Een gedoodverfde winnaar

[p. 58]

[XIII]

Op het laatst leek het alsof ik over de weg schaatste. Ik omklemde het stuur en reed verder. Het werd licht. Het landschap kreeg zijn kleuren terug. Toen ik vanaf een heuvel de Mont St. Michel zag liggen, voelde ik mij ontroerd.

Het kostte mij een half uur voor ik in het dorp van mijn bestemming Hugo's auto zag staan voor de deur van het huis dat hij vanaf een foto had gehuurd. Het was inmiddels acht uur in de morgen. Ik moest hen wakker maken.

Hugo zag er niet opgewekt uit toen hij in een spijkerbroek waarvan de riem loshing naar beneden kwam. Alma volgde hem op twee treden, in een korte nachtjapon.

Nu ik dit opschrijf word ik opnieuw de opwinding gewaar die mij beving toen ik haar tegen mij aandrukte. Ik zie het moment helder voor mij: ik stond wat wankel op mijn benen, met een verschrikkelijke dorst en opeens kwam Alma achter Hugo's rug vandaan, lachte en riep: ‘Wat zie jij er verlopen uit!’

Een kwartier later zaten we gedrieën brood met Camembert te eten, terwijl ik in hoog tempo witte wijn dronk. Af en toe keek ik naar Alma, en ik dacht eraan hoe blij ze was geweest toen ze mij zag.

‘Wat moet ik met je doen?’ had ze gezegd toen Hugo naar de bakker was.

‘Zorg maar dat ik niet omval.’

Ze kwam bij mij staan. Ik streelde haar.

‘Gaat alles hier goed?’

Ze haalde haar schouders op.

‘Ik word gek van de vliegen.’

[p. 59]

‘En Hugo,’ vroeg ik. ‘Word je ook gek van Hugo?’

Met een luidde bons sprong Fritsje boven uit zijn bed.

‘De dag is begonnen,’ mompelde Hugo.

‘De kaas stinkt,’ zei Alma. Ze kneep haar neus dicht.

‘Ik ruik niks.’

‘Ruik jij ook niks?’ vroeg Alma aan mij.

De wijn zette zich in mijn oververmoeide lichaam in beweging.

‘Het was je duidelijk aan te zien dat je ontzettend moe was,’ zei Alma een paar dagen later, ‘En je was een beetje in de war. Kwam dat omdat je mij zag in een andere omgeving? Ik ben me er zelf ook van bewust. Ik had steeds aan je zitten denken. Ik vond het ellendig dat je alleen in een kamer zou moeten liggen. En dronken dat je was! Van het ene op het andere moment. Ik was wel kwaad op je. Wie gaat er nou als een gek rijden?’

‘Ik kreeg steeds meer haast,’ antwoordde ik.

De middag na mijn aankomst stond ik op met een behoorlijke hoofdpijn. Toen ik naast mijn bed ging staan tolde ik op mijn benen. Op dat moment kwam Alma binnen met koffie en brood. Ze glimlachte en ging op het bed zitten.

‘Kristus, wat een stank.’

Ze opende de luiken voor het raam en kwam terug naar het bed.

‘We zijn heel blij dat je er bent,’ zei Alma. ‘We hebben er vaak over gepraat wat voor een ellende je allemaal kunt krijgen met je ouders.’

En:

‘Hoe is het met je moeder Paul?’

Ik wilde niet denken over mijn moeder. Was zelfs niet van plan haar te bellen. Ik antwoordde dat mijn moeder zich

[p. 60]

geweldig hield en dat zij een inzinking toch niet kon ontlopen. Toen ik dat gezegd had realiseerde ik mij hoe koel dat klonk. Ik was te moe er iets meer over te zeggen.

Op dat moment kwam Fritsje binnen. Hij stootte een gehuil uit en sprong op mij af. Koffie droop plotseling langs mijn linkerdij omlaag. Ik voelde een stekende pijn, maar slaagde er toch in hem in de houdgreep te nemen en uit te roepen: ‘Jij gaat in de kookpot, cowboy!’

‘Moet je nou zien wat je gedaan hebt,’ riep Alma tegen haar zoontje.

Ze legde een arm om mijn hals en drukte mijn hoofd een ogenblik tegen haar borst.

