Chroniicke vande Hertoghen van Brabant

Philippvs II. ghenoemt den Goeden,
den xxxvi. Hertoghe.

⁺PHilips die tweede van desen name, genoemt die Goede, quam totten Hertochdomme van Brabant na d'aflijuichheyt der twee sonen vanden voorseyden Hertoch Anthonis, die sonder kinderen ghestoruen waren, want na die doot der seluer, is t'Hertochdom verstoruen op Philips, Hertoch Jans sone van Bourgoengien, midts dat die selue Hertoch Jan sijnen ioncksten broedere Anthonis dat Hertochdom van Brabant hadde ouer-ghelaten, op alsulcke conditien, dat soo wanneer hy oft sijn kinderen quamen te steruen sonder wettich oyr achter te laten, indien ghevalle t'Hertochdom als-dan weder keeren soude op sijn gheslachte ende nacomelinghen. Dus heeft hem die voorseyde Philips des Hertoch Jans van Bourgoengien sone, int beghinsel sijns rijcx soo wijselijck ende beleefdelijck ghehouden, dat hy van een yegelijck bemint ende gheeert wert. Na sijns vaders doot waren hem dese lantschappen verstoruen, als Bourgoengien, Lotrijck, Brabant, Limborch, Vlaenderen, Artois, Henegouwe, Hollant, Zeelant, ende Vrieslant. Alle welcke landen hy met grooter wijsheyt gheregeert heeft.

⁺Hy heeft in als dry huysvrouwen gehadt, d'eerste was Michiele dochter van Charel die vi. oft, als sommighe seggen, de seuenste Coninck van Vranckrijck, aende welcke hy gheen kinderen en heeft ghewonnen, t'welck hy seer wel soude begeert hebben. Dese wert na haer doot tot Ghent begrauen in s. Bauens Clooster. Daer nae troude hy een schoone edele vrouwe met name Landa, die hem oock geen kinderen en baerde. Ten lesten heeft hy getrout Isabella des Conincx van Portugaels dochter. Vande welcke hy dry sonen wont, Anthonis ende Joos, die beyde in haer kintsche iaren storuen, ende Charel, die namaels Hertoch van Brabant wert, van wiens acten sal gheseyt worden t'sijnder plaetsen.

Noch en was Philips tot dat Hertochdom van Brabant niet gecomen ⁺ als hy oorloge bestont te voeren tegen die Franchoisen, om te wreken sijns vaders onnoosel doot, die welcke na t'seggen van eenighe in Vranckrijck voor Montereau verslaghen wert, al-waer die Princen totter af-scheyt ghedachvaert waren. Ende men seyt dat die Dolphijn Charel (die naderhant die vij. van dien naem, Coninck van Vranckrijck wert) hem versloech. Maer Robertus Gaguinus een beschrijuer der Franscher Chronijcken, seyt, dat inden beginne van dese dachvaert, als yeghelijck van sommighe voorleden iniurien verhaelde, soo isser terstont een gecomen die den Dolphijn gevolcht hadde, ende heeft (met gramschappen ontsteken zijnde) den Hertoghe van Bourgoengien doorsteken.

+ Philip. die ij. de Goede genoemt den 36. hertoch

+ Philips de ij. huysvrouwe ende kinderen

+ Van Philips Vaders doot, ende doorlogen tegen Engelant.

[fol. 75r]

PHILIPPVS BONVS XXXVIII. BRAB. I. BELGII VNITI PRINC.

[fol. 75v]

Ende dat Charel den Dolphijn tot des Hertochs doot gheen oorsaecke en hadde, blijckt daer wt, dat die voornoemde Gaguinus schrijft, dat hy daer af bleeck-verwich wert, sijn aensicht keerende vanden genen die hem verslaghen hadde.

Nae sijns vaders doot heeft Philips metten Coninck van Enghelant aliancie ghemaeckt, die welcke der Franchoisen doot vyant was. Van dese twee wert Vranckrijck eenen langhen tijt seer gemolesteert, veel steden werden in-genomen, veel dorpen afghebrant, ende veel casteelen werden geruineert. In desen staet ende ellende seker iaren geweest hebbende soo heeft Charel die seuenste van dien name, Coninck van Vranckrijck allen sijn goet weder-gecregen dat hy verloren hadde, deur die hulpe van eender maecht twintich iaren out zijnde, Joanna ghenoemt. Die welcke totten Coninck comende hem seyde dat sy tot hem gecomen was, om hem wederom sijn lant te restitueren: ende dattet van Godt gheordineert was dat by haerder hulpen die stadt van Orliens die vande Engelschen belegert was, verlost soude worden, dat sy hem alle d'Enghelschen verdreuen hebbende, tot Riemen leyden soude, al-waer hy gesalft soude worden nae d'oude gewoonte, ende dat haer alle dese dinghen van Gode vercondicht waren. Dit ende meer andere beschrijft die voorsz. Gaguinus. Nv keere ick weder tot de gesten van Hertoch Philips wt-gerecht, na dat hy t'Hertochdom aen-ghenomen ende aenveert hadde.

