Chroniicke vande Hertoghen van Brabant
(1612)–Laureis van Goidtsenhoven–
Auteursrechtvrij
[Folio 1r]
| |||||||||||||||||||||||||||||
Van die Ghelegentheyt des Landts Ende Hertochdoms van Brabant, ende den oorspronck des Landts.AEnghesien wy int veruolch van desen zijn tracterende van die deurluchtighe Hertoghen van Brabandt, vande welcken oock ghesproten zijn niet alleen seer machtighe Coninghen, als Puppijn de derde van dien name, Coninck van Vranckrijck, Godefroye ende Boudewijn van Bouillon, Coninghen van Jherusalem: maer daer-en-bouen vermaerde Roomsch-Keysers, als Carolus die groote, Keyser ende Coninck van Vranckrijck, met sijn successeurs Keysers. Soo willen wy nv hier beschrijuen die gheleghentheydt des selfs lants, met oock den oorspronck des naems.
Brabant is dat heerlijckste ende principaelste lit ende deel Ga naar margenoot+ der seuen-thien Belgische oft Neder-landtsche Prouincien, Ende is gheleghen inde wterste deelen van Germanien, ligghende aen Gallia Belgica, oft neder-Vranckrijc, hebbende den Rhijn ende Vrieslant oostwaert, alwaer haer die Mase presenteert, scheydende aen een oort seker deel van Gelderlant. Die Britaensche zee ende den Vlaemschen schoot Noortwaert, daer die voornoemde Mase haer ander-werf vertoont. Die Brabant scheyt aen een ander gewest, van een paert der iurisdictien van Gelderlant voor-schreuen, ende van Hollant. | |||||||||||||||||||||||||||||
[Folio 1v]
| |||||||||||||||||||||||||||||
Neder-Gallien Westwaert, daer een partije paelt aen de riuiere de Schelt, ende Vlaenderen is af-deylende: Oock een deel na den Oosten, aensiende die iurisdictie van Aelst. Ende hooch-Vranckrijck zuytwaert, streckende aen d'lant van Henegou, Namen, ende d'lant des Bischops van Luydick. In dit lant zijn gheleghen vierenveertich besloten Steden, bemuert met vesten ende wallen omringelt, ende seuen hondert Dorpen, vande welcke hier nae sal ghetracteert worden.
Ga naar margenoot+Nv aengaende tot wat tijden, ende van wien Brabant sijnen naem heeft, dat is een saecke seer twijfelachtich, ende oock onseker. Eenighe schrijuen dat desen naem compt van eenen vermaerden ende valianten Prince Brennus genoemt: die den Romeynen seer veel heeft te doen ghegeuen, ende die stadt van Roomen wonderlijck ghestraft. Andere zijn van opinie, desen naem sijn oorspronck te hebben van een stadt ghenoemt Brabant, de welcke namaels is ghedestrueert, ende gheheelijck gheruineert gheweest. Maer sommighe affirmeren dat dit lant van ouder tijdt soude hebben genoemt geweest Braecklant, dat is, een ongebout lant, ende dat van desen naem ghesproten is den naem Brabant. Noch isser een ander goet ghetal van ionge ende tegenwoordige schrijuers, verhalende dat desen naem gheprocedeert is van Saluius Brabon, die den eersten Hertoch van Brabant soude geweest zijn, ende gheregneert hebben vijf-en-veertich Jaren voor Christus gheboorte, een der Capiteynen die Julium Cecarem d'eerste Roomsch Keyser gevolcht heeft, in sijn voyagie van Nederlant, den welcken hy ten houwelijcke ghegheuen heeft sijns susters dochter, met name Swana, hem stellende Heere ouer dit lant, dwelckmen voor warachtich byden ouden schrijuers niet en vint. Voorts soo houden eenighe oude schriften, datter een seker Roomsch Coninck is gheweest genoemt Wechembold, die eenighe besittingen van Landen, gheleghen onder d'lant van Gaesbeeck, heeft ghegheuen de Abdisse van Nijuel, ende by d'instrument daer af zijnde, wort ghestelt dit lant ghelegen te zijn, onder den Graue van Brachbantesie. Eenige geleerde mannen ghetuygen d'landt | |||||||||||||||||||||||||||||
[Folio 2r]
| |||||||||||||||||||||||||||||
van Brabant den naem te hebben van Godefroye, toeghenoemt metten Baerde, verclarende dat hy geconquesteert ende vercregen heeft, neder-Loreynen ende verlatende den tijtel des Graefschaps van Louen, heeft aenghenomen den tijtel van Hertoch van Brabant, welck lant hy alsoo ghenoemt heeft Brabant. Niettemin volgende t'verhael der verscheyden aucteurs by ons vergadert, ende onder andere Paulus Emilius: soo is den naem Brabant veel ouder, dan den voorseyden Godefroye. Maer hoe Brabant den naem heeft ghecreghen, van wien ende wanneer: laeten wy den gheleerden ende curieusen Leser disputeren ende ondersoecken.
