Bloedmadonna

[p. 5]

Wenen, klagen

[p. 7]

Stelregels

Op een van de zeldzame ochtenden waarop de chef verslaggeving bij binnenkomst een groet gemompeld had, ontving hij Hanna op zijn kamer, twee maanden nadat de krant haar een contract had gegeven. Het was een elfmaands wurgcontract, maar zij kon terecht bij de redactie waar zij wilde werken. Hanna had twee jaar studie op de universiteit achter de rug, pedagogie en geschiedenis. Bij pedagogie had zij het snel voor gezien gehouden. Geschiedenis kwam te vroeg, uitgerekend dat jaar had zij het te druk met haar eigen, recente verleden. Daarna volgde zij een opleiding tot journaliste. Om ervaring op te doen, schreef zij berichten voor een huis-aan-huisblad. Dat baantje had zij via een kennis van haar vader. Na het voltooien van haar opleiding kreeg zij eveneens via zijn bemiddeling een kans bij de krant, waar zij zich onledig hield met het bewerken van berichten.

Tijdens het jaar waarin zij geschiedenis studeerde, had Hanna in gedachten wel eens de uitreiking van haar diploma meegemaakt, na een weemoedige toespraak over wetenschap door haar docent. Maar de begeestering die hij bij haar teweegbracht was te zwak geweest. Vroeger hield zij tijdens vakanties haar ouders bezig met het eindeloos stellen van vragen en het vertellen van verhalen. Als zij toch enige zin in de geschiedenis wilde vinden, was het misschien beter als zij zich toelegde op het vergroten en afzwakken van gebeurtenissen naar eigen inzicht.

Met die gedachte in het achterhoofd kwam Hanna de kamer van de chef verslaggeving binnen. Op twee stoelen lagen stapels lectuur die hij wilde doornemen. Zij ging schuin naast hem zit-

[p. 8]

ten, op een stoel die daar kennelijk al voor haar klaarstond, en vertelde ongevraagd hoe schitterend de reportages waren die zij tijdens haar opleiding gemaakt had.

Moeizaam rechtte de al haast in het vak versteende journalist zijn rug, trok zijn das recht, drukte zijn dikke knieën tegen elkaar en schoof naar achteren op de ergonomisch gevormde bureaustoel. ‘Wat voor reportages?’ wilde hij weten. ‘Hoe bedoel je?’ Hij keek Hanna met half samengeknepen ogen aan. ‘Waar heb je het in godsnaam over? Waarom ga je ongevraagd zitten?’

Zij vertelde hem met nadruk dat ze wilde schrijven, dat er nog iets meer bestond dan samenvatten. Om hem gunstig te stemmen en haar vrijpostigheid te verklaren, herinnerde Hanna hem aan de traditie van de krant. Hier kon je altijd en overal bij iedereen binnenlopen. Deze organisatie was een baaierd van ideeën, een bolwerk van kritiek. Binnen deze muren werd Nederland geestelijk op de been gehouden. Alleen al de gedachte aan een politieke misstap werd op de voorpagina uitbundig becommentarieerd. Bij de krant golden twee stelregels. Die stonden niet in de statuten. En niemand hoefde ze uit het hoofd te leren. De eerste luidde: ‘Gij zult beter weten.’ De tweede lag in het verlengde van de eerste: ‘In iedere pennenstreek uit zich het Onaantastbaar Gelijk van de krant.’ In de praktijk van een aantal redacteuren betekende de tweede stelregel: ‘In de grond is iedereen verwerpelijk, zelfs als hij het tegendeel heeft aangetoond.’ In de jaren negentig was deze interpretatie op de achtergrond geraakt, in hetzelfde tempo waarin het aantal vervroegde uittredingen toenam.

Zij overzag het bureau van haar chef, Simon Smeets; het was er een ontzaglijke rommel, restanten van de vele jaren die hij op deze plaats had doorgebracht. Smeets was een voorheen gelovig katholiek, hij was twee keer gescheiden en nog een tijdje voorzitter geweest van de tweemans-cpn-fractie in de gemeenteraad van zijn forensendorp. Twee dingen kon hij doen: haar zijn kamer uitgooien en ontslaan, maar dan zou hij met het stigma blijven zitten dat hij een vrouw uit de redactie had gewerkt. Daarom kon hij beter rustig blijven en haar argumenten op zich laten inwerken.

[p. 9]

In feite had Hanna maar één argument voor haar verzoek reportages te mogen maken. Zij werd gek van de kantoortuin, waarin mensen elkaar beloerden omdat zij elkaar in de loop van zoveel jaren waren gaan haten. Dat was wat de filosofie over openheid van de jaren zestig had opgebracht. Zij wilde niet bij de vrouwenpagina en nog minder bij sport. Bij cultuur zou zij misschien op haar plaats zijn, maar die afdeling deed haar te veel denken aan het werk van haar vader. Verhalen maken, daarvoor achtte zij zich aangenomen. En die verhalen ontstonden niet op de krant.

