Chroniicke vande Hertoghen van Brabant

[fol. 71r]

IOANNES IV. ANT. F. XXXVI. BRAB. PRINCEPS.

[fol. 71v]

Ian die vierde van dien naem,
den dry-en-dertichsten Hertoch Anthonis sone.

⁺IAn de vierde van desen name, d'outste sone des voorsz. Anthonis, noch maer derthien iaren oudt zijnde, heeft nae die doodt sijns Vaders dat Hertochdom van Brabant aenveert. In sijn sesthiende iaer nam hy tot eender huysvrouwen Jacobam, dochter van Hertoch Willem van Beyeren, Graue van Hollant ende Henegouwe. Een lange wijle tijdts was tusschen dese twee een goede vrede. Maer ten lesten isser eenen twist opgheresen, daer af d'oorsaecke dese was. De Heeren die des iongen Hertochs saecken regeerden ende administreerden, hadden alle dinghen naer hun belieuen verandert. De camenieren die by de Hertoghinne van ioncx kindts af gewoont hadden, werden van hen afgeset, ende andere inghestelt die haer vremt ende onbekent waren. Hoe groote droefheyt sy daerom bedreef, blijckt daer wt, dat sy terstont na Engelant gereyst is, ende heeft aldaer, hoe wel haren eersten man noch int leuen was, eenen anderen ghetrout, te weten, den Hertoch van Glocester des Conincx van Enghelandts broeder.

⁺Om der voorseyder redenen wille zijnder groote twisten ende oorlogen opgheresen, die voornoemde Hertoch van Glocester vergadert hebbende eenen grooten hoop Engelschen is daermede tot Calis ghecomen, hebbende met hem sijn huysvrouwe Jacoba, ende is van daer nae Henegouwe ghetrocken om van sijnder huysvrouwen wegen t'lant in te nemen, ende hadde alreede veel plaetsen ende steden inghenomen. Als Hertoch Jan van Brabandt vreesde dat hy oock in die manieren Hollant ende Zeelant mocht verliesen, ende van veel Princen ende Heeren hulpe vercreghen hadde, soo heeft hy sijnen broeder Philippum een Gouuerneur in Brabant ghemaeckt wesende een cloeck ende vroem man in sijn affairen, ende is gereyst na Hollant, Zeelant ende Vrieslant. Alwaer hy soo eerlijck ende blydelijc ontfangen wert, als dat hy daer mede een groot deel sijnder droefheyt was vergetende.

As die Hertoch van Glocester hoorde segghen, dat Hollandt ende Vrieslant ⁺ meer geacht waren dan Brabant, soo heeft hy eenen grooten hoop volcx op die frontieren van Brabant gesonden, daer sy allen t'lant deur grooten overlast op die boeren bedreuen. Ten is niet om wtspreken, wat grooter wreetheydt ende tyrannie sy daer bedreuen, die kercken werden berooft, mans, vrouwen ende kinderen werden deerlijck vermoort, die ionge maechden gevioleert ende vercracht, t'welck gehoort zijnde vanden Heeren ende regeerders van Brabant, soo souden sy den Heere van Wesemael, ende H. Jan Glimes met eenen hoop knechten tot Nivel, om die vyanden te wederstaen, de welcke die frontieren vromelijck beschermende, deden daer menighe schermutsinge.

+ Ian die vierde, den xxxiiij. hertoch

+ hertoch van Glocester comt in Henegouwe

+ Hoe die vyanden in Brabandt quamen

Victorie der Brabanders, teghen den Hertoghe van Glocester.

DIe Hertoge van Glocester voorseyt, hadde sijn garnisoen gelaten in een stedeken ghenoemt Braine le conte, alwaer die soldaten daghelijcx wt liepen, brandtstichtende in die omliggende frontieren van Brabant. Hieromme is die voorseyde Heere van

[fol. 72r]

Wesemale, met sommige andere Heeren tot aen die mueren van de voornoemde stadt ghecomen. t'Welc siende d'Engelschen die daer in laghen, hebben allen hun poorten gheopent ende zijn metten gheheelen hoop wtgetrocken. Nauwelijck en was die battaille begonst, doen die Brabanders hun gelieten, als oft sy die vlucht hadden genomen, tot datse een scheute wechs vander stadt waeren, ende siende dat alle d'Enghelschen wt waren, soo keerden sy weder op hun vyanden slaende daer inne, so dat dese oorloghe felder wert, dan eenighe vande voorgaende gheweest hadden. Daer werden veel Enghelschen doodt gheslagen, veel gequetst ende veel gevangen. Die noch ouerbleuen vloden met grooter verbaestheydt weder inder stadt.

