|
| |
| |
| |
VIII.
De oude Baron van Teck stapte in eene der kamers zyner wooning heen en weder, met blyken van hevig ongeduld. De statige weerdigheid, die hy, vroeger, in de wereld met zoo veel hoogmoed ten toon voerde, had hem gansch verlaten. Het breede pelsen overkleed hing hem nu verkeerd geknoopt aen het lichaem; de halsdoek, die vroeger sneeuwwit was geweest, slodderde los en verdraeid om den mageren hals des edelmans; hy had zynen gryzen baerd ten minste sedert een paer dagen niet geschoren. Doch de beenderige handen van den ouden heer, nu zy met gramschap werden toegewrongen, geleken meer dan ooit aen de klauwen
| |
| |
eens roofvogels - alleen scheen de roofvogel zich in dringend gebrek te bevinden.
Eindelyk hield hy stil en tikte met zyne knokkelige vingeren op den schouder van Hendrik, die aen het venster, droevig en mymerend, in de lucht stond te staren.
‘Ge kunt zoo tot morgen blyven droomen! - zegde de oude Baron - Het is nogtans tyd eene beslissing te nemen.
Hendrik wendde zich om. Eene matte bleekheid had op zyn aenzicht den blos der jongheid vervangen; de purperachtige krans, die door vermoeijenis of smart wordt voort gebragt, had zich onder zyne oogen geteekend; zyn voorhoofd had reeds eenige ligte rimpels gekregen.
De oude van Teck haelde de schouders op: er stonden tranen in de oogen des jongelings.
‘Dit heb ik u te zeggen - en de stem des vaders beefde van woede - het mislukken van dit huwelyk heeft het ongeduld myner schuldeischers tot het uitterste gebragt. Ik had hen beloofd kortelings te betalen, en nu zy nogmaels in hunne hoop zyn bedrogen geworden, zonder verder uitzicht, hebben zy hun regt ingespannen. Binnen eenige dagen wordt hier alles wettelyk verkocht... Juffer Devries kan ons redden. Zy heeft heden u eenen brief geschreven omdat zy wenscht u te spreken... My dunkt dat gy niet een oogenblik kunt wachten aen haer verzoek te voldoen.
| |
| |
‘Ik hadde haer niet moeten verlaten! - zuchtte Hendrik.
‘Er waren reden genoeg daer voor! - viel de Baron in - Kon ik weten dat Mynheer Devries den bruidschat zou willen en kunnen betalen! Kon ik voorzien dat hy zoo juist van pas uit de wereld zou vertrekken... Maer ik heb inlichtingen genomen en ik weet nu dat hy meer dan de dry honderd duizend Franken heeft nagelaten. Gy kunt terug keeren.
Hendrik bedekte zich van schaemte het aenzicht met beide handen.
De vader zag dat hy te verre ging: hy veranderde van toon en zegde fleemend:
‘Ik wil u niet dwingen, Hendrik; maer het zou onbeleefd, het zou wreed zyn, niet te voldoen aen het verzoek der Juffer. Zeker moet zy haer in pynelyke omstandigheden bevinden om aen u te durven schryven. Zy is sedert den dood haers vader niet meer buiten hare wooning geweest. Men zegt dat het arme kind kwynt, gevaerlyk ziek is.
‘ô God! - zuchtte Hendrik - en ik ben het die haer lyden nog bitterer heb gemaekt.
‘Gy moet het kwade herstellen zoo veel gy kunt.
‘Vader, ik heb nooit meer gevoeld hoe innig ik haer lief heb dan sedert gy ons van elkander hebt gescheiden. My dunkt dat ik myn leven zou opofferen om het hare te redden.
| |
| |
‘Welnu, waerom vliegt gy niet tot haer heen, nu zy zelve u roept!
‘Ik zal haer niet in de oogen durven zien!
‘Bah! zy heeft den eersten stap gedaen; ik denk dat zy meer zal verlegen zyn dan gy... En indien gy elkander nog bemint, vergeet niet dat gy eenen vader hebt, die met veel meer schulden is beladen dan de opbrengst van al zyne goederen kan vereffenen... Vergeet niet, Hendrik, dat men uwen vader - een edelman! - in zynen gevorderden ouderdom, voor schuld gevangen gaet nemen!... Op myn woord van eer, ik zou die schande niet overleven! Ik schoot my door het hoofd!... Gy kunt uwe beminde doen genezen - gy kunt my eene zelfmoord sparen!... Kies!