⁺Int iaer ons Heeren alsmen schreef 1437. soo ick beuinde, te wijle d'Enghelschen met Philips niet wel en stonden, soo wert Calis (een stadt op die frontieren van Vlaenderen ghelegen) belegert. Dese stadt was doen ter tijt noch onder den Coninck van Engelant, maer hier en wert niet sonderlincx bedreuen, want eermen daer eenigen storm dede, soo wert die stadt op-ghegeuen. d'Oorsaecke van desen hebben wy gheseyt in d'acten ende geschiedenissen der Princen van Hollant. Ick beuinde dat d'Engelschen door dit beleg vertorent zijnde tot by Brugghe quamen gheloopen, meer om te roouen, dan om oorloochsch gewijse ende ruyterlijc te strijden. Maer sy werden weder van die Bruggelingen verdreuen, achter-latende ontrent twee duysent van hunnen volcke.

Nae dese victorie, isser een groote wederspannicheyt opgheresen tusschen ⁺ die van Brugghe, ende den Hertoghe van Brabandt, ter oorsaken van sekere priuilegien, den Bruggelinghen ontnomen. Welcken twist soo verre gecomen is, als datse niet alleenlijck teghen hunnen Hertoge op en stonden, maer deden de ghene onthoofden, die den Hertoghe bystant ghepresenteert hadden. Ick bevinde inde duytsche Chronijcke, dat die Hertoge willende die stadt van Brugghe belegheren, simuleerde ende gheliet hem al oft hy op die Hollanders hadde willen trecken om die een weynich onderdanigher te maecken. Ende om hun dit beter wijs te maecken, soo sont hy t'Antwerpen vyfthien-hondert gewapende mannen die van daer soot scheen, stracx na Hollant ouerschepen wouden. Ende met sijn ander volck is hy op Brugge getrocken, comende nv by der stadt, soo seyde hy totten Heere van Lilledam (een vroom stout oorloochsman) die neffens hem reet. Dit is Hollandt dat ick onder mijn subiectie wil brengen, wijsende metten vinger op Brugghe, waer af die Heere van Lilledam verschrickt zijnde, soo sprack hy: dat moet Godt keeren, my waer leet dat ghy yet quaets bestont, ende tot onser alder schaede beproefde, wat die raserije ende wtsinnicheydt van dit rebellich volck vermach. Maer ist saecke nochtans dat ghy hier soo grooten sin toe hebt, soo en wil ick my seluen voor v, als voor mijnen Heere geenssints sparen, noch te soecken maecken. Philippus met sijn volck, als willende naer Hollandt reysen, werdt tot Brugghe (daermen niet quaets en vermoede) eerlijcken ontfangen. Maer ten lesten alsmen sach datter niet goets op handen en was, hebben hun die borghers van Brugge al heymelijcken ghewapent, en gingen hen verborgen midden inde stadt inde huysen, voor hen nemende datse niet beginnen en souden, voor sy en saghen dat des Hertochs

+ t'Beleg van Calis.

+ Rebellicheyt van Brugge teghen hertoch Philips.

[fol. 76r]

volck qualijck wilde. Sy hadden ontrent die merckt beschickt een partije volcx, met groot ende grouwelijc gheschut, t'welck int lossen alsulcken getier maeckte, als datter des Hertochs volck af ghinck loopen. Die Hertoch selue in groot perijckel sijns lijfs zijnde, deur hulpe van eenen smidt, die hem die poorten vander stadt met ghewelt opende, en conde selve nauwelijcx ontloopen.