⁺Corts daernae ruste hem op gantsch Brabant tegen d'Engelschen, Maestricht, Philips Hertoch van Bourgoengien, die den neve was van Hertoch Jan voorschreven. Oock quam daer van Dornick een groote menichte van volcke der Brabanders tot assistentie, soo dat den Brabanders hoop behaluen die knechten, die van Bourgoengien quamen ende van Doornick sestich duysent sterck was. Met dese knechten oft soldaten, heeft Philips Hertoch Jans broeder, een seer expert Prince in feyten van oorlogen, die stadt beleydt, naer dat hyt rontsomme al afghebrandt ende berooft hadde. Als hy daernae een wijle tijts voorgheleghen hadde soo is hy met sijnder macht wat naeder ghecomen, om die stadt te beclimmen, hoe wel dese nochtans van plaetse ende fortificatie seer sterck was. Maer d'Engelschen weerden hen soo vroomelijcken van binnen, als datter veel vande Brabanders afgheslooten ende verslagen werden. Den avondt dede die battaille scheyden, des anderen daechs beghonsten die van binnen van peys te spreken, maer te vergeefs, want die Brabanders bereyden hun anderwerf totten strijde, ende souden d'Enghelschen met grooter macht weder aenghevallen hebben, ten hadde geweest datse hun gheweer neder-geleyt hebbende hen selven gewillichlijcken opghegeuen hadden. Nae dat dan Philippus die stadt aldus ingenomen hadde, soo heeft hy dese gantsch verbrant. Maer de borghers vander stadt die metten Hertoch van Glocester hadden gheweest, dede hy eensdeels hanghen ende eensdeels onthoofden.

Nae dat Braine le conte nu ghedestrueert ⁺ was, ende eenige ander steden in Henegouwe verwonnen waren, soo werden d'Engelschen verdreven, ende Hertoch Philips nam d'ander steden in ghenade. Naer welcke blijde victorie, is Philips gereyst om dander steden van Henegouwe in te nemen, maer overmidts den sneeu ende den grooten reghen, moest hy sijn reyse schorssen. Binnen welcken tijdt wert by den Hertoch van Glocester eenen Ambassadeur gesonden, te kennen ghevende dat die Hertoch afcomen soude, om Philips slach te leueren. Maer nae datmen den tijdt van vier dagen lanck hadde ghewacht, ende siende dat hy niet aen en quam, soo zijn die Brabanders vertrocken, ende int wechtrecken, werden sy van eenen hoop Engelschen aenghevochten, die hen onversiens meynden t'ouervallen, maer daer en vielen gheen slaghen, want als d'Enghelschen saghen dat die Brabanders soo wel ghemonteert waren ende totten strijde opgherust, so keerden sy weder van daer sy ghecomen waren.

Int iaer der gheboorten ons Heeren 1425. soo heeft Jan die Hertoch van ⁺ Brabant sijnen leger gheslagen voor Bergen in Henegouwe alwaer doen-ter-tijdt Vrouwe Jacoba met haeren staet residerende was. Ende geduerende dit belegh, so is Philips Hertoch van Bourgoengien nae Douay ghecomen, alwaer hy met Hertoch Jan gesproken hebbende hem geraden heeft, dat hy Jacoba voorsz. die een oorsake der oorlogen was, in Bourgoengien soude doen voeren, totter tijt toe datse deur des Paus vonnisse soude gedwongen worden by haren man te comen. Maer sy wert ghewaer dat die Princen op handen hadden haer te versenden. Daeromme is sy in des Hertogen legher ghecomen, biddende Enghel-

+ Braine le conte belegert ende ingenomen

+ Die Hertoch van Glocester wert wt Henegouwe ghedreuen.

+ Vrou Iacoba wordt wt henegouwe na Gent gevoert

[fol. 72v]

bert den Grave van Nassouwen met weenende ooghen, dat hy soo veel byden Hertoch van Brabandt wilde doen, als datse in eenige stadt, oft op eenich casteel van Brabandt mocht blijuen, t'welck haer niet gheconsenteert en wert, maer wert van daer nae de stadt van Ghent gevoert. Ende Hertoch Jan binnen Valencijn comende werdt aldaer met grooter feesten ende eere ontfanghen. Daer-nae sont hy tot Berghen in Henegouwe twee van sijnen Edelen, die in sijnen name vander stadt possessie namen.