‘Ik zal gaen, vader!
Inderdaed de jongeling begaf zich op weg naer Eliza's wooning.
De oude Baron zag hem achterna. Hy wreef zich de handen, en zegde:
‘Nu zullen wy zien wat de liefde kan voortbrengen!
Eliza had haer gekleed met het zelfde prachtgewaed dat zy droeg op den avond toen het huwelyks-kontrakt door den geliefden haers harten was onderteekend geworden. Het witte satyn ruisschte om hare lenden;
| |
| |
maer de ploeijen er van waren zoo vlottend, zoo hol, als of zy in plaets van het slanke, levendige lichaem eener maegd, nu reeds het beenderige, onbeweegbare van een lyk omhulden. Heden weder had het meisje tusschen hare blonde hairen blanke bloemen gevlochten; maer de kleur dier bloemen was niet zoo sneeuwwit als de doodsverwe die zich verspreid had op het voorhoofd, over de wangen Eliza's. Zy lag in eenen leunstoel achterover, zoo bleek, zoo afgeteerd, als of er jaren van lyden waren voorby gegaen sedert haer vader was gestorven - sedert zy Hendrik niet meer had gezien.
De teering, die het meisje reeds ten prooi had gekozen, toen zy over een jaer aen den arm des vaders, in de eenzaemheid der velden, het gewoel der menschen ontvlugtte, de ziekte die sedert door de toovermagt der liefde scheen overwonnen te zyn geworden, die kwael was terug gekomen, veel schrikkelyker, veel wreeder, nu de ziel der maegd de opperste zaligheid op aerde had meenen te omhelzen, en haer niets was over gebleven dan ontgoocheling, dan wanhoop.
De teering, als of zy wraek had willen nemen over hare tydelyke onmagt, had haer dit mael gehaest, en binnen den tyd eener maend had zy Eliza tot aen den boord des grafs gesleept.
Nogtans de stervende had verlangd heden met al
| |
| |
den glans van den bruids-tooi te worden omringd.
Zelfs de kamer, waer zy verbleef, was met buitengewoone zorg vercierd geworden. Het kruisbeeld en de twee brandende waskeersen, die op eene tafel stonden, getuigden dat zy het gevaer des doods kende; maer om zoo veel mogelyk den treurigen indruk er van te verzachten, had zy die brandende waskeersen met frissche bloemtuilen omkleed.
Want zy verwachtte Hendrik!
Zoo als zy op den avond der verloving had willen schoon zyn om alsdan weerdig van de liefde des beminden te toonen, zoo had zy niet gewild dat eene akelige herinnering hem zou overblyven van de laetste mael dat hy haer zou gezien hebben. Zy wist wel dat zy moest sterven; maer zy zou geerne hebben mogen verhopen dat, na den dood, haer aendenken eeuwig jong, eeuwig schoon, in den geest des geliefden zou zyn bewaerd gebleven.
Gisteren had zy lang en stil met haren biechtvader gesproken; het was een geheim gebleven wat zy den gryzen priester over de gevoelens harer ziel had veropenbaerd, welken raed zy van hem had verkregen; maer dezen morgend heeft zy geschreven aen Hendrik, om hem te zeggen dat zy verlangde, alvorens dit leven te verlaten, hem nog een mael te spreken.
Zy wist, zy gevoelde dat hy aen hare laetste bede zou voldoen. De handelwyze des jongelings, die sedert
| |
| |
den noodlottigen avond nooit ten harent was terug gekeerd, had zeker veel bygedragen om haer lyden te verbitteren, om haren dood te verhaesten; maer alhoewel zy sedert eene maend gansche dagen, gansche nachten, aen de verlatenschap, waerin zy haer bevond, dacht en herdacht, toch hadden die smartelyke overwegingen hare liefde tot Hendrik niet kunnen vernietigen.
Zy was eene gevloekte in deze wereld, meende zy, en het was Hendrik's schuld niet zoo hy haer niet kon beminnen, haer niet beminnen mogt.