Op dat deur een wederspannighe stadt niet veel bloets gestort en werde, soo overdachte die Hertoge s'anderen daechs een ander middel, om dese tot onderdanicheyt te brengen. Hieromme dede hy in allen sijn landt wtroepen, datmen gheen Bruggelinghen herberghen en soude, maer datmen die selue voor openbaer vyanden hiele. Dus ghevielt dat die cooplieden tot Brugge woonachtich zijnde, die stadt verlieten, nemende elders haer residentie. Dit siende die van Brugghe, ende hun raserije ende verwoetheydt ten lesten achterlatende, versochten peys te maecken, t'welcke sy oock vercregen, op alsulcker conditien, als dat die gheheele stadt na datter xviij. gedoot waren, die t'spel berockt hadden, tot by na een mijle buyten der stadt, den Hertoge met bloote voeten soude te ghemoet gaen, biddende om vergiffenisse. t'Welck alsoo ghedaen zijnde, wert die Hertoghe inde stadt met soo grooter eeren ontfanghen, als oft Godt wten hemel gheweest hadde.

⁺Sekeren tijt daer na quam die mare dat die Princersse van Luxemborch Elizabeth sonder kint oft oir ouerleden was. Hieromme is Philips, willende die naeste van dit lant wesen, met eenen grooten hoop volcx derwaerts getrocken, ende en ruste niet, voor hy en is voor Luxemborch d'eerste stadt van dien lande gecomen, ende na dat hy dese den tijt van xv. daghen beleyt, ende grootelijck getormenteert hadde, soo heeft hy die selue ten lesten in-genomen deur die hulpe van sijnen bastaert sone Heer Cornelis, een seer vroom man, die op eenen duysteren nacht die stadt beclam, ende in-genomen hebbende, heeft hy die selue sijnen vader gheopent.

Die Hertoghe stelde in Hollant ⁺ eenighe groote imposten ende schattingen, men weet niet tot wat intentie. Maer dese werden alder-eerst vande Water-landers geweygert, waer op anderwerf een groote beroerte opstont. Want die Water-landers causeerden datter hun steden niet soo wel tegen en mochten, als veel andere steden van Hollant. Terstont werden van s'Hertochs weghen int Waterlant Legaten gesonden, om die voorseyde schattingen met ghewelt ende rigeur te conquesteren. Maer doen sy in deser manieren niet en voorderden, soo sont die Hertoge derwaerts eenen grooten hoop gewapende mannen, dier sommige vande rijckste tot s'Grauen-haghe gevangen brachten. Met deser violentien wert soo veel gelts vercregen, als datter bouen t'gene den ontfangers was competerende, noch ghenoech was ouer-schietende, om den edeldom daer op te triumpheren ende te domineren.

Philips ses iaeren daer na, op die ⁺ Ghentenaers noch vergramt zijnde, midts datse sonder sijn oorlof oft consente hunnen leger hadden opghebroken, als hy voor Calis lach, nam voor hem dat hy hun met groote accijsen ende imposten quellen soude. Maer na dat hy niet en hadde vercreghen t'welck hy begeerde, soo zijnder van beyde zijden groote slagen gevallen. Die Hertoge dede die Ghentenaers met hun fauteuren vanghen ende arresteren. Insgelijcx namen die Ghentenaers des Hertoghen volck oock grootelijck te quellen. Ende nae veel strijden ende schermutsen, wert ten lesten die stadt van Oudenaerde vande Ghentenaers belegert, maer te vergeefs. Maer eer daer yet treffelijcx geschiede, soo werden de Ghentenaers gheiaecht, moetende een groot deel van hun volc achterlaten. Terstont vielen alle d'ander steden van Vlaenderen metten Hertoghe, maer die Ghentenaers en werden nochtans dies niet een hayr te gewilliger. Jae hebben corts daer na hunnen leger geslagen voor Denremonde, dat van alle zijden wel voorsien was, t'welck hen oock niet ten besten en gheviel, alsmen aenden wtganck

+ hertoch Philips neemt Luxemborch inne.

+ Schattinge in Hollant

+ Schattinghe der Gentenaers ende haer rebellicheydt.

[fol. 76v]

wel ghemercken conde. Want daer bleeffer eel verslagen, maer die daer overbleuen, sloegen weder tegen die van Denremonde eenen gheluckigen slach verslaende hun vyanden.

Niet langhe daer nae ghebeurder datter weder een vreesselijcke bataillie geschiede, inde welcke verslaghen wert Cornelis des Hertogen sone, daer te voren af gesproken is, ende wert tot Bruessel in S. Goedelen Kercke te graue gedragen. Die Vader van dese deyrlijcke doot sijns soons seer beroert zijnde, heeft de Hollanders om hulpe gebeden. Dese sonden den Hertoghe eenen grooten hoop volcx, die welcke vande Ghentenaers metten eersten bespot werden, maer alst aent nijpen ginck, soo cregen die Ghentenaers die nederlaghe.

