|
| |
| |
| |
Eenige bysondere voorvallen,
Door den schryver Op sig zelven aangetekent.
ALs mijn Vader tot Leyden gevangen lag, om dat hy niet wilde zweeren, of hy niet in eene Predikatie buyten de Stadt geweest was, ende men hem liet leggen sonder hem te willen hooren, ofte zijne beschuldigers te noemen, so ben ik met de Huys-vrouwe van Jan Corneliszoon, Scheeps-Timmerman tot Leyden (die wel twintig weeken gevangen hadde geseeten, om datmen hem sonder bewijs aenseyde, dat hy in zijn Huysken hadde laeten Preeken, ende hy hem met geen Eede wilde zuyveren) in den Hage gegaen om by den Heer President van 't Hof Kromhout, te versoeken, dat'er tot Leyden ordre mogte gestelt worden, om die Gevangenen te regt te stellen ende regt te doen, seggende: dat het ons dagt, onbehoorlicken te wee- | |
| |
sen eenige Borgeren so lange gevangen te houden sonder datmen haer regt deede, te meer, om datze geen gratie, maer alleen om regt versogten &c. Waer op de Heer President seyde, laet haer maer zweeren, ende door Eede zich zelven Purgeeren, so konnen sy vry geraeken. Waer op ik seyde, dat het ons dachte tegens de reeden te strijden, dat ymant in zijne eygene saeke zweeren soude, dat een Dief wel ligt zweeren soude niet gestoolen te hebben, als men hem beloofde op dien Eedt vry te laeten. Voorts seyde ik: Daer staet in den Catheschismus geschreven datmen niet lichtvaerdig zweeren moet. Waer op de Prosident vraegde: Hebt gy den Cathechismus wel geleesen. Ia: seyde ik, al toen ik een Kindt was, en hebse daer nae wel hooren Uytleggen op de Preekstoel. Seer wel seyde de President, leest dan een weynig verder, so zult gy sien, dat de H. Cathechismus seydt, datmen wel zweeren mag, als de Magistraet het begeert. Ende leest dan nog wat verder, seyde ik, daer zult gy sien, datmen het doen moet in saeken, die tot Godes eeren ende tot des naesten stichtinge dienen. Waer op den President vraegde: Wat bent gy voor een? bent gy ook een Arminiaensch Predikant? Ik gelijker wel een, seyde ik, neen mijn Heer seyde ik, de Arminizenen hebben al veel ge- | |
| |
leerder en treffelicker Mannen, als ik ben. Ik denke, seyde hy, dat gy al mede een Proponent zijt. Nu, mijn Heer, seyde ik: wy en komen hier niet om te disputeeren, maer om te solliciteeren voor die arme gevangene Borgeren tot Leyden, die daer al veele weeken tot groote schaede van haere Huysgesinnen geleegen hebben, en versoeken, dat door ordre van het Hof den Offiçier tot Leyden mag belast worden haer te regt te stellen ende regt te doen. Waer op ons den President geen bescheydt gaf, maer seyde, gy-lieden zijt goede Luyden, maer gy laet u bedriegen door Johannes Utdenboogaert en andere. Mijn Vader heeft my altijt geleert, dat, waer ik kan, ik mijnen vinger in de aerde steeken moet, ende ruyken, in wat Landt ik ben, ende dat ik my daer nae soude voegen. Gy-lieden weet wel, dat, als 'er eene Scheeps Vloot in Zee is, dat alle de Schippers op den Admirael sien, ende alle haren cours naer den cours, dien de Admirael neemt, stellen: also most gy-lieden ook doen seyde hy. Met quam de Raets-Heer Rosa in. Toen brak de Heer President zijn Propoost af, en seyde: Gaet morgen op de Griffie; daer zal u een Brief gegeven worden om aen den Heer Offiçier tot Leyden te behandigen. Wy bedankten den Heer President, ende scheyden also van hem.