Nu zy daer lag, in de eenzaemheid, verbleekt en afgeteerd, nu was al het overblyvende leven in haer hart zamen gevloeid - en dit arme hart beminde misschien meer teeder, meer vurig dan ooit!
Haer vader, toen zy hem de laetste mael in zyne gevangenis had bezocht, haer vader had ten minste, ten vaerwel, weenend en zegenend zyn kind aen de borst gedrukt; maer Hendrik, hy had haer verlaten, zonder een woord troost te spreken! Het was haer zelfs onbekend wat hy over haer dacht!... Zoo kon zy niet sterven.
God wist - en het was hare eenige hoop, eene pynlyke hoop, voorwaer! - God wist of Hendrik niet om harent wille leed, of hy zyne verloofde niet nog beminde!... ô, Dat zy dit weten mogt!... Maer, neen!... Zy strekte de ontvleeschde handen tot het
| |
| |
kruisbeeld uit - en zy had stil gebeden opdat God aen Hendrik het lyden eener ongelukkige liefde, de smart die haer sterven deed, zou sparen!
Zy bad - en tranen braken uit hare oogen, want bidden om te mogen sterven is niets; maer bidden om niet bemind te worden, is te veel!
Het was als of er haer eene koude slang om het hart kroop; haer hoofd ploeide voorover; lang bleef zy zonder eenig teeken van leven te toonen.
Eindelyk rigtte zy het hoofd weder op: zy luisterde naer de stappen van iemand die boven kwam. Een blyde glimlach verscheen op hare dunne, bleeke lippen; zy moest de hand op hare borst klemmen om de kloppingen van het zieke hart te kunnen onderdrukken.
Een oogenblik later kwam Hendrik de kamer binnen.
De jongeling zag alles met eenen oogslag: de vercierselen der kamer, de geheiligde voorwerpen die men in de tegenwoordigheid der stervenden plaetst, den bruidstooi door Eliza gekozen, de onmiskenbare voorteekens des doods op haer aenzigt geprent; hy was verlegen; de smart bragt hem de tranen in de oogen; maer tevens werd hy getroffen door een gevoel van eerbied dat hem het hoofd deed buigen, zonder hy een stap voorwaerts durfde treden.
Eliza begreep dat de toestand, waerin Hendrik zich bevond, hem moest pynigen. Zy deed geweld op haer zelve om hem te kunnen aenzien met de zelfde
| |
| |
vriendelyke, blyde uitdrukking, waer mede zy hem ontving in de dagen hunner gelukkige liefde. Zy poogde regt te staen, en eene engelachtige goedheid verhelderde hare bleeke wezenstrekken, terwyl zy de beide handen tot hem uitstak.
Hy snelde toe, viel geknield neder, en bragt zoenend die vermagerde handen aen zyne lippen.
‘Ik wist wel dat gy zoudt gekomen zyn - murmelde zy - ik dank u, Hendrik!
Hy kon niets doen dan zyn aenzicht met hare handen bedekken. Zoo veel goedheid, zoo veel liefde, zoo veel opoffering, maekte hem nog meer beschaemd over zich zelve.
‘Hendrik - bad zy - ik heb niet lang meer te leven; het is treurig de laetste oogenblikken van iemand te moeten bywoonen; maer gy zult het my vergeven, dat ik u heb durven roepen: de eenigste gunst welke ik van God heb afgebeden is u nog eenmael te mogen zien! Wy moesten als vrienden van elkander scheiden; ik hadde in het graf niet kunnen rusten, Hendrik! zoo ik u niet vaerwel hadde gezegd.... ô, nu ben ik blyde!... Gy weent; gy hebt my dus niet vergeten; gy hebt dus nog medelyden met haer die u bemind heeft, die u in den hemel, waerheen zy vertrekt, eeuwig zal beminnen!
‘Eliza - zuchtte hy - ach! ik ben ongelukkig!
‘Ik weet het, Hendrik! - en zy legde zyn hoofd
| |
| |
aen haren boezem - ik weet, Hendrik, wat gy moet geleden hebben!... Maer het is myne schuld niet dat uw hart, zoo goed en zoo edel, is verscheurd geworden. Indien ik het geheim gekend had dat my onweerdig maekt uwen naem te dragen, ik hadde u nooit durven beminnen!... Ook is het goed dat ik sterve!... Ik heb het geluk, dat ik soms aen uwe zyde heb genoten, niet te duer betaeld met den dood! Maer wanneer ik er niet meer zyn zal, wanneer gy soms aen my nog zult denken, ô, dan moet gy myner nagedachtenis niets verwyten!... Wilt gy dit beloven aen de ongelukkige die voor u knielt, Hendrik?
