Verhalen uit den ouden tyd

VI.

Het dertiende jaer der gevangenschap van Graef Fernand van Portugael brak eindelyk aen. Koning Filips-August was al intusschentyd gestorven, en zyn zoon Lodewyk VIII had hem opgevolgd. Deze wilde Fernand de vryheid geven, doch onder voorwaerden, die de Vlamingen niet konden aennemen, omdat zy te onteerend waren en te zeer hunne regten schonden. Nu stierf ook deze, en zyn zoon, de Heilige Lodewyk beklom den troon, onder de voogdyschap

[p. 91]

zyner moeder, Blanca van Castiliën. Dit werd den Graef en Willem in hunne gevangenis bekend gemaekt.

Willem was nu een jongeling van vyf en twintig jaren geworden, rank en ryzig van gestalte; zwierig golfden zyne blonde haren hem rondom het hoofd, en nog immer blikten zyne blauwe oogen teêr en zacht, en zweefde de glimlach der goedheid hem op de lippen. Immer bleef hy den Graef met de grootste onbaetzuchtigheid dienen en verzorgen. Jaren lang was hy nu al zynen troost en vreugd geweest: zonder hem ware Fernand van Portugael misschien reeds lang ten grave gedaeld; maer eindelyk zag Willem hem toch langzaem ziek worden en kwynen. Of nu de jongeling vlaemsche liederen zong, of wel eene geschiedenis of eene legende verhaelde, hy kon den Graef in geene genoegelyke stemming meer brengen!

Dit griefde hem zeer het hart, en wanneer hy alleen was, dan moest hy het lot van den man beweenen, die geboren was om al de genoegens van het leven te genieten, om te midden rykdom en grootheid op eenen troon te pryken, en die nu kwynde in een gevang, als ware hy een verachte booswicht!

Ach! hadde het maer in zyne magt geweest, om de verlossing van den Graef te bewerken! Herhaelde mael waren er hiertoe reeds poogingen aengewend, doch zonder goeden uitslag op te leveren. Nu echter ontstond er weder nieuwe hoop. Willem dacht dat eene vrouw als Blanca van Castiliën, wier deugd zoo hoog geroemd werd, wel tot medelyden zou te bewegen zyn, wanneer men haer het lot van den ongelukkige gevangenen in treffende kleuren zou weten af te schilderen, en haer te binnen brengen, dat zoo Fernand van Portugael pligtig was geweest, dertien jaren gevang als eene wreede straf genoeg mogt aenzien worden, om die misdaed te boeten.

[p. 92]

Hy nam het besluit om zelf de koningin-regente te gaen spreken, want hy dacht dat niemand beter dan hy in staet was, om het ongeluk en het lyden van den Graef af te schetsen.

In dit besluit kracht en moed scheppende, kleedde hy zich op zekeren dag zoo netjes mogelyk aen, en begaf zich naer het koninglyk verblyf.

Op de vraeg wie men moest aenmelden, gaf hy het antwoord:

- Willem de Vlaming, dienaer van den Graef van Vlaenderen!

Blanca van Castilliën gewaerdigde zich hem een gehoor te verleenen.

In eene roerende tael begon Willem af te schetsen, wat een groot lyden, wat eene schrikkelyke straf het was, meer dan twaelf jaren beroofd te zyn van de vryheid, afgescheiden van alles wat dierbaer is aen hert en ziel; van eene beminde echtgenoote, van liefde en genegenheid; eer en achting; hulde en eerbied; land en kroon. Geboren om te gebieden, en genoodzaekt te zyn om werkeloos te blyven. Gewoon aen alle genoegens van het leven, en verpligt om in eenzaemheid het brood des gevangs te eten! - Ook, - voegde hy er by, - Graef Fernand wordt ernstig ziek, Mevrouw, en zoo hy in het gevang sterven moest, wie zou de schuld zyner dood op het geweten dragen?

Vervolgens sprak hy over de reden die Vlaenderen had, om Frankryk den oorlog te verklaren, daer dat land zonder eenig regt Vlaenderen verscheidene steden had afgenomen.