⁺Int selue iaer inde maent van Julio, ghinck den roep ende fame dat d'Enghelschen den Hertoch van Glocester belooft hadden acht-hondert croonen, ende twintich duysent ghewapende voetknechten, om anderwerf weder van nieus t'oorlogen, daer ghinc oock een spraecke dat die Coninc van Schotlandt hem mede te hulpen comen soude: t'welck Hertoch Jan hoorende, heeft (allen ander saecken achter latende) in alle steden van Henegouwe goedt garnisoen ghelaten, sendende sijnen Neve den Hertoch van Bourgoengien brieven ouer. De Hertoch hoorende dat die Hertoch van Glocester weder af quam, soo schreef hy sijnen Neue, dat hy hem soude comen besoecken, met eenen grooten hoop volcx, om d'Enghelsche te wederstaen in hen opset. Hertoch Jan siende dat hy in persoone niet en soude connen soo veel landen ende Provincien regeren, soo gaf hy sijnen neve den Hertoghe van Bourgoengien Henegouwe ende Zeelant te bewaeren. Opden seluen tijdt is vrouwe Jacoba al heymelijck wt Ghent in Hollandt ghevloden, alwaer (sy sommighe Heeren ende edele van dien lande tot haer gelockt hebbende) eenighe steden in haer gewelt ghebracht heeft. t'Welck die Hertoch van Glocester vernomen hebbende heeft een groot ghetal schepen nae Hollant ghesonden, stellende Capiteyn ouer dese den Heere van Filwaeter, op dat haer Jacoba met dese knechten soude beschermen ende bewaren. Die Hertoch van Bourgoengien niet langhe daer nae vernemende dat d'Enghelsche met hun schepen in Zeelandt ghecomen waren om t'landt in te nemen, soo heeft hy nacht ende dach gereyst met een groote menichte van volcke om d'Enghelschen te wederstaen. Tusschen dese twee Hertogen geviel daer eenen seer grooten ende bloedigen slach, int begintsel was die victorie twijfelachtich, maer int eynde heeft die Hertoge van Bourgoengien d'overhandt ende victorie vercregen, nae dat hy dry-duysent Enghelschen verslagen hadde. Desen slach geschiede tot Brouwershauen, int iaer 1425 Binnen corten tijdt daer na wert binnen Roomen byden Cardinalen ghewesen, als dat Jacoba sonder wettelijcke oorsaecke van Hertoch Jan gescheyden was, t'welck die Hertoch van Glocester gehoort hebbende, heeft een ander vrouwe ghetrout, nochtans en heeft Hertoch Jan Jacobam niet weder by hem genomen, want by den rade van sijn meeste Princen ende Heeren wert gesloten, dat sy om der gemeynder rusten ende welvaerts wille by den Hertoge van Savoyen soude bewaert worden.

+ Strijdt in zeelant geschiet

Hoe Hertoch Ian die vermaerde Vniversiteyt van Loven ghefondeert heeft.

HErtoch Jan van soo veel sware ⁺ ende diversche oorloghen ontslaghen zijnde, ghemerckt hy een groot liefhebber der consten ende scientien was, soo heeft hy binnen der stadt van Loven gefondeert een Vniuersiteyt, al waer hy gheleerde mannen van alle landen ontboden heeft. Eenige schrijuen, dat d'opperste vander stadt hem gebeden hadden, op dat in die stadt deur oorlogen ende tweedrachticheden die borgers ende ambachts-lieden berooft zijnde niet te niet en souden gaen. Soo heeftmen van Martino den vyfsten van dien naeme, doen ter tijdt Paus van Roomen vercregen, die selue priuilegien, die d'Vniversiteyt van Louen noch hedens-daechs is ghebruyckende. Int beghintsel mochtmen van allen consten ende gheleertheden tracteren, wtgenomen inder Godtheyt, t'welck daer nae oock vercregen wert, datmen inde Godtheyt openbaerlijck mocht

+ d'Vniversiteyt tot Louen gefondeert.

[fol. 73r]

lesen. Dese Vniversiteyt is genoech die vermaerste van Christenrijc. Men begonster te doceren ende te leeren den eersten dach der maent Septembris, oft so eenige willen op onser L. Vrouwen geboorten avont, int iaer ons Heeren 1426.