Na dat Philips de Hollanders bedanct hadde vande vrome hulpe die sy hem gedaen hadden, soo is hy na die dry Ghentsche Casteelen getrocken, die van plaetsen ende metselrijen wegen seer sterck waren. Binnen corten tijt heeft hy die twee gewonnen, ende is voorts nae t'derde getrocken. Het welck te Ghent gehoort wesende, soo zijn die borgers metten geheelen hoop wt-getrocken, ende die Hertoge quam henlieden onversiens te gemoet. Daer gheschiedde van beyde zijden eenen grouwelijcken ende bloedigen strijt. Maer Philippus behielt ten lesten d'ouerhant, verslaende na dat ick verstaen sestien-duysent Ghentenaers. Dese nu gheheelijck verstroyt zijnde, hebben ootmoedelijck om peys ghebeden, t'welck hun die Hertoch gheconsenteert heeft, ende wert daer na met grooter eeren tot Ghent in-ghehaelt.

⁺Hier na begonst Philips in allen manieren te bedencken hoe hy Dauid sijnen sone tot dat Bisdom van Vtrecht mocht promoueren. t'Welck die Trichtenaers verstaende, die eenen genoemt Gijsbrecht gunstiger waren, gauen blijckelijck genoech te verstaen dat hun des Hertochs voornemen geensins en behaechde, seggende, dat sijnen sone daer toe onbequaem was, ouermits dattet een ouerwonnen bastaert was, waer op die Hertoge voor antwoorde gaf, dat hy daer af een dispensatie vanden Paus hadde, maer en conde hen hier mede niet contenteren. Waerom begonstmen daer ghewelt te ghebruycken ende cracht van wapenen. Ende t'is binnen corten tijt soo verre ghecomen, dat den Bischop die de Canonicken alreede ghecoren hadde, af-geset wert, ende liet Dauid van Bourgoengien in sijn plaetse comen.

Alle dingen aldus tot Vtrecht ghestilt ⁺ zijnde, soo ginckmen op die van Deuenter oorlogen, die den nieuwen Bischops ghebodt openbaerlijcken lasterden. Hierom heeft Philips met eenen geweldigen leger die stadt acht weken lanck, maer te vergeefs belegert, want ouermits den regen ende coude, soo en conden die knechten ontrent die vesten int slijck ende marasch niet goets wt-rechten. Die Hertoghe van Cleue soeckende ter wijlen alle middelen om de partijen te veraccorderen, heeft die saecken soo verre ghebracht, dat die van Deuenter hunnen nieuwen Bischop hebben ontfangen, hoe wel niet geerne, maer die swaricheyt ende ongerief t'welck sy by t'beleg geleden hadden, dede hen verstaen dattet groote dwaesheyt is te rebelleren. Aldus is Philips met sijn volck van daer weder na Brabant ghetrocken ontrent S. Michiels dach.

Als die Hertoge nauwelijcx in sijn ⁺ lant weder gecomen was, oock by na noch niet wat ruste genomen en hadde vande molestatie der voorgaender oorlogen, soo is Lodewijck die Dolphijn van Vranckrijc, met Charel den Coninck van Vranckrijck sijn vader groote vyantschap hebbende in Brabant gecomen, groot betrouwen hebbende op Philips, die sijn naeste bloet was. Philips siende dat sijn neue aldus van sijne verlaten was, soo heeft hy hem met groote feeste ende blijschap ontfangen, waer deur hy lichtelijc te kennen gaf, dat hy hem wt gantscher herten beminde. Aldus bleef die Dolphijn in sijn ooms lant vijf iaren lanc, tot sijns vaders doot toe. Daer nae wert hy Coninck gesalft ende gecroont, hoe wel sijn Vader t'sijnen spijte sijnen ioncsten sone metten leuende lijue totter Croonen ghecoren hadde. Sabellicus vermaenende int eynde sijns

+ Dauid s'Hertochs sone wort Bischop van Vtrecht.

+ oorloge op Deuenter.

+ Die Dolphijn van Vrancrijc vliet tot Philippum.

[fol. 77r]

boecx van desen Philips seyt, dat hy van sommige gehaet geweest is, om dat hy, soomen segghen wilde, sijnen ioncksten broeder hadde vergeuen.

Van d'oorloghe teghen de Turcken.