Smeets wilde iets van haar lezen. Diezelfde avond bedacht zij een geschiedenis over Thaise restauranthouders in Amsterdam. Het was een schrijnend verhaal, over zelfverloochening en vierentwintig uur per dag werken. Het was ook een verhaal binnen het stramien van het Onaantastbaar Gelijk. Het ging over een heleboel zaken die op -heid eindigden: verdraagzaam-, eenzaam-, vastberaden-. Tijdens het schrijven voorzag zij een explosieve toename van het aantal abonnementen.

Toen hij het stuk gelezen had, informeerde Smeets of zij dacht dat hij seniel was. Zijn gezicht werd een beetje rood. Zij keek naar zijn handen, die vol bruine vlekjes zaten. Smeets zei dat ze maar eens op pad moest, ‘om de werkelijkheid te leren kennen’. Terwijl hij die zin uitte, leek het of zijn nek weer dikker werd.

Hanna zei: ‘Die maken we hier toch zelf?’

Hij keek haar een tijdje ongelovig aan.

‘Hoe bedoel je?’

‘Iedere beschrijving van de werkelijkheid is niet meer dan een mogelijkheid,’ parafraseerde zij een leerboekje dat haar te binnen schoot. ‘De meest subjectieve visie benadert in sommige gevallen de objectieve werkelijkheid meer dan de zogenaamde objectiviteit, die meestal uit niet meer bestaat dan cijfers en geselecteerde feiten.’

‘Allemachtig,’ zei Smeets. ‘Hoe komt iemand aan zoveel wijsheid?’

‘Ze moeten je toch iets leren tijdens een studie.’

Het antwoord beviel hem. Vaderlijk kneep hij haar in de

[p. 10]

schouder. Juist op dat moment kwam Wolffers binnen. Zij was de drijvende kracht achter de rubriek Geestelijk Leven. Wolffers, dat wist iedereen, hield streng toezicht op journalisten die redactrices onder werktijd in de schouders knepen. Van dat soort opleiding was zij niet gediend.

‘Wees sterk,’ zei Smeets, terwijl hij ging staan. ‘Je komt er bovenop. Ik ben overtuigd van je doorzettingsvermogen. Neem een voorbeeld aan Ilonka hier. De faam van onze krant als verdediger van de belangen van vrouwen, hebben wij voor een groot deel aan haar te danken.’

‘Precies,’ zei Wolffers. ‘En dus niet aan jou.’

Terwijl Hanna haar bureau opruimde, kwam Wolffers naar haar toe en nodigde haar uit mee te gaan eten. Tot nu toe waren zij langs elkaar heen gelopen; niet met opzet. Wolffers nam haar mee naar een achteraf gelegen restaurant in de binnenstad. Pas toen zij tegenover haar was gaan zitten, zag Hanna dat haar collega zich had opgemaakt. Op de krant was het een uitzonderlijk verschijnsel dat collega's met elkaar gingen eten. Dit was meer dan eten, dat voelde Hanna. Ongebreideld leefde haar oudere collega zich uit in verhalen over medewerkers van de krant. Pas halverwege de maaltijd wilde zij van Hanna weten wat haar in de kamer van de chef verslaggeving had gebracht.

‘Vragen of ik reportages mag maken.’

‘Je neemt me toch niet kwalijk dat ik binnenkwam? Maar dat vettige handje van die man. Daar heb ik zo langzamerhand een zesde zintuig voor gekregen.’ Onmiddellijk na die woorden begon ze te lachen; haar gezicht kreeg iets kinderlijks, Hanna zou het zelfs lief durven noemen.

‘Vind je het eten wel lekker?’

Hanna prikte een stronkje bloemkool aan haar vork en hield het omhoog. Zij knikte.

‘Kun jij dan begrijpen,’ vroeg Wolffers, ‘waarom niemand ooit een ster zal toekennen aan een vegetarisch restaurant?’

Hanna schudde haar hoofd; het kon haar niet schelen.

‘Omdat de toekenners van sterren mannen zijn,’ beantwoordde Wolffers haar eigen vraag. ‘En mannen hebben geen smaak.

[p. 11]

Daarom komen hier uitsluitend vrouwen. Mooie blouse heb je aan. Waar heb je die gekocht?’

‘Genaaid door een vriendin.’

Wolffers knikte haar waarderend toe.

‘Jouw vriendin?’

‘Ik bedoel een vriendin.’

‘Ik kan mij heel goed voorstellen dat jij je op jouw leeftijd niet wilt binden.’