|
| |
Vande Sprinck-hanen.
DE Sprinck-hanen worden by de Hebreen ghenaemt Arbe van wegen hare menighte, want daer en is by na geen Dier dat meer in menigte voor-teelt dan de Sprinck-hanen: waerom oock dikmael in de Heylige Schriften een seer groot overvloedich ende ontelbaer getal vergeleken wort by de menighte der Sprinck-hanen. Psal. 105.34. Hy sprack ende daer quamen Sprinck-hanen ende Kevers, ende dat
| |
| |
sonder getal. Judic. 6.5. Sy quamen gelijck de Sprinck-hanen in menighte, datmen hen ende hare Kemelen niet tellen en konde. Siet Exod. 10.5. &c.
De Sprinck-hanen werden oock by de Hebreen genaemt Gob. van een Arabisch woordt 't welck beduyt uyt de aerde opkomen; 't welck een eygenschap is der Sprick-hanen, volgens het getuygenis van Aristoteles Lib. 5. Histor. animal. Cap. 28. cum locustae pepereunt, ibi fiunt vermes ovorum specie, qui terra quadam praetenui tanquam membranula ambiuntur, unde evolant. Dat is, als de Sprinck-hanen geteelt hebben soo wordense Wormen in de ghedaente van Eyeren, welcke met een dunne aerde als met een kleen vliesken omringht worden, ende daer uyt komen de Sprinck-hanen uyt Vlie- | |
| |
gen. Namelijck teghen den Somer, want den geheelen Winter liggen de Eyeren in de aerde.
Maer het mach ymandt niet sonder reden vreemt denken dat Moses Levit. 11. den Sprinck-haen stellende onder de reyne Dieren welcke de Joden mochten eten; hem telt onder de vier-voetige Dieren, daerse nochtans ses voeten hebben: ghelijckse oock daerom met recht van Aristoteles onder de ses-voetige Dierkens getelt wordt.
Antw. Hier op antwoordt (mijns oordeels) seer wel den seer geleerden D. Samuel Bochartus in Hiero-zoico sive de animalibus scripturae, in het tweede deel, het vierde boeck Cap. 1. dat Moses den Sprinck-haen maer vier-voeten toe en schrijft, om datter hy maer viere en gebruyckt om te gaen: | |
| |
maer de twee achterste welcke grooter zijn dan de voorste, ghebruyckt hy om te springen: ende dese noemt Moses Schenckelen, de selfde onder de voeten niet rekenende. Soo dat (na sijn oordeel) den Text Levit. 11.21. niet en moet overgeset worden, het welcke boven aen sijne voeten schenkelen heeft, om daer mede op d'aerde te springen. Maer aldus, het welcke boven sijne voeten (dat is behalven sijne voeten) schenckelen heeft om daer mede op d'aerde te springhen. Ende dan is den Text klaer ende accordeert met de waerheydt der saecke, namelijck dat den Sprinck-haen behalven sijne vier voeten daer hy op gaet, noch twee schenkelen achter heeft, daer hy mede springht, welcke van andere mede onder de voeten getelt worden. Ins- | |
| |
gelijks tellen de Hebreen de Vliegen onder de vier-voetighe Dierkens, daerse nochtans ses pootjes hebben: om datse de twee voorste niet soo seer en gebruycken om te gaen, als wel in plaets van handekens, want sy alles daer mede verrichten, eten, haer oogen strijken, ende soo voorts.
Insgelijcks mach het vreemt dencken dat Salomon schrijft vande Sprink-hanen Prov. 30.27. De Sprinck-hanen en hebben geenen Koninck: nochtans gaen sy alle uyt sich verdeelende in hoopen. Daer nochtans andere, ende in 't bysonder de Arabiers in 't gemeen, (by welke sy seer wel bekent zijn) getuygen dat de Sprinck-hanen zijn van die soorte der Dieren, welke haer Opper-hooft volgen, ende vergadert worden als in een Leger. Want als de eerste van | |
| |
plaetse verandert, soo volght alle de rest. Ende daer den eersten stil houdt, daer nemense alle haer verblijf-plaetse. Hier op antwoordt den voorghemelden D. S. Bochartus.
Dat nochtans het waer is 't gene Salomon seght, dat de Sprinck-hanen gheenen Koningh en hebben, ende dat het echter niet en strijt tegen het gene de Arabiers van haer getuygen. Want dien eersten diese volgen soo in het verplaetsen als in neder-slaen ende verkiesen van hare rust-plaets, en is niet altoos een ende selfde Sprink-haen, welke als haer Opper-hooft daer toe met gemeen verdragh verkosen is, maer nu d'een, ende dan een ander, na dat het by geval voor-komt, dat dese of gene in het vliegen de voor-tocht heeft ende de eerste geraekt.