⁺INt iaer ons Heeren 1464. hadde Pius die tweede van dien name Paus in gantsch Europa brieuen gesonden, begeerende hulpe van alle Coningen ende Vorsten, om op die Turcken te oorlooghen. Hertoch Philips wert oock ghebeden dat hy hem tot soo goddelijcken ende nootelijcken oorloge bereyden wilde, ende met alle andere Christen Princen hem gereet vinden, alst noot gaue, om nae die steden te trecken, die de Turcken alreede in-ghenomen hadden. Dese brieuen ontfanghen hebbende, en heeft die goede Hertoghe niet opghehouden, van alle canten knechten aen te nemen, alsoo vele als hy mochte, ende soude selve mede ghetrocken hebben, en hadde hy niet door ouderdom, ende eenighe andere ongherieuen belet gheweest. Waeromme heeft hy Anthonis sijnen bastaert sone mede ghesonden, een sterck ende vroom man, om allen dingen ten besten te handelen, ende te regeren. Desen wt Brabant in Gallien gecomen zijnde en dorste niet voorder reysen, om dat hem daer sekere brieven getoont werden, inde welcke sijn vader hadde doen gebieden soot scheen datmen hem ombrenghen soude. Maer het bleeck naederhant, dat dese brieven van sijnen vader niet en waren ghesonden, die hem seer beminde, maer van eenighe sijns vaders Heeren die dat ter belieften van Lodewijc den Coninck van Vranckrijc gedaen hadden, die den Paus van Roomen niet altewel en mocht gheluchten.

⁺Int iaer der geboorten Christi 1444. seytmen datter eenen nieuwen twist in Hollant opgheresen is, die langen tijdt gheduert heeft, tusschen die Cabillaus ende Hoecks, soomen die noemde, breeder inde Chronijcken verhaelt, besonder inde groote Chronijc van Hollant ende Zeelant. Nae alle dese oorlogen is Hertoch Philips gestorven in sijn lxxiij. iaer, ende in het seven-en-dertichste sijns rijcx, int iaer ons Heeren 1467. opden xiiij. dach ⁺ der maent Junij. Desen Prince heeft altijt (t'welck nochtans ongeloofelijc is) d'oorloghen ende peys euen lief gehadt: hy was seer goedertieren, soo milt ende ghespraecksaem, als eenich Prince wesen mach. In oorloochsche feyten heeft hy t'samen sterck ende geluckich geweest, betoonende hem altijdt sedich ende goetwillich, hy conde sijn gramschap seer wel breken ende verwinnen. In gesteenten, signetten, tafereelen, goude ende silvere croesen, ende coppen, heeft hy alsulcke plaisier ende genuechte ghenomen, dat hy bycans, soomen seyt, hier in Julius Cesar te bouen ghinck, maeckende alle constenaers rijck die hy hierom by hem hadde doen comen. Die Princen ende edel Vrouwen heeft hy altijdt in grooter weerden ghehadt, ende wert van desen ooc grootelijcken geeert.

+ oorloge der christenen tegen de Turcken.

+ Nieuwen twist in Hollant

+ hertoch Philips die ij. doot.

Hoe die Stadt van Constantinopolen inghenomen wert.

BInnen den tijdt des voorseyden ⁺ Hertoch Philips, int iaer 1452. na t'schrijven van Sabellicus, oft 53. als Gaguinus schrijft, so heeft Macho met den Turckschen Keyser opden 29. dach van Meye die stadt van Constantinopolen eenen stoel des Roomsche Rijcx stormender handt inghenomen, als hy dese lx. dagen hadde beleghert, soo wel te water als te lande. Den Griecxschen Keyser Constantinus Paleologus, wert in slechte cleederen vercleedt, inde vlucht aen een poorte deursteken, ende int inloopen der poorten zijn omtrent acht-hondert ridders verslagen. Den Turck heeft t'hooft vanden Keyser op een spiese ghesteken met trommelen doen om die stadt dragen. Hy heeft oock een Cruycifix doen op rechten, ende daer boven geschreuen. Dit is der Christenen Godt, ende liet dat met dreck ende slijck beworpen: Die Keyserinne, sone ende dochters liet hy gebonden in sijn bancket sleypen, daer sy gevioleert werden in des Keysers presentie, ende daer nae werden sy deerlijck in stucken gehouwen. Al dat ses iaeren oudt was ende daer over wert iammerlijck vermoort. Sulcx dat t'onnoosel bloet lancx der straten vloot, ghelijc als bloedige ghoten.

+ Constantinopolen ingenomen vanden Turck.