En inderdaed het zwakke meisje liet haer met zamengevouwene handen uit haren zetel voor den geliefden op de knien glyden.
Maer Hendrik vatte haer op in zyne armen.
Hy vergat dat zyne bruid de bruid der dood was geworden. Al de liefde die hy ooit voor haer had gevoeld herleefde in zyne borst, door het medelyden jegens de ongelukkige gelouterd, door het gevoel zyner vernedering nog inniger, nog eerbiediger geworden. Hy zoende haer voorhoofd en murmelde:
‘Ik bemin u, Eliza!...
Eene hemelsche lichtstrael deed haer byna aenbiddensweerdig schoon worden onder de bleekheid des doods.
| |
| |
‘Ik bemin u! - herhaelde hy - Ik ook heb sedert eene maend meer geleden dan een menschenhart verdragen kan... Ik veracht, ik verfoei de vooroordeelen der wereld!... Ik zal u al de dagen myns levens geknield beminnen, om u myne tydelyke zwakheid te doen vergeten!... Waerom, myne beminde, waerom zouden wy niet leven, voor elkander leven!... ô, Bezie my!... Wanneer uw oog zoo in het myne rust, dunkt het my dat er geen lyden voor ons meer bestaen kan!...
Het meisje had inderdaed eene wondere verandering ondergaen. Een ligte blos was op hare wangen verschenen by het aenhooren der voor haer betooverende liefdewoorden; hare oogen werden vochtig van geluk; zy tintelden van liefde, van leven.
‘Hendrik! - stamelde de maegd - ik wist niet dat ik nog gevoelen kon wat het is gelukkig te zyn... Ik ben blyde, blyde omdat gy goed zyt!
‘En gy zult my beminnen!
‘U beminnen, Hendrik!... ô, Ik ware sinds lang gestorven, indien ik niet geleefd had enkel om u nog te kunnen zeggen dat ik u bemin!... Dat nu de dood kome wanneer zy wil, ik heb op aerde niets meer te verlangen.
‘Maer gy zult genezen, genezen om myne vrouw te worden. Gy verstaet my immers, Eliza, gy hoort immers myne woorden?
| |
| |
Zy had de beide handen op haer hart gebragt; maer de oogen der ziekene sloten zich toe en zy was in den leunstoel achter over gezakt.
‘Eliza! - bad Hendrik, verschrikt - Eliza, aenhoor my!
‘Ik versta u, Hendrik!... ik ben u dankbaer!
‘Zeg dat gy genezen zult, dat gy wilt leven!
Zy deed eene opperste pooging om haer te kunnen oprigten; zy strekte de armen uit om ze rond den hals des jongelings te werpen; maer zy had er de kracht niet meer toe. De kortstondige blos was reeds verdwenen om weder voor doodsche bleekheid plaets te maken. Hare stem was byna onverstaenbaer, toen zy zuchtte:
‘Het is te laet, Hendrik... ik gevoel het.... doch ik ben gelukkig!
De glimlach om hare lippen was kalm en zoet; nogtans hare handen werden koud, alsof zy ging sterven.
Hendrik meende zich op te rigten om de ziekendienster terug te roepen, die by zyne komst uit de kamer was gegaen. Eliza begreep zyn inzicht; zy deed eene zwakke beweging om hem terug te houden.
‘Wy moeten alleen blyven - murmelde zy - Ik heb u nog zoo veel te zeggen, nog zoo veel u te verzoeken. Laet my een oogenblik rusten! Dat ik kalm worde....
| |
| |
Hendrik hield haer in zyne armen, bereid om het eerste woord dat over hare lippen zou komen, op te vatten.