| |
| |
Des anderen daegs ging ik ten Huyse van den Griffier, hem vraegende, of hy ordre hadde om van weegen den Heer President Cromhout een Brief voor ons aen den Heere Offiçier tot Leyden te schrijven? De Griffier antwoorde, Ia: gelieft het u een weynig te wagten, se zal haest gereet weesen. Terwijl ik daer stont om wat te wagten, komt'er een Juffrouw, die my seyde: Komt hier in dit Salet, daer kont gy wat wandelen ofte sitten, so het u gelieft. Ik nam het aen, ende gink in in 't Salet. De Juffrouw dede de blinden open en seyde: De Klerk zal 't ons hier wel komen seggen, als den Brief gereet zal weesen. Die Juffrouw bleef by my, ende sogt een praetje te maeken, en vraegde my: Zijt gy niet eenen Predikant? Wel Juffrouw, seyde ik: Wat vraege is dat? ik gelijk immers naer geenen Predikant? Hoe, so seyde sy? Een Predikant, seyde ik, gaet staetig in 't swart, ende ik ga in 't Leer gekleet; een Predikant gaet so heel staetig treen, ende ik hebbe een heel rassen gank; een Predikant spreekt so staetig, ende ik rabbeler so met 'er haest wat door. Hoor, Juffer, seyde ik, wilje weeten, wat ik voor een Man ben? Ik ben een Man, die wel goet Bier, en lekkeren Wijn mag. Wel, seyde die Juffer, dat meugen de Predikanten ook zeer wel. Maer, seyde sy, men
| |
| |
kant gebruyken ende misbruyken. Dat 's waer, seyde ik. De Juffer praete al voort, en seyde: My dunkt, dat ik self u wel heb hooren Preeken, ende dat het nog geen maendt geleden is. Wel Juffer, seyde ik, dat gaet wat verder: maer in wat Stadt of in wat Dorp was 't dog? Hier binnen den Hage, seyde sy. In wat Kerk vraegde ik? Inde Vlaming - straet, in 't Huys van Sr. Henrik van Blaeden, seyde sy. Waer op ik al lachende seyde: Ik hoore wel, dat gy my voor een Arminiaenschen Predikant aensiet, die nu ter tijdt meer in de Huysen, dan in de Kerken Preeken. Dit (seyde ik, zal ik als wat nieuws vertellen, als ik tot Leyden kom. Mits quam de Klerk seggen, dat de Brief gereet was. Ik vraegde den Griffier, hoe veel hy van 't schrijven hebben moest. Hy seyde: Niets. Ik bedankte hem, ende nam so mijn afscheyt vanden Griffier, ende van die Juffrouw.
Als ik met Wouter Cornelisz. van Waerder, geweesen Predikant tot Nieukoop, op den 4. April, weesende zeer schoon weder, van Medenblik naer Hoorn quam, seyde Wouter Cornelisz. Het is zeker nu heel schoon weder, laet ons (die so lang tot Hoorn als in der muyten geseten hebben)
| |
| |
onse harten eens ophaelen, ende deesen geheelen dag met wandelen door brengen. Onsen weg is te kort, seyde ik, om den geheelen dag door te brengen. Ik weet werk, seyde hy, om den dag wel ten avont te brengen: laet ons op alle de Dorpen, daer wy door passeeren zullen, by de Predikanten wat gaen disputeeren, ende eens hooren, hoe sy dog haere Dortsche Canons, diese alle ondertei-kent hebben, zullen konnen defendeeren. 't Is wel, seyde ik: maer ik wil geen Arminiaen weesen; het is nu al te quaede tijd voor haer, seyde ik. Het scheelt niy niet, seyde Wouter, speelt gy dan den Contraremonstrant, ik zal den Remonstrant spelen, het Dorp Opperdoes zijn wy pas voorby, laet ons dan van Bennenbroek aen beginnen. Ik klop aen de deur daer den Predikant woonde (daer een Kleermaker sadt en naeyde, ende 2. a 3. Vrouwen saeten en sponnen.) Ik vraegde naer den Predikant, die terstont voor quam; ende ons zeer vriendelick vraegde: Wat is der Mannen begeerte. Ik seyde: Domine, dese goede Vrind ende ik komen te samen wandelen van Medenblik, ende te samen spreekende vande Dortsche Canons, durft dese Vrient seggen, datse vals ende tegen Godes H. Woord strijdig zijn, ende dat alle, diese onderteikent hebben, eene valsche Acte