Door dit gebaar vergat ik vrijwel de aanwezigheid van Fritsje. Maar zij stond snel op en haastte zich in de richting van de badkamer. Fritsje was niet meer bij mij weg te slaan. Ik mocht hem graag, hoewel ik hem nu wel het veld kon inkijken, dat er droog en geteisterd bijlag.

Tijdens hetzelfde gesprek een paar dagen later zei Alma dat zij heel goed had begrepen hoe ik mij op dat moment voelde en dat het niet in haar bedoeling had gelegen mij in de war te brengen. ‘Zulke dingen gebeuren,’ zei Alma. ‘Het gebeurt nu met mij.’

Ik zag haar bij mijn aankomst op een andere manier dan ik haar ooit had bekeken. Zij wond mij op zonder dat ik de spanning die dit opleverde na een paar minuten weer kwijt was. Ik weet niet hoe dat kwam. Vriendschap ging over in begeerte. Daar kwam nog iets bij: zij toonde vanaf het eerste moment een volstrekte bekommernis om mij. Ze had bedacht dat het goed voor mij zou zijn als ik zou praten. Ze had mij binnen zien komen als een blindeman. Bezweet en met wallen onder de ogen. Hugo was de onrust na een jaar lang werken nog niet kwijt. Ze had het heerlijk gevonden dat ik als een soort wig tussen hen in was komen te staan. En daar

[p. 61]

stond ik. Wij wilden ons aan elkaar overgeven, maar op zijn manier functioneerde Hugo als een buffer tussen ons.

Hij had daar niet het minste recht op.

Zij was de trap afgekomen en had mij begroet. Maar niet als iemand die nog maar pas is ontwaakt. Ze had eruitgezien alsof ze zich had opgemaakt om haar gast te ontvangen. Toch had zij niet kunnen weten op welk moment ik zou komen.

Dit beeld van haar brengt mij nog steeds in verwarring. Ik kan niet verklaren waarom zij zo'n overweldigende indruk op mij maakte. Ik begrijp niet waarom iemand die ik al zo lang kende zonder enige overgang een verhevigd beeld van zichzelf op mij over kon brengen. Ik had grappen met haar gemaakt, ik was samen met haar dronken geworden. Wij hadden over Hugo gepraat, wanneer het moeilijk tussen hen ging. Op een feestje in een boerderij in Friesland hadden wij gedrieën geheel ontspannen een nacht in een bed doorgebracht. Ik vond haar sympathiek en niet altijd even vrolijk. Ze was vaak sjagrijnig, vooral als ze moe was. Wanneer zij zich niet op haar gemak voelde, wilde ze over zichzelf praten. Maar ze kon ook goed luisteren. Een dierbare vriendin. Een bewijs uit het ongerijmde dat niet alles steeds maar verandert. Mijn constante factor, met wie ik meermalen over mijn verhouding tot Laura had gesproken, zoals zij mij niet onkundig liet van haar ruzies met Hugo.

En nu kwam zij snel de trap af, wrong zich voorbij Hugo en voordat ik haar kon vertellen dat ik als een gek was gaan rijden om maar zo snel mogelijk bij vertrouwde mensen aan te komen, omhelsde ze mij en maakte deze uitleg overbodig.

‘Hugo heeft zo naar je uitgezien,’ zei ze de avond na mijn aankomst. ‘Fritsje ook trouwens. Hij mist natuurlijk zijn opa.’

Ze keek mij tevreden aan.

[p. 62]

‘Hugo doet erg zijn best,’ zei ze. ‘Hij doet me soms terugdenken aan vroeger.’

Het woord ‘vroeger’ sprak zij uit alsof het vanzelfsprekend was dat ze terugkeek. Ze was dertig jaar. Er zou een tijd komen dat ze meer had om op terug te kijken. De terugblik die ze nu opbracht was vervuld van romantiek: het was vroeger niet beter geweest maar anders. Dat betekende dat het heden niet minder van kwaliteit was dan de jaren die ze achter de rug had. Wanneer ze met mij over Hugo praatte, geloofde zij daar niet in, vermengde gal zich met de romantiek. Ze zag de goede dingen omgeven door de bitterheid van het moment.

Op een avond hadden wij flink gedronken. Wij maakten grappen over de idiotieën die onze ouders in de naam van het Bestwil over ons hadden uitgestort. Plotseling werd zij sentimenteel en zei dat ze weer terug zou willen naar school met de kennis die ze in de tussentijd had opgedaan.