‘Er is geene hoop meer - zegde zy eindelyk - het zou nutteloos zyn ydele verlangens te koesteren. Ook heb ik u niet geroepen, Hendrik, om over liefde te spreken, alhoewel het my onuitsprekelyk zoet is te weten, dat ik door u niet gansch zal vergeten worden. Hadde ik slechts medelyden in u ontmoet, ik zou my vergenoegd hebben met de belofte, die gy zoo even hebt gedaen myner nagedachtenis niets te verwyten; maer nu ik weet dat de liefde, die wy elkander hebben toegedragen, ook in uw hart niet is vernietigd, nu heb ik iets meer te vragen.
De tranen, die uit de oogen des jongelings vloeiden, antwoordden duidelyk genoeg dat de minste harer begeertens voor hem een geheiligd bevel zyn zou.
‘Ik heb geene bloedverwanten - ging zy voort - ik ben alleen gebleven in deze wereld sedert den dood myns vaders... Hendrik, wanneer ik den laetsten snik zal gegeven hebben, zult gy dan de droeve taek vervullen die anders myn vader hadde volbragt?... Het is myn hartewensch, Hendrik, dat de laetste pligten die men eene afgestorvene bewyst, my volgens uwe inlichtingen zullen toegediend worden.
‘Eliza - snikte de jongeling - ik zal u gehoorzamen.
| |
| |
‘ô, Vergeef het my, lieve vriend, zoo ik u doe lyden; maer de taek, die ik verlang u op te leggen, is niet al te akelig. En gy zelf zult later het als eenen troost beschouwen mynen uitersten wil te hebben volbragt.
Hy zoende hare handen; maer de woorden verstikten in zynen gorgel.
‘Myn lichaem zal onder uw toezicht in de kist worden gelegd - hernam zy - en gy zult zorg hebben dat het zelfde kleed, welk ik nu draeg, my in den doodslaep by blyve... Ik droeg dit kleed op den avond toen gy myn verloofde zyt geworden. Ik ben de uwe gebleven tot der dood... Belooft gy dit Hendrik?
‘Ja... Ja, Eliza.
‘Het is niet alles... Op het hoofd der lyken van jonge maegden plaetst men soms eene kroon. Gy zult gebieden dat het voor my eene kroon zy, blank als die eener bruid..... En het is met uwe hand, met uwe eigene hand, dat gy myn hoofd er mede zult vercieren... Van uit den hemel zal ik u danken, u toelachen, wanneer gy dit verlangen uitvoert.
‘God zal u nog niet laten sterven!
Zy schudde langzaem het hoofd, en hernam:
‘Dan is er nog iets. Ik zou u dit misschien niet durven vragen, indien ik my niet in de tegenwoordigheid der dood bevond; maer in den toestand, waer ik nu ben, durf ik vry en ongedwongen spreken. Ik
| |
| |
zal met meer rust en min vrees den langen slaep der eeuwigheid insluimeren, indien gy belooft, dat gy my niet naer het graf zult laten vertrekken zonder, alvorens, eenen zoen op myn voorhoofd te hebben gegeven... Beloof dit, Hendrik, en ik zal niet bang zyn te sterven.
‘Ik beloof het, myne geliefde!
‘Vaerwel dan, Hendrik!... Ik dank u voor al het geluk dat gy my hebt gegeven, voor al het goede dat gy my nog bewyzen zult... Vaerwel!... Ik moet voortaen aen God denken en bidden!... Morgen, zoo vroeg gy wilt, kunt gy terug komen...
De jongeling durfde aen dit bevel niet weêrstaen, hoe moeijelyk het hem ook was zich van haer af te rukken.
Zy bleef alleen.
De volgende morgen, toen Hendrik ten haren huize kwam, was Eliza gestorven.
Men vond tusschen hare kleederen, op de borst, het huwelyks-kontrakt, dat vroeger door Hendrik en door haer was onderteekend geworden. Zy had het, in den noodlottigen avond, van de tafel genomen, waerop het was blyven liggen. Sedert eene maend had zy het aen haer hart gedragen.
En op dit zelfde papier was door Eliza eigenhandig haer Testament geschreven.
Geene bloedverwanten kennende, had zy aen Hen- | |
| |
drik, by uitersten wil, de dry honderd duizend franken verzekerd, die hem, indien zy geleefd had, tot bruidschat zouden verstrekt hebben.
Het overige harer fortuin had zy verdeeld tusschen hare dienstboden en den armen.
EINDE.
|
|
Auteursrechtvrij