| |
| |
De Sprink-hanen zijn seer schadelijke Dieren, welke den arbeyt van een geheel Landt in weynigh uyren verteerende, de Menschen dickmael tot swaren hongers-noodt dringen. Want sy en doen niet alleen groote schade met het Gewas op te eten, maer verbranden de reste door het aenraken van hare lichamen; ende haer speecksel bederft alles: Ja brengen dikmael meer onheyl aen na haer doodt, dan alse noch leefden: want door haren stanck ontstaet dickmael soo quaden pestilentialen locht, dat menighe duysenden van Menschen daer door sterven, gelijk vele Historien getuygen. Orosius verhaelt lib. 15. dat in het Jaer des Weereldts 3880. in Africa een ontallijke menighte van groote Sprinck-hanen gheweest is, | |
| |
welke alse alle groensel hadden afge-eten, inde Africaense Zee versmoort zijn, waer door soodanighen stanck ende sieckte ontstaen is, datter over de dry-mael hondert duysent Menschen van gestorven zijn. Soo datter by na geen verderflijker dieren en zijn dan de Sprinck-hanen, gelijck in de Plagen van Egypten wel is gebleken, onder welcke die door de Sprinck-hanen geschiet is, geene vande minste geweest is. Waer van siet Exod. 10. 11. 12. tot vers 20. en vers 15. Want de Sprinck-hanen bedeckten het gesichte des ganschen lants, alsoo dat het lant verduystert wert, ende sy aten alle het kruyt des lants op, ende alle de vruchten der boomen, die den hagel hadde overigh gelaten: ende daer en bleef niet groens aende boomen, nochte aende kruyden des velts, inden ganschen Egypten-lande.
| |
| |
De Sprinck-hanen maken een seer groot geluyt, so dat het inde H. Schriften vergeleken wort by het geluyt der loopende waghenen. Siet Joel 2.5. Apocal. 9.9. Het gedruys harer vleugelen, was als het gedruys der wagenen, wanneer vele peerden na den strijdt loopen. Want daer zijn die ghetuygen dat haer ghedruys ghehoort kan worden tot de lenghte van ses mijlen verde. Dit geluydt makense alse eten met hare tanden, ende alse vliegen met hare vlercken. Daer en boven hebbense noch een gesangh over haer, by na gelijck de Krekels, welcke van de Poëten gepresen wort.
Dit is een wonder in de Sprinck-hanen, dat hoewelse somtijdts in sulken menighte vliegen datse het licht der Sonne op aerden merckelijk ver- | |
| |
duysteren. Nochtans behoudense soo in het gaen als in het vliegen, een seer pertinente ordre, soo dat geene en gaet buyten haren rangh, even als een seer wel geordent Leger, daer niemandt buyten zijn gelit ofte rangh en wijckt. Dit heeft ons den seer wijsen Koningh Salomon aenghewesen Prov. 30.27. ende Joel Cap. 2. Als hy de Sprinck-hanen noemt een machtigh volk, dat in slag-ordre gestelt is. Ende vers 7. Sy sullen daer henen trecken, een yegelijck in sijne wegen, ende en sullen hare paden niet verdraeyen. Oock en sullen sy d'een den anderen niet dringen: sy sullen daer henen trecken elck in sijne bane: ende &c.
Arnobius bedenckende de groote schadelijckheyt deser Sprinck-hanen, loochent datse van God gheschapen zijn, 't welck hy schijnt ghehaelt te | |
| |
hebben van de Marcroniten, welcke alleen de goede ende profijtelijcke dinghen Gode als den Schepper toe-schrijven; ende een ander beginsel versonnen uyt welke alle quade ende schadelijke dingen haren oorspronck hadden. Doch sich selven bedenckende seght, dat hy niet en weet, van wien de Vliegen, Sprink-hanen, Motten ende de andere schadelijcke Dieren voort-komen. Daer in teghendeel, het voort-brenghen der Sprinck-hanen Gode wort uytdruckelijck toege-eyghent Joel 1. ende 2. Ende sy worden bysonderlijck Gods heyrleger genaemt, &c.
Het en moet niemant vreemt dencken dat Matth. 3. verhaelt wordt dat Joannes den Dooper Sprinck-hanen in de Woestijne heeft ge-eten. Want sy | |
| |
worden Levit. 11. ghetelt onder de reyne Dieren welcke de Joden wel mochten eten. Ook warense in Judea seer groot, ende worden van verscheyden volckeren in overvloet tot spijse gebruyckt, gelijck breeder by den voor vermelden D. S. Bochartus te sien is. Welcke insgelijcks verhaelt hoe dat de volckeren welcke geerne ende veel Sprinck-hanen eten, de selfde vangen door den roock welcke sy weten te doen opklimmen op de plaetsen over welke de Sprink-hanen moeten vliegen, waer doorse dan in groote menighte ter aerden vallen. Waer op Joannes ghesien heeft als hy seght van de Sprinck-hanen die hem in een ghesichte vertoont wierden. Apocal. 9.3. Ende uyt den roock quamen Sprinck-hanen op der aerden, &c.
| |
| |
Het is aenmerkens waerdigh 't gene Philippus Camerarius verhaelt in sijn Historische bedenckingen Lib. 1. Cap. 13. de Akridophagi dat is, Sprinck-haen-eters (seght hy) zijn een volck van Ethiopien gelijk Strabo ende Diodorus schrijven, stootende ende grensende aen de Woestijne, korter dan andere Menschen, mager ende seer swart. In de Lente isset dat sekere heete winden uyt den westen een ontallijke menighte Sprink-hanen uyt de Woestijne oplichten ende haer toebrengen, welke sy souten ende voor leckere kost bewaren, hebbende geen ander eten haer leven langh. De outste onder haer en leeft niet boven de veertigh jaren. Hare doodt is seldtsaem. Want haren ouderdom aenkomende, soo groeyen in hare licha- | |
| |
men ghevleugelde Luysen van verscheyden gedaente, yselijck om sien ende stinckende, die in korten tijdt haer den buyck op-eten, daer na de borst, ende daer na het gansche lichaem. Dese sieckte begint met een ghejeucksel doch met pijne vermenght, &c.
|
|
Auteursrechtvrij