‘En dan wat?’ vroeg Hugo.

‘Ik heb nooit iemand teruggezien weet je!’

Wat moest ze op die school doen? Kijken of ze nog achter het tafeltje paste? Kon alleen een terugkeer in haar jeugd haar het bewijs leveren dat ze nooit was veranderd, hoe veel ouder ze ook werd?

Of zou ze vanaf het schoolplein de wereld waarin ze nu leefde willen inkijken, om te ontdekken dat de jongens uit haar herinnering niet loensden of klaarkwamen in hun onderbroek, maar veranderd waren in bomen van kerels, met zijden overhemden en een glimlach op hun gezicht.

Zou ze dan kunnen begrijpen dat ze zich niet had vergist op de momenten dat ze zich in hun armen vlijde of zou ze denken dat daardoor haar leven een verkeerde kant op was gestuurd?

[p. 63]

Soms voelde Alma zich in haar eigen leven een buitenlander die naar het station zoekt.

Zelfs het kortste verleden laat een spoor na van verhalen. Op andere momenten liet zij het bij de suggestie dat zij het ellendig had gehad als kind, en dat haar vader zijn eigen mislukte fantasieën in de vorm van een Doorlopend Verbod op haar pad had geplaatst. Zij was soms volwassen en dan weer een kind dat een volwassen speeltje zocht.

Ze had Hugo ontmoet. Hij studeerde en sleepte haar mee in een vrolijk bestaan dat zij verkleinde en knus maakte, en daarmee ongevaarlijk voor haarzelf. Het was net of zij met grote vaardigheid en snelheid door de stad raasde, meegesleept door de algehele vrolijkheid van het decennium en dus van degenen die geld en tijd genoeg hadden om alle lichteffecten te kopen. Zij sleepte de attributen die zij zich aanschafte mee naar huis en wist zich van gezelligheid geen raad.

Dat werd pijnlijk bij het ouder worden. De Hugo die haar officieel afhaalde in het huis van haar ouders, introduceerde haar in de wereld van zijn vrienden, die veelal ironie als bijvak hadden.

Maar ook zij werden ouder, en de spitsvondigheid verloor zijn glans.

‘Vind je het niet gek dat je je nog steeds moe voelt?’vroeg Alma de dag na mijn aankomst, toen zij mij meenam naar het nabijgelegen Matignon om boodschappen te doen. ‘Het besef dat je niet je hele leven lang een nacht kunt doorhalen, dat begint nu te komen Paul.’

‘Wil je nog wel eens een nacht overslaan?’

‘Wie wil dat niet?’ zei Alma.

Ik legde een arm om haar schouder. Fritsje hield ik vast met mijn andere hand.

‘Alles blijft hetzelfde,’ zei ik. ‘Maar het ligt zwaarder op je maag.’

[p. 64]

Zij kwam de trap af toen ik aanbelde. Ik wist zoveel dingen van haar. Zij was soms werkelijk niet te stuiten als het om haar jeugd ging. Zij probeerde overal de kleurrijke momenten aan te onttrekken, maar als die eruit waren werd de rest zwart. Ik had mij geregeld afgevraagd waarom het verleden zo voor haar telde. Ik kende heel wat mensen die zich nog steeds voelden als vliegen onder de lampekap van hun opvoeding. Die hadden geen enkel goed woord over voor de zegeningen van de zuinigheid en kwezelarij.

Toen zij zich tegen mij aandrukte wist ik, wat er ook verder op dat moment met mij gebeurde, dat er iets met haar aan de handwas. Maanden lang had zij gepraat over Bretagne. Zij had plannen gemaakt, gidsen en folders doorgewerkt. Dit alles uiterst zorgvuldig, om goed gedocumenteerd aan het strand te kunnen neerploffen, in de veilige wetenschap dat het achterland theoretisch voor haar geen geheimen meer had. Maar de eerste dag dat zij aan het strand lag, moest zij op Fritsje letten. Hugo zette zich in zijn fraaiste zwembroek in postuur en glimlachte om zich heen naar de volleybalsters die niet kwamen vragen of hij meedeed.

