foto's met Goossens' handschrift werden gemaakt door de h. Simon Tilkens.

Tot besluit willen we onze dank uitspreken voor de h. archivaris-conservator Staf Thomas, die ons de mogelijkheid gaf om dit handschrift rustig te bestuderen en die door zijn speurzin ons Tiens cultuurpatrimonium heeft verrijkt.