De koning van Frankryk wilde, dat de vlaemsche vorsten hem als knechten zouden dienen en op zynen wenk gehoorzamen, maer het vlaemsche volk kon dit niet dulden. Eindelyk verklaerde hy dat het Fernand van Portugael niet was, die op eigen gezag den oorlog gevoerd had, maer

[p. 93]

dat hy er toe genoodzaekt was geworden door den wille des volks; dat de Vlamingen wel genegen waren, om op broederlyken en vriendschappelyken voet met hunne naburen te leven, maer dat zy nooit de slaven en knechten van iemand zouden zyn.

Blanca van Castilliën luisterde aendachtig naer die vrymoedige tael van den Vlaming: reeds lang wenschte zy den vrede met Vlaenderen op een vasten voet geregeld te zien. Zy had hiertoo reeds poogingen aengewend by den overledenen koning, die echter mislukten. Ook was zy eene vrouw, die deugd en zielengrootheid hoogschatte en vereerde, en vol bewondering staerde zy den jongen Vlaming aen, die uit zuivere erkentenis, de schoonste jaren van zyn leven aen eenen gevangenen toewydde. Die daed moest zy schoon, edel, en allen lof waerdig noemen. En deels uit liefde voor den vrede, deels uit medelyden voor den gevangen Graef, maer ook deels uit bewondering voor de schoone daed van Willem, onderteekende zy eenen brief, waerby zy de vryheid schonk aen Graef Fernand, op voorwaerden waerin de Vlamingen toestemmen wilden. Met minzamen lach reikte zy Willem den brief toe, er by voegende:

- Daer, brave en fiere Vlaming, geniet een stond van zalige vreugde. Kondig Fernand van Portugael zyne vryheid aen!

Met handen bevende van aendoening nam Willem den brief: hy viel op de kniën en kuste den grond; dan wierp hy eenen blik waeruit de diepste dankbaerheid blonk, op de genadige vorstin, en legde de hand op het hert, ten getuige dat daer Blanca van Castilliën in eeuwig aendenken zou bewaerd blyven. Hy was te sterk aengedaen, om zich door woorden uit te drukken.

De koningin regente groette en verliet de zael: het gehoor was ten einde. Nog stond Willem daer als aen den

[p. 94]

grond genageld, en als verpletterd onder het gewigt van 't geluk dat hem was te beurt gevallen, toen een deurwaerder hem kwam afhalen, Willem volgde hem werktuigelyk, en geraekte dus buiten het paleis.

Zoo snel de bliksem zyne stralen schiet, zoo snel scheen Willem over de straten van Parys te vliegen. Met moeite raekten zyne voeten den grond. De poort van den Louver genaderd, liet hy er zich zoo zwaer op neêrvallen, dat zy van den slag kraekte. Het zweet liep hem in groote druppelen af, en hy ademhygde, maer die ongemakken gevoelde hy niet: zyn geest was van alle stoffelyke kwellingen afgetrokken, en dacht enkel aen de vryheid van den Graef. O, nu zou hy zich ten vollen van zyne erkentenis kunnen kwyten, den Graef weêrgeven wat deze eens zynen vader geschonken had: Vryheid en geluk!

O, hy twyfelde er niet aen, in Vlaenderen, weêr op zynen troon gezeten, omgeven van eerbied en hulde, achting en liefde, zou de gezondheid het vermagerd gelaet van Graef Fernand weêr komen ophelderen; de rimpels van lyden uit zyn voorhoofd wegstryken, en zyne lippen tot een stillen glimlach van genoegen weten te plooijen. Weêr zou het bloed als vroeger hem vol lust en leven door de aderen stroomen, onder den invloed der vlaemsche lucht, en der koesterende zonnestralen, die op de vlaemsche velden neêrschieten!

Nauwelyks was de poort van den Louver hem geopend, of met die zoete gedachten vervuld, snelde hy in allerhaest naer de gevangenis van den Graef. De deure er van genaderd zynde, bleef hy stilstaen. Diepe zuchten en hevige snikken troffen zyn oor. Weêr was de Graef in de diepste neêrslagtigheid gevallen; dit gebeurde telkenmale dat Willem zich van hem verwyderde.

Voorzichtig trad nu de jongeling binnen. De Graef lag

[p. 95]

met het hoofd in de handen gezakt op zyn leger, en scheen aen de grootste wanhoop ten prooi. Onder zyne snikken riep hy uit:

- Volk, land, echtgenoote, scepter en kroon, alles is verloren voor my! In het gevang zal ik sterven!

En dan sloeg hy zich zelven met de vuisten op het hoofd, als een uitzinnige.

- Heer Graef, in Gods naem, bedaer u toch, - sprak Willem.

Fernand sloeg de oogen verbaesd op en antwoordde:

- Gy zyt hier, vriend? Ik wist het niet, anders hadde ik nogmaels myne smart in den boezem opgekropt; maer nu ge my wanhopig ziet, spreek my van geen bedaren. Bemerkt ge niet, dat ik hier sterven moet? Dat de dood my gaet aengrypen? - Ja, weldra zal men het lyk van Fernand van Portugael in eenen uithoek werpen, en spoedig daerna zal hy by de menschen vergeten zyn alsof hy nooit geweest ware!

- Dat zal niet gebeuren, heer Graef, - hernam Willem op verzekerden toon.

- Arme vriend, ziet gy niet hoe ik dagelyks verkwyne? Alle levenskracht ontgaet my, alle hoop is verloren! Dat de dood maer spoedig kome: het is het eenig middel om aen myn lyden te ontsnappen: en ook, myne dood zou u de vryheid geven: daerom wenschte ik, dat ik al onder de aerde rusten mogt.

- Maer, heer Graef, zoo gy eens Vlaenderen terug zaegt met zyne bosschen vol wild; met zyne weiden vol vee; met zyne rivieren vol visch; zyne ryke dorpen; magtige gemeenten.

- Ach ja, dan zou er misschien nog eenig leven in myn uitgedroogd hert willen terugkeeren!

- Dan zult gy leven, heer Graef, - riep Willem ver-

[p. 96]

heugd uit. - Blanca van Castilliën is inschikkelyker geweest dan de overleden koning. Ziedaer uwe vryheid!

En met den lach der innigste voldoening op de lippen, reikte hy den Graef zynen vrybrief toe.

Fernand kon in den beginne zyne oogen niet gelooven: herhaelde malen overliep hy het schrift. Toen hy eindelyk ten vollen van zyne in vryheidstelling overtuigd was, vloog hy Willem aen den hals, en stortte overvloedige tranen. Hierdoor zyn gemoed verligt, sprak hy:

- En dat ook ben ik aen u verschuldigd! O Willem, er zyn vele lieden die zich beroemen op hun edel bloed, maer weinigen zouden zich mogen beroemen als gy, op eene zoo edele ziel! O God zal my nu nog wel lang genoeg laten leven, om u gelukkig te maken: hy zal my toestaen uwen edelmoed te beloonen; want wie als gy, zoo veel deugd en zielenadel bezit, verdient niet alleen in den hemel, maer ook wel op aerde gelukkig te zyn. O Willem, lange jaren zyt gy reeds myn gezel in het ongeluk; gy zult ook myn gezel in het geluk blyven, niet waer? Gy zyt een onmisbaer gedeelte van myn bestaen geworden: zonder u kan er geene vreugd meer in myn leven zyn.

- Heer Graef, in Vlaenderen heb ik vader en moeder, zuster en broeder, aen hen behoor ik voortaen, daer ik my nu van myne schuld van erkentenis jegens u gekweten heb: zoo ze my echter aen u willen afstaen, dan blyve ik u by tot den laetsten stond myns levens!

- O, dan zullen wy niet meer scheiden!......................

Een uer later zag men twee ruiters Parys verlaten: het waren Graef Fernand van Portugael en Willem de Vlaming.