Zij gedroegen zich meteen als een echtpaar op vakantie aan het strand. De zon scheen soms een beetje te hevig en het meegenomen boek was zoals altijd langdradig. Als ze in slaap vielen gooide het kind een schep zand over hun hoofden. 's Avonds dronken ze hun ongenoegen weg, maar ze hadden geen oppas bij zich om eens uit eten te kunnen gaan. Fritsje kwam zijn bed uit en wilde er niet meer naar terug. De televisie sprak in het Frans. In een ongemakkelijke stoel werd het boek nog langdradiger en de krant was vanzelf al een dag oud.

Hugo had het plan opgevat aan zijn proefschrift te werken.

Alma breide een trui.

[p. 65]

Ze hadden elkaar al zoveel jaren ergens mee bezig gezien. Nu zorgden de omstandigheden voor een andere belichting.

Alma herinnerde zich hardop hoe zij vroeger naar het strand ging, met haar eerste vriendje. Zij herinnerde zich de kleur van het badlaken waarop zij voor het eerst ongesteld werd.

‘Je irriteert me,’ had Hugo de avond voor mijn aankomst opgemerkt. ‘Je zeikt soms zoveel weet je. Houd nou eens in godsnaam een half uur je bek.’

Alma verliet spoorslags de kamer. Ze begreep niet waarom hij plotseling weer in de fout sprong. Hij had juist zo zijn best gedaan om een idyllische vakantiesfeer te creëren.

Hij kwam achter haar aan, en zij zetten hun ruzie voort op de trap en daarna in de slaapkamer, ieder aan zijn eigen kant van de deur. Zij liet hem binnen en zij maakten het goed, nadat hij haar geslagen had. Hij was nog niet klaargekomen toen Fritsje wakker werd met een bestelling voor cola.

Alma viel in slaap tot er gebeld werd. Daar stond hun gast. Die kwam als het ware regelrecht uit het graf van zijn vader. Zij besefte dat. De aandacht die zij mij schonk aanvaardde ik met graagte.

Maar ik wilde precies weten wat er met mij gebeurde. Ik kwam bij hen binnen en na de begroeting opende zij onmiddellijk voor mij alleen een fles, hoewel het daar nauwelijks het uur voor was. Toen Alma de fles wilde ontkurken zei Hugo: ‘Er is nog een half volle.’

Zij keek mij aan, trok haar wenkbrauwen op en draaide de fles open.

‘Daar werk ik nou voor,’ zei Hugo met een zuinig lachje.

‘Het is jammer dat je in de oorlog nog zo klein was,’ antwoordde Alma.

Ik merkte onmiddellijk de spanning die er tussen hen be-

[p. 66]

stond, maar ik liet die niet in mij doorwerken. Alma zorgde er bij het inschenken voor dat zij morste.

‘We hebben nog meer flessen,’ verklaarde ze met nadruk.

Ik dronk. De wijn bracht mijn stem terug en wiste even mijn vermoeidheid uit. Ik zat tegenover hen, alsof ze bij mij op consult waren. Ze spraken over de heerlijke vakantie en over de genoegens die het kind hun bood.

‘Ik moet er niet aan denken dat hij groot wordt,’ zei Alma.

‘Je moet er eens aan denken dat hij klein blijft,’ antwoordde haar echtgenoot.

Ze hadden heel wat te vertellen dat ze eigenlijk te banaal vonden om te vermelden. Dat ze al crèpes hadden gegeten en dat Hugo dit bordkarton eigenlijk niet lustte. Ze hadden onderweg regen gezien, in de verte. Ook waren ze om de muur van een grote kasteelruïne gelopen, waarbij Fritsje zonder ophouden had gezeurd om een ijsje.

‘Je rust hier lekker uit,’ zei Alma. ‘Maar de vermoeidheid zit er nog een beetje in.’

‘Ik zal vanzelfsprekend een paar avonden op Fritsje passen,’ bracht ik opgetogen uit.

Zij betoonden zich bijzonder dankbaar en dus riepen ze dat daar niets van kon komen. Ze wilden het liefst onmiddellijk opstappen om na de allereerste eendrachtig genomen bocht verder te gaan met de een of andere ruzie. Ze hadden geen werk aan hun hoofd en geen bekenden. Teruggeworpen op hun liefde voor elkaar ontdekten ze dat die allang verweven was met alle attributen van hun dagelijks leven. Een ruim scala van gebaren, vaste afspraken, verbindingslijnen met de buitenwereld. Ze waren nu in een gebied van stilte. Een grote storm was - zoals altijd - op komst en uit alle luidsprekers gilden zij elkaar waarschuwingen toe. Ze stonden bepakt en bezakt en ze konden nauwelijks nog boven hun reddingsgordels uitkijken. Hoe irriterend. En wat een blamage.