Dit lant is seer lustich ende playsant, pleyn ende effen, sonder eenighe merckelijcke geberchten, maer vol heuuelen, ende dies niet-te-min vruchtbarich, populeus ende wel bewoont. Daer ligghen veel bosschagien ende foreesten, daermen menigerley wilt ghedierte vint, als t'bosch van Sonien, liggende niet verre van Bruessel, Sauenterloo, ghelegen tusschen Louen, Bruessel ende Viluoorden, Grootenhout, liggende bouen Turnhout, Grootenheyst, ende Meerdael, welcken bosch niet wijt van Louen ghelegen is. Abondant van veelderley beesten, maer noch vruchtbarigher van verscheyden fruyt-boomen, ende seer ouer-vloedich van allen vruchten der aerden, costelijcke specien van granen, als van Terwe, Coren, Gherste, Hauer, &c. Besondere inde Landen van Gaesbeeck, ende van Grimberghen. Oock groeyen daer veel lieflijcke welrieckende cruyden, lustich om aenschouwen, wiens smaeck oock seer aenghenaem is, ende totter medecijnen dienstelijck. Brabant heeft veel schoone ende profijtelijcke Riuieren, seer bequaem om alderley goet daer ghebracht te worden, oock wt verre vremde landen, waer af die principaelste ende vermaertste zijn, die Mase ende de Schelde, daer wy hier na t'sijnder plaetsen af schrijuen sullen. Daerenbouen zijnder noch veel staende wateren ende vijuers, abondant van menigherley delicate visschen. Die locht is seer ghesont, ende s'menschen natuere bequaem, maer besonder tot Mechelen, Louen, Thienen ende daer ontrent, oock insghelijcx inde Kempen, alwaer t'volck ghemeynlijcker langher | |||||||||||||||||||||||||||||
[Folio 2v]
| |||||||||||||||||||||||||||||
is leuende ende ouder wordt, dan in ander Neder-landtsche Prouincien.
Ga naar margenoot+Brabant is ghedeylt in vier quartieren, ende dat onder die vier principale Hooft-steden, als Louen, Bruessel, Antwerpen ende t'Shertogenbossche (vande welcke hier na sal gheschreuen worden.) Int quartier van Louen ligghen dese steden, Thienen, Leeuwe, Aerschot, Diest, Gemblours, Geldenaken, Hamuyt, Halen, Lande ende Sichenen.
In t'quartier van Bruessel, zijn begrepen die steden van Nijuel ende Viluoorden.
In t' quertier van Antwerpen zijn dese steden, Liere, Herentals, Breda, Berghen op den zoom, ende Steenbergen.