⁺Naet een quaet volcht gemeynlijc dander. Want vrouwe Jacoba, daer hier voren afgesproken is, woonachtich in Hollant tot Schoonhouen, dede soo veel, dat sy die vander Gouwen tot haer creech, daer nae viel sy met eenen geweldigen hoop volx op d'ander die haer niet en wilden obedieren. Met haer viel oock die Heere van Sevenberghen, die de Hollanders soo wel te water als te lande seer quelde, ende groot leet aendede. Dit ghehoort hebbende die Hertoch van Bourgoengien, soo is hy terstont in alder diligentien met sijnen leger derwaerts getrocken, ende beleyde Sevenbergen, belouende nochtans den Heere van Sevenbergen een groote somme ghelts, indien hy van oorlogen ophouden wilde, t'welc als die Heere stoutelijc geweygert hadde soo beleyde die Hertoge Sevenbergen wat vast naerder soo dat haer die stadt ten lesten ouergaf, ende die Heere tegens wiens danc haer die stadt hadde ouer gegeuen, wert verdreuen.

⁺Daer nae heeft Hertoch Jan binnen Lier met sijn Heeren een dachvaert gehouden ende van daer is hy met sijnen ioncksten broeder Philips, Graue van S. Paul op den Palm-avont naer Bruessel ghereyst. Maer eer hy tot daer conde gecomen, soo wert hy onder wegen met grooter sieckten bevangen. Ende binnen Bruessel comende, soo heeft hy voor al sijn biecht-vaders ontboden, dus alle sijn sonden ghebiecht hebbende, soo heeft hy t'heylich Sacrament ontfangen, ende is aldus inde goede weke tot Bruessel overleden, int iaer ons heeren 1426. inden ouderdom van xxiiij. iaeren, int xij. iaer sijns Hertochdoms, ende des Graefschaps van Henegouwe, Hollant ende Zeelant het achtste, oft daer ontrent. Sijn graf sietmen nochter tijdt binnen Vueren voor den hoogen Outaer in S. Jans kercke. Desen Hertoch Jan was in allen tegenspoet patientich van goeden ende stercken gemoede, rechtveerdich heylich godtvreesende, ghespraecksaem ende goedertieren.

Inden tijdt van desen Hertoge, alsmen ⁺ schreef 1421. op S. Lijsbetten avondt werden in Hollant deur grooten storm van water, die dijcken deurgebroken, ende midts der grooter inundatien soo verdroncken daer t'seventich dorpen In Vrieslant ende Zeelant zijn veel huysen ende gehuchten gedestrueert geweest. Men sach ouer al veel menschen op berghen, huysen ende torens climmen, maer te vergeefs. Want die goluendes waters waeren daer soo sterc, als dat sijt al mede sleypten daer sy aen quamen.

+ Iacoba molesteert die Hollanders seer.

+ Van Hertochs Ians siecten ende doodt.

+ lxx. dorpen in Hollant verdroncken.

Van een wonderlijck Zee-monster.

DIe Chronijck-schrijvers verhalen ⁺ dat ontrent den voorseyden tijdt als int iaer 1431. by t'Conincrijck van Polen werdt ghevanghen eenen visch ende monster, op allen manieren eenen Bischop ghelijck, met eenen Mijter, Staf, een witte Casuyfel, Schoenen, Slosen, ende handtschoenen, ghelijck als eenen Bischop betaemt, bereedt om sijn officie te bedienen, hebbende sijn volcomen leden, als oft een perfect Bischop hadde gheweest, maer int aentasten wast eenen couwen levenden visch. Men hief sijn Casuyfel wel op van achter ende voren tot aende knien. Desen visch ende Bischop wert den Coninck van Polen ghepresenteert, ende in veelderley talen aenghesproken, maer en ghaf gheen andtwoorde, hoe wel hy sijn lippen op en toe dede. Daer na wert desen Bischop tusschen twee ander Bischoppen nae die zee gevoert, ende ontrent de zee comende, wert hy vanden waghen gheset, ende gaende nae die zee, leyde hy sijn een hant opde schouderen vanden eenen, ende sijn ander op die schouder vanden anderen Bischop. Ende aldus comende aenden oeuer vander zee, sach hy die Bischoppen ende t'ander volc seer vriendelijck aen, nemende met grooter reverentien oorlof, en metten lichaeme hem buygende, gaf de Bischoppen die hant, ende totten navel int water zijnde keerde hy hem omme totten Bischoppen ende t'volc, ende sijn hooft boogende, gaf hun die benedictie met sijn rechte hant, ende terstont begonst hy int water te swemmen.

+ Wonderlijc monster van eenen Bischop.