Bamboe ruist in het Westen

[p. 5]

Woord vooraf

Haikoe is de naam van een Japanse dichtvorm. Een haikoe-gedicht is een soort lyrisch epigram, dat uit slechts 17 lettergrepen bestaat, verdeeld over drie regels, van respectievelijk 5, 7 en 5 lettergrepen.

De grote Japanse dichter Matsoeo Basjo (1643-1694) heeft het haikoe-gedicht tot zijn hoogste volkomenheid en verfijning gebracht. Van hem is het volgende klassieke voorbeeld van de haikoe:

Foeroe-ike ya
kawazoe tobikomoe
mizoe no oto

[p. 6]

Dr. Jef Last heeft deze haikoe als volgt vertaald:

Het oude vijvervlak...
Een kikker springt - plons -
en het is weer stil.

In de eenvoud en kortheid van die drie regels gaat een levensfilosofie schuil. Het beeld van de kikvors die in de vijver springt... even klinkt het geluid van de sprong... het water opent zich en sluit zich weer - dat beeld geeft antwoord op de vraag naar de betekenis van het menselijk leven. Het is dus niet zo maar een natuurgedichtje, het is in uiterste beknoptheid en eenvoud het filosofisch antwoord op de kernvraag van ons bestaan.

De filosofie die hier aan het woord is, is die van de Zen - en het is waarlijk niet om mee te doen met de Zen-mode, die thans heerst van Greenwich Village tot het Leidseplein, dat wij Basjo geciteerd hebben en u bij de jaarwisseling een bundel Nederlandse haikoes aanbieden. Men behoeft geen brah-

[p. 7]

maan te zijn om de hatha yoga, geen samoerai om de judo te beoefenen, en zo evenmin een zen-boeddhist om zich van de haikoe-dichtvorm te bedienen, om dichterlijk-wijsgerige visies in haikoe-beelden te kristalliseren.

In 1951 beproefde M. Hausmann een aantal Japanse haikoes in het Duits weer te geven. Zijn bundel was getiteld Liebe, Tod und Vollmondnächte. Bij L.J.C. Boucher is in 1960 een bundel vertalingen van haikoes verschenen van Dr. Jef Last, hierboven reeds geciteerd, onder de titel Vloog een bloesem terug naar haar tak. Zowel Hausmann als Last trachten Japanse haikoes in het Nederlands te herscheppen.

Een stap verder gaat de voordrachtkunstenaar, toneelspeler en dichter Max Croiset, in zijn vorig jaar bij Nijgh en Van Ditmar verschenen bundel Inzicht. Hij bedient zich van de haikoe-vorm voor eigen dichterlijke uitingen. Een voorbeeld uit de

[p. 8]

bundel van Croiset, naar de geest verwant met de kikker-haikoe van Basjo:

Een kleuter loopt naast een grijsaard
langs zee
water is oud en jong

Geheel onafhankelijk van Croiset heeft Paula Gomes naar de haikoe gegrepen om er haar ontroeringen en ontdekkingen in vorm te geven. Ook zij heeft getracht in een enkele penseelstreek een moment, een beeld, een klein voorval te schilderen, gewoon en menselijk, maar geladen met een soms verholen wijsheid en zacht trillend van fijne poëzie. Of zij in haar opzet geslaagd is, beoordele de lezer zelf.

Mevrouw Paula Gomes woont in Vaassen op de Veluwe. Ze is geboren in Djakarta op Java, heeft daar de oorlog meegemaakt, verbleef een tijdlang in een Japans interneringskamp en werkte na de oorlog enige maanden als journaliste in Singapore. Heeft het Oosten haar ontvankelijk gemaakt voor

[p. 9]

de Japanse vorm waarin zij ons haar eerste bundel gedichten voorlegt?

Nadat wij deze bundel in kleine oplage als geschenkuitgave gedrukt hadden bij de jaarwisseling 1963-1964, hebben wij besloten een tweede uitgave ervan in de handel te brengen, overtuigd dat er in ruime kring belangstelling zou bestaan voor deze proeve van Nederlandse haikoe-poëzie.

De Uitgever

[p. 10]