Onder t'quartier van t'Shertogenbossche sorteren dese tot vijuen toe, Graue, Helmont, Eyndouen, Rauesteyn ende Megen. En van dese steden soo zijn naest de voors. principale vier Hooftsteden, noch dry ander Hooftsteden, als Thienen, Leeuwe ende Nijuel voor-schreuen. Die stadt van Maestricht hebben in voorleden tijden ghehouden vanden Keyserlijcke maiesteyt, die Hertoghe van Brabant ende die Bischop van Luydick t'samen. Noch zijn in Brabant groote Vryheden ende vermaerde dorpen, die beter zijn dan eenighe cleyn steden, Als Turnhout, Geele, Hoochstraten, Beke, Oorschot, Wechtere, Merchtene, Vueren, Tubeecke, Lennicke, Issche, Grimbergen, Assche, Arendonck, Oosterwijck ende meer andere. | |||||||||||||||||||||||||||||
[Folio 3r]
| |||||||||||||||||||||||||||||
Specificatie der baenderijen van t'deurluchtich ende Edel Hertochdom van Brabant, soo oude als nieuwe.
Dese dry nauolghende baenderijen zijn nieuwe baenderijen, by onsen ghenadigen Eerts-hertoghe Albertus met desen tijtele vereert.
Eenighe Heeren (oock van grooter qualiteyt) willen affirmeren dat Houtem, ligghende by het oude stedeken van Hamuyt, eertijdts een Baenderije soude gheweest zijn. Maer d'oorsaecke, oft oock den tijdt, wanneer desen tijtel soude een eynde ghenomen hebben, en canmen gheensins achterhalen noch gheuinden. Noch staet te noteren ende te weten: dat tot desen Banier-heeren noch in Brabant zijn, sommighe andere heerlijcke personagien van grooten name, ghenoempt Ridderen met ghesellen. Als die Heere van Huldenberge, Boutersem, Rijuieren, Bockhout, Assche, Linter ende Wauere, ende dit van ouden tijden, welcke baenderijen ende heerlijckheden by langhe successie, veel ghecomen ende verstoruen zijn, oock vermindert, ouermits die versterffenissen op Dochters, die oft aen Duytsche oft aen andere vremdelingen deur houwelijcken gealieert zijn, eenighe van cleynder macht. | |||||||||||||||||||||||||||||
¶ Dit zijn d'Abdijen in Brabant ligghende.d'Abdijen van mans-persoonen oft monicken van S. Benedictus oorden.
d'Abdijen van Vrou-persoonen oft nonnen der seluer oorden.
| |||||||||||||||||||||||||||||
[Folio 3v]
| |||||||||||||||||||||||||||||
Die monicken der Oorden Cisterciensis, oft van S. Bernaerts. t'Clooster ende Abdije van Vileers, daer veel heylighe persoonen gheleeft hebben.
d'Abdijen van Nonnen.
Abdijen van d'Oorden der Premonstreyten.
Abdijen van S. Augustijns Oorden.
d'Abdije van S. Geertruyden binnen der stadt van Louen.
Die Abdijen vande Edele Jonckvrouwen van S. Geertruyden tot Nijuele. | |||||||||||||||||||||||||||||
Commandeurs huysen van S. Ians Oorden.Binnen der stadt van Louen leet t'huys der Commandeurs van S. Jans Heeren van Rhodes, der Oorden van S. Augustijn, ghenoemt Chanteray, ende plach hier voormaels te rade te gaen met de Staten van Brabant, op die zijde vande Banier-heeren, oft oock metten Prelaten.
Noch isser een huys vander seluer Oorden binnen Maestricht, Biesen, d'welck inde belegeringhe deser stadt, by den Hertoch van Parma weerdiger memorien, anno 1579. deur t'ghewelt vande canons is grouwelijck ghedestrueert gheweest, maer namaels costelijcker gherestaureert ende vernieut, dan het te voren was.
Oock is tot Geruert een huys vanden Commandeurs der Oorden vande Heeren van Prussen. |
| ||||||||||||||||||||||||||||