[p. 67]

‘We moeten je eerst eens alles laten zien!’ zei Hugo. ‘Het is hier allejezus mooi.’

‘Ik vind het hier heel prettig,’ zei Alma. ‘Alleen naakt aan het strand is er niet bij.’

De ochtend na mijn eerste nacht in hun huis kwam ik Alma tegen in de badkamer, waar zij zojuist onder de douche was geweest. Het was trouwens niet geheel toevallig dat ik juist dit ogenblik had uitgekozen om mij te gaan wassen. Zij droeg een lange katoenen ochtendjas met vrolijk gekleurde bloemen. Ook had ze een handdoek om haar hoofd. Ik kuste haar en drukte haar tegen mij aan. Daarna trok ik langzaam haar ochtendjas omhoog en liet mij op mijn knieën zakken.

Bij een volgende gelegenheid, een paar dagen later, had zij Fritsje's ontbijt al gemaakt en kwam boven om zich aan te kleden. Ik kwam juist mijn slaapkamer uit, waar ik nog maar kort geleden na een onrustige nacht doodmoe wakker was geworden.

‘Beneden is koffie,’ zei Alma.

Ik kuste haar op haar voorhoofd en zei:

‘Ik wil je zien.’

Terwijl beneden Fritsje tegen Hugo aanpraatte, trok Alma langzaam, met een gracieus gebaar, haar lange zwarte nachtjapon op.

Overdag gedroeg zij zich terughoudend, maar af en toe liet zij uitkomen dat haar aandacht op mij was gericht. Mijn verbeelding kwam als een motor op een wintermorgen op gang.

Alles wat er tussen ons gebeurde was voorzichtig en intiem van aard. Geen kwestie van in een hoog toerental uitgesproken woorden. Wij waren beiden opgegroeid met leuzen. Daaraan hadden wij geen boodschap. Haar ouders waren gereformeerd. De Heer was een soort keukenhulp, die de

[p. 68]

moeilijkste karweien licht maakte. Maar de Heer was als het erop aankwam hol geraas. En dat het zo was en niet anders wist zij al sinds jaren. Mijn eigen vader had op christenen geschimpt, maar dat werd minder naar gelang hij er met meer samenwerkte. Toch herinnerde ik mij maar al te goed hoe hij dit volksdeel voorstelde als schadelijk voor het grote doel de mens reeds op aarde te bevrijden. Wat was het verschil tussen het meisjeszangkoor waarop Alma had gezeten en de ‘nieuwe lichten aan de horizon’? Allemaal uitvloeisels van geloof. Uit al die valse gloed moesten wij terug naar de kale planken. Zij tilde haar nachtjapon op en ik kuste haar buik. Zij was met Hugo getrouwd en wilde hem niet verlaten. Zij geloofde niet in een anderssoortig leven en liet zich alleen voor korte perioden meesleuren door haar ontroering. Als ik haar aanraakte voelde ik mij prettig en op mijn gemak; ik voelde haar bloed suizen en verlangde ernaar met haar te slapen. Wij hadden niet al te veel om prat op te gaan en we stonden eigenlijk al versteld dat wij elkaar hadden gevonden, na zoveel jaar vriendschap.

Dit gebeurde er met mij.

Ik kwam bij hen binnen en de koude hand die om mijn keel lag, de herinnering aan wat ik niet door en door kende, de koude van het graf die ik niet had gevoeld en waarvan ik moest dromen zo lang als ik leefde, ze vielen van mij af.

Ze zei dat ze naar mij verlangd had. Ik werd dronken van een dure fles.

‘Zou het met een ander zo gegaan zijn?’ vroeg Alma.

Ik legde een arm om haar schouder en trok hem terug toen ik geluid hoorde.

‘Wat is er met ons aan de hand?’ vroeg Alma. ‘Wat moet er van ons worden als we doorgaan met de dingen die wij doen?’