Een vrouw als een gedicht

[p. 45]

Geen schijn van kans

Onder een foto in NRC/Handelsblad (15 november 1979) waarop wij onder meer de secretaris-generaal van de navo kunnen zien, staat het volgende:

‘Volgens secretaris-generaal Luns van de navo heeft minister van defensie Scholten het Nederlands voorbehoud bij de plaatsing van nieuwe kernwapens “met overtuiging, welsprekendheid en van veel details voorzien” naar voren gebracht. Binnen de Nucleaire planningsgroep maakte de Nederlandse minister evenwel geen schijn van kans.’

De politiek in een notedop. Je kunt praten wat je wilt, maar daar blijft het bij als je in de minderheid bent. Iedereen luistert welwillend, of doet alsof, maar bij stemming valt de beslissing uit zoals al tevoren verwacht werd.

Op zichzelf is dat niet bijzonder. Minderheden leggen het af tegen de meerderheid. En het is een democratische spelregel dat iedereen vrijuit zijn standpunt kan verdedigen.

Laten wij nu die ondertekst wat zorgvuldiger bekijken.

De heer Luns zegt dus niet over de Nederlandse minister: ‘Hij hield een lang verhaal. Maar wat hij wilde ging toch mooi niet door.’ O nee, Luns pakt die zaak toch even voorzichtiger aan. Hij wil de minister niet op de tenen trappen. Hij wil laten uitkomen dat hij met veel aandacht naar het bijzonder interessante betoog van de Nederlander heeft geluisterd. Dat hij nog veel interessantere betogen, die zijn eigen volle instemming konden wegdragen, heeft aangehoord - dat zegt hij nu niet.

De Nederlandse minister mag zijn gezicht niet verliezen. Uiteindelijk is hij een bondgenoot, en de navo moet intact blijven.

Dus smeert Luns hem wat stroop om de mond. De minister zal dat best doorzien. Maar het gaat om de vorm. Die vorm

[p. 46]

suggereert respect voor elkaars meningen. Zo zegt Luns allereerst dat het Nederlandse standpunt ‘met overtuiging’ naar voren is gebracht. Dat is iets anders dan dat minister Scholten hem overtuigd zou hebben. ‘Met overtuiging’ betekent hier niets anders dan: ‘De heer Scholten geloofde zelf in wat hij naar voren bracht.’ Misschien was dat niet helemaal of zelfs helemaal niet waar. Maar Luns had moeilijk kunnen zeggen: ‘Eén ding is mij duidelijk geworden: zelf geloofde die Scholten ook niet in het nonsensverhaal dat hij hier moest vertellen.’

Behalve die overtuiging bleek minister Scholten volgens Luns ‘welsprekendheid’ aan de dag gelegd te hebben. Dat is een niet mis te verstaan compliment. Want voor hetzelfde geld had de secretaris-generaal kunnen zeggen: ‘Die Scholten loog niet alleen, maar hij stotterde ook en sprak met consumptie. En verder is ie als redenaar maar een beginneling.’

Luns keek wel uit. Trouwens: welke minister is niet welsprekend? Welsprekendheid is op zichzelf een loos begrip. Het stelt niets voor. Holle vaten klinken het hardst. De volzin van Luns die we hier ontleden is ook heel welsprekend. Maar wel onzinnig. Prietpraat, politiek jargon.

De Nederlandse minister had zijn betoog ook nog ‘van veel details voorzien’. Dat is wel zeer verrassend. Want in het algemeen roepen Nederlandse ministers alleen maar ‘vóór’ of ‘tegen’. Ze zijn altijd binnen tien seconden klaar met hun betoog. In het Nederlandse parlement wordt ook nooit gedebatteerd. Niemand heeft er behoefte aan argumenten naar voren te brengen waarom hij voor of tegen een bepaalde zaak is. Men stemt gewoon. En verder geen gedoe.

In het licht daarvan was het wel zeer opvallend dat minister Scholten, net zoals zijn collega's uit andere landen, een redevoering hield die van veel details was voorzien. Ja, toen werd het nog laat voor de lunch.

Hoe dan ook: drie nietszeggendheden op een rijtje. Een verklaring zonder inhoud.

Waarom dan maar niet liever helemaal niets gezegd?

Dat kon Luns natuurlijk niet doen. Hij moest iets zeggen over het afwijkende standpunt van de Nederlanders. En daarom zei hij iets dat suggereerde dat de minister alles uit de kast had gehaald om zijn standpunt te verdedigen. Maar ja, uiteindelijk kwam het erop neer dat Luns verklaarde dat de minister een grote jongen was die keurig zijn boodschap had gedaan.