| |
| |
hebbe onderteikent. Ik my te swak kennende om tegens hem van die saeke te spreeken, segge hem, dat hy zich zulkx wel soude wachten te seggen voor een Predikant, die de selfde onderteikent heeft. Waer op hy my versoekt, dat ik hem by eenen Predikant brengen wilde, op dat hy my mogte doen hooren, dat een Predikant niet machtig is die Canons met Godes Woorden te verakkordeeren. Daerom so verstoute ik my uwe Eerwaerdigheyt aen te spreeken, versoekende hem in mijn byweesen te willen betoonen, datse met Godes H. Woort heel wel akkordeeren, op dat ik mag weeten, hoe ik my teegens alle zulke tegenspreekers hebbe te verantwoorden. De Predikant (die een oud man was) seyde: Mannen ik soude van die saeken met u-lieden niet willen spreeken, dan inde tegenwoordigheyt van twee mijner Ouderlingen. Zeer wel, seyde Wouter Cornelisz., ontbiet 'er hier twee, ik hebbet maer te liever, op dat die Ouderlingen mede hooren mogen, dat die Dortsche Canons vals zijn. Ende onder alle de Articulen stelde Wouter het 15. Articul van het eerste deel voor, alhoewel daer inne staet, dat ons Godes H. Woordt doorgaens zulkx (als daer staet) aenwijft ende aenprijst, ende seyde dat Articul is van den beginne tot den eynde toe vals. De Predi- | |
| |
kant haelde, ofte ontboot zijne Ouderlingen niet; maer wilde eerst weeten, waer wy van daen waeren. Wouter weygerde zulkx te seggen, also hy dat tot de questi niet konde sien te dienen; want seyde hy, al ware ik van Roomen, wat kan u dat vorderen om te betoonen, dat uwe geteikende Canons niet vals zijn. Ik seyde tot Wouter: Wat kan 't ook schaden, dat wy onse Woon-plaets noemen? ende met een seyde ik: Dele Vriendt is van Waarder by Woerden, ende ik ben van Leyden. De Predikant quam met een Bybel voor den dag, ende toonde daer, wat'er van Ezau en Jakob geschreven stont. Waer op Wouter tot een van die Vrouwen, die daer sponnen, seyde: Lieve Vroutje my dunkt, dat gy heel dik bent, ende haest inde kraem komen zult, het kan wel weesen, dat gy Twee-lingen draegt. Denkt eens soude het niet vreemt weesen, dat Godt eene van die twee onnosele schaepjes, onnosele bloetjens, die gy 9. maenden onder uw harte gedragen hebt, ende met zulken smerte gebaert hebt, al soude gehaet hebben eer het ontfangen ende gebooren was, &c. Waer op de Predikant Wouter op de borst stiet, en seyde: Dat liegt gy. Des Predikants Wijf quam van agteren ende dofte Wouter met hare vuysten op zijn rugge, so
| |
| |
dat hy ten lesten door het stooten ende slaen onder de voet raekte. Wel, seyde ik, stootje en slaeje den Man, dat soude ik self wel hebben konnen doen, waare 't daer mede te doen geweest. Ik dagt, dat de Predikanten de goede luyden met Godes woorden heel vriendelyk onderrigtte, ende also Wouter nog al laggende tegens die Dortsche Canons bleef disputeeren, so sleepten hem de Predikant met het Wijf ten Huysen uyt, het welk ik voor de deure staende al lachende aensag, ende also zijn mantel inde deure geklemt was, ende hy al een wijle most staen, eer hy zijnen mantel los kreeg, so seyde ik vast al lachende: Wouterje, Woutertje, ik heb u wel geseydt, dat gy geen Arminiaen worden zout, want het nu al te quaden tijd voor haer is. Eenige oude Huysluyden, die over de deure vanden Predikant op een bank saeten en praetten, hoorde ik seggen: Sy vegten tot den Predikant, dog hoorende my met Wouter sohartelik lacchen, wisten sy niet, wat sy denken souden, en merkten wel, dat'er niemant doodt gebleeven was.
Tot Amsterdam vont ik dien goeden ouden Jan Jansz. Bors, die wel 47. jaren tot Leyder-dorp Predikant geweest was, ende
| |
| |
nu in zijn 2 a 73. jaer al mede gebannen was. Deze goede Man was moede om so beslooten in 't Huys te zitten, ende seyde my: Wat zijt gy een stout gast, gy loopt gaet ende wandelt waert u lust, ende daer staet zo wel 500. gulden op u te winnen, als op my, en anderen onser Broederen. Ey, goede oude Knegt, seyde ik, wy hebben maer met menschen te doen, die niet verder konnen sien, dan haer neus lang is, die haer eygen selfs niet en kennen, ende die men met eenen Schippers pye ofte ander Kleet de oogen so verblinden kan, datze, ons siende, ons niet kennen. Lieve Beste-vaer, seyde ik, doet dien ruygen Bollik-vanger aen, en set dat Engels-hoetjen op u hooft, ende doet een blaeu sletje om uwen hals, ende gaet en haelt u hartjen eens ter deegen op, ik wil wedden, dat niemant u kennen nochte moejen zal. Ia wel, seyde hy, of my dan een Schipper aensprak, ende ergens naer vraegde, so soude ik 'er kael af komen. Lestmael sadt ik op een Schip, de Schipper, die my voor een oud Schipper aensag, seyde my: Ey Bestevaer, maekt dat hooft-tou eens vast. Doe stont ik verlegen, also ik niet wist, wat het hooft-tou was, voor dat 'er een Jongman quam, die seyde: Kom Beste-vaer ik zal 't wel vast maeken. Och dat 's niemendal: Gy kunt den doovert mae- | |
| |
ken, ofte u na die geleegentheyt van die voorvallen wat schikken. Nu dan, mijn goede oude Knecht, kom ik salje als eenen Straets-vaerder, of Moscoviesch-vaerder toemaeken, ende besiet u dan in den spiegel, of gy u selfs wel voor een Predikant sout aensien. Het is zeker al te moeve weer, dan dat zulke goede oude Stammen in huys zoude moeten blyven sitten. Die goede Man waegde het. Ik, naer mijne gewoonte uytgaende, sag dien ouden Patroon op de Nieuw-brugge, siende me het Y toe, hoe de Scheepjes uyt en in voeren. Ik om dien ouden man wat te vermaken, kocht een pont rijpe Kerssen, ende bragt die in mijn neus-doek by hem, zette my op het bankje digt by hem, ende hem by zijn rok trekkende, seyde: Kom Beste-vaer, laet ons te samen om de leste Kersse eeten. Die oude man seyde: Och Heer! och Heer! ende sag vast om en weerom, als de dieven, die wat op haere hoornen hebben, so men seydt. Ik seyde vast al lachende tast maer toe, daer is 'er niet een, die over dese Brugge gaet, die denkt, dat hier twee Predikanten, elk 500. gulden waerdig, op dese bank te samen kerssen eeten. Evenwel at Beste-vaer geen twee kerssen sonder eens om te sien. Dit wonder Avontuer op dese zijne korte reyse quam hy t'huys aen zijn Huys-waert
| |
| |
vertellen, ende maekte het geheele Huysgesin wel hartelyk aan 't lacchen, ende het doet my nog lacchen, terwijle ik dit schrijve.
Korts daer nae reysde ik eens van Amsterdam naer Bilderdam, om de Gemeinte van Lenmyden te bedienen, weesende gekleedt, als een Glase-maeker, met een hamerken aen mijn zijde, ende een deel rijsjes in de hant. In 't Dorp Tamen komende stont 'er eenen Huys-man voor zijn deur, die my seyde: Ik sag al van verren, wat gy voor een Man waart. Wel seyde ik: Kont gy sien, wat ik voor een Man ben, so kunt gy wel gaeu sien. Wat ben ik voor een Man, vraegde ik. Hy seyde: Een Glase-maker. Ia dat siet gy nu aen dit hamertje, dat in mijnen riem steekt, ende aen dese maet-stokjens, seyde ik. Neen seyde hy: maer het heeft deese week dapper gewaeyt, ende daer door zijn veel glasen aen stukken gewaeyd, so dagt ik, toen ik u van verre sag aenkomen, hoe past elk op zijn profijt. Siet daer komt alreede een Glase-maeker aen, om werk te vinden, also hy wel denkt, dat 'er op 't Landt veel schaede in de glaesen sal geschiet weesen door dien harden windt. Voortgaende kom ik over
| |
| |
een Brugge, daer 5. a 6. Boeren te samen staen praeten: Een vraegt my: Zijt gy niet een Glaesemaeker? waer op ik seyde: wat soude ik anders weesen? Hy seyde: Gy komt wonder wel te pas: want ik soude anders naer de Stadt moeten loopen om een Glaese-maeker te soeken: Ik heb een nieuwe Kamer gemaekt, en daer zijn noch geen glasen in, ende ik soude Sondag daer Kermis in houden. Kom, gaet met my, en neemt de maete van dien. Als ik weder kome, seyde ik. Neen, zegt hy, gy mocht het vergeten; kom gaet nu dadelik met my. Ik gae met hem door een Wey naer zijn Huys. Daer komende, seyde de Dogter: Vaertje, brengje de Glaesemaeker mede, daer doeje wel aen; ik sag hem over den wech wel gaen, maer dorst hem niet roepen, om datje niet t' huys en waert. De Boer bracht my in de Kamer. Ik vraegde, of hy ook raemen hebben wilde? Hy seyde: Voor eerst niet; die kan ik altijdt wel krygen, maer boven moet ik nu ten eersten glasen hebben; want het soude te kael staen, kermis te houden in een Kamer sonder glas. So most ik dan de maeten van buyten nemen, seyde ik; den Boer bracht een tonne voor die plaetse. Ik snec 4. a 5. maet-stokjes, klom op de tonne, nam demaet, sneet eenige kerfjens, en wy geriefden malkan- | |
| |
deren also voor dien tijdt. De Boer seyde: Of gy de glasen vande week niet brengen en konde, so brengtse ten langsten 's Sondaegs vroeg, dan zal ik u van alles, wat gy verschooten ende verdient zult hebben, voldoen. Ende dan meugt gy ook te Kermis blyven. Dat 's wel te doen, seyde ik, ende so scheyden wy van malkanderen. Van hem gescheyden weesende, vont ik in 't voortgaen noch meer werk, dog stelde dat altesamen uyt tot dat ik Aelbert Jansens glaesen soude brengen. Maer eer die Sondag quam, so schreef ik een Brief aen Albert Jansen, dat ik vertrekken moest en misschien binnen 3 a 4. maenden niet weeder tot Amsterdam soude komen, bedankte hem van zijne goede gonste, so dat dien goeden Huys-man sonder glasen zal Kermis hebben moeten houden, indien hy geen beter Glaese-maeker gevonden en heeft.
Tot Alkmaer weesende trok ik eens met eenen Proponent, Melkstoop genaemt, naer Egmondt op zee; wy spraeken daer eenen man aen, die voor een Remonstrants gezinden befaemt was. Die, ons siende, quam voor zijne deure, biddende om voor dien tijdt in zijn huys niet te willen komen: want, seyde hy, die Barbier, die daer
| |
| |
voor zijne deur staet, is een bitter Calvinist. Hy zal (so gy in huys komt) datelyk denken, dat gy Remonstrantsche Predikanten zijt, ende hy soude U L. op die presumtie wel terstont aen den Schout loopen aenbrengen. Ik sag dien Barbier aen, ende seyde tot dien goeden man, is 't zulk een quant? wel ik zal hem haest zijne opinie benemen. Met dien naemen wy ons afscheyt van dien man, ende gingen naer den Schout, die Herberge hielt, ende vraegden, of hy niet eene zoo versche Vis hadde? Ende also de Vis-scheepen noch niet waeren aengekomen, deden wy daer een kanne bier tappen, ende bleven daer so een wyle in huys. Den man, daer wy eerst dagten in te gaen, vertelden my daer nae, dat die selve Barbier hem hadde aengesproken, ende geseydt: Ik sie wel, datmen in zijne opinie wel kan missen en bedrogen worden. Want ik sag die twee Mannen, die gisteren voor uwe deure stonden, voor Armiaensche Predikanten aen; maer toen ik ze by den Schout sag in huys gaen, sag ik, dat ik in mijn meyninge bedrogen was.
Nae dat ik ontrent een Jaer in 't Landt was geweest in groot perijkel van gevangen te worden, (want veele waren graeg ge- | |
| |
maekt, niet door dertig penningen, maer door die 500. guld. die de Heere staeten tot eenen prijs ofte verraders loon voor elken Predikant te winnen hadden gestelt) trok ik eens naer Antwerpen, om wat adem te scheppen, daer ik eenige weeken bleef. Ik ging altemet de Priesters hooren Preken, niet uyt devotie, maer om de klugten, diemen seyde, dat Pater Gouda, Pater Flavius, ende Pater Maximilianus op hare Preek-stoelen voort brachten. Ik konde qualyk gelooven, dat wijse Luyden zulke sotte grillen op de Preek-stoelen souden durven voort brengen, maer toen ik het self hoorde, ende altemet alle het Volk, dat in de Kerke was, daer mede wel hartelyk lachte, geloofde ik het. Soude ik alle die sotte ende malle klugten vertellen, die ik daer hoorde, dit schrift soude wel een dik boek worden. Evenwel moet ik hier het sommier van twee Sermoenen verhaelen, die ik van Pater Gouda in de Vrouwe Kerke tot Antwerpen hebbe hooren doen. Ik was te grager om die te hooren, om dat hy eenige dagen te vooren op de Preek-stoel seyde: Ik zal deeze week twee Sermoenen doen, de eene zal weesen van der Geusen wijsheyt, ende de andere vander Papen malligheyt. Gy-lieden mocht seggen: Preekt wat ons te doen en te laete
| |
| |
staet, om in den Hemel te komen. Dat weet gy-lieden also wel, als ik, seyde hy. Maer also hier met de Feeste zeer veele Hollanders, en Zee-landers zijn, so moet ik der Geusen wijsheyt ende der Papen malligheyt eens vertoonen. Het eerste van die Sermoenen was van der Geusen wijsheyt, ende dat begon hy aldus sonder eenigen text voor te leesen.
Waer mag der Geusen wijsheyt weesen? waer mag der Geusen wijsheyt weesen? Weet het niemant niet? eenmael, andermael, derdemael; weet dan niemant te wijsen, waer der Geusen wijsheyt is? Nochtans schijnense alle wijs te weesen: Weevers, Pelsers, Schoen-lappers, Mannen en Wyven, Jongmans en Dochters, sy weeten alle van den Bybel te spreeken en te klappen, en weet hier niemant te seggen, waer der Geusen wijsheyt is? Seer wel, wy zullense dan gaen soeken, ende om te beeter te vinden, so zullen wy haer in driederley ordre stellen. I. In Heeren Staeten. Ten II. In Predikanten. Ten III. In Vrouwen. Wy zullense, denke ik, ergens vinden. Is de wijsheyt by de Heere Staeten? Och neen: want als de Heeren Staeten geen Ouderlingen zijn, so en hebben zy geen verstant van Kerkelyke saeken; het en zijn dan maer wereltsche menschen. Is
| |
| |
de wijsheyt dan by de Predikanten? Och neen: want d' een Predikant onderteikent den Geusen Cathechismus, d' ander wilse niet onterteikenen. D' een seydt, datse met Godes woort over een komt, d' ander seydt, datse daer tegen strijdt, d' een noemtse het merg van de Schriftuur; d' ander seydt, dat de H. Schriftuyre maer als beenen sonder merg souden weesen, &c. Also dat de Geusen wijsheyt by de Predikanten niet te vinden en is.
Soudese dan wel by de Vrouwen weesen? Ik geloove ja: want vraegt de Vrouwen eens, Ieremias, Esaias, Ezechiel, Daniel, &c. Wat zijn dat voor mannen geweest? Sy zullen seggen: Dat zijn waerachtige Propheten Godts geweest, die door den Geest Godts gedreven zijnde gesprooken ende geschreven hebben, Vraegt gy vorder: Baruch, Esdras, Syrach &c. Wat voor mannen 't geweest zijn? Sy zullen seggen, dat zijn Apocrijffe mannen geweest, die wel eenige goede dingen geschreven hebben, maer die men in alle dingen so niet en mag gelooven, als die kanonike Propheten Godts. Wie seydt? de Geuse wijven, ergo het is waer; want de Vrouwen hebben daer alleen de wijsheyt. Ik zal 't u nog klaerder vertoonen in eene saeke die gy my alle zelfs toestaen zult: Laet in Hollandt en Zee- | |
| |
landt een Jongman Preeken, die alle de Phrofessooren, Doctoren en Predikanten oordeelen een wel door-gestudeert en zeer geleerdt Jongman te weesen, vraegt de Vrouwen eens: wat haer van zijne Predikatie denkt? Sy zullen seggen: Het gaet redelikken. Dan moet het maer redelick weesen; want de Vrouwen seggen het. Maer laet 'er een Preeken, die van alle zijne Meesters voor eenen Botterik, ende van alle de Doctooren en Professooren als een en Ezel, een Bok een Plompaert geoordeelt wort, ende die eene groote stemme sonder verstant ende redenen heeft? Men zal die wijse Vrouwen hooren roepen: O! dat's een geleert Jongman, hy heeft eene stemme als eene Klokke; Och! hadden wy het geluk, dat wy hier so eenen Predikant hadden. Ende door zulke wijfsche wijse oordeelen, worden de grootste Steden van Hollandt, en Zee-landt met Ezels ende botte Bokken tot Predikanten vervult, welker bottigheyt men alderklaerst siet, als sy haer bemoeyen met Boeken tegens onse Katolijke Kerke te schrijven; so dat ik segge, dat de Geuse wijsheyt alleen by de Geuse Wyven te vinden is. Dit Sermoen besloot hy met eene vermaninge aen de Hollanders ende Zeelanders om naerstelyk te ondersoeken, op datse door der Geuse wijsheyt niet
| |
| |
bedrogen, nogte vande Catholijke waerheyt afgeleyt wierden. Hier op seyde hy, mogt gy seggen, wel Heer, ondersoekt, ende proeft gy ook zelve, op dat gy niet bedrogen en werde. Waer op hy seyde: wy en behoeven niet te ondersoeken, nochte te proeven, maer gy-lieden zijt het schuldig te doen; want by exempel, als gy gewoon zijt in eene komenie Booter, Kaes, Zout, Zeep, &c. te haelen, gy stiert maer een Kindt met een potje ofte schoteltje; gy en behoeft niet te seggen: Segt, datze u van de beste Boter ofte Kaes geven. Neen: want dat weet het Meysje; Sy siet aen het schoteltje, van waer het komt, ende daerom so geeft se altijdt het beste. Wy gaen ook naer onsen oude Kramer den H. Paus van Rome, die erkent ons voor goede Catholijken, ende daerom geeft hy ons altijdt het beste. Als gy ter marct gaet, daer veel Boeren zijn, ende elk een seyde: Mijne Booter is goet. Zout gy terstont seggen: Geeft mijn voor so veel geldt? Och! neen. Maer gy zult eerst proeven, of de Booter goet is. Daer in Hollandt en Zee-landt komen zeer veele Ketters met haere valsche waeren te Marct, als Calviniaenen, Arminiaenen, Sociniaenen, Lutheriaenen, Mennonisten en Brunisten, &c. elk seyt: Mijn Booter is de beste, daerom moet gy- | |
| |
lieden daer proeven. Maer wy, die alleen tot dien H. Paus te Roome gaen, die niet missen kan, die niet bedriegen wil, die de Sleutelen des Hemels heeft, en behoeven niet te proeven, niet te ondersoeken, niet te twijffelen, maer alleen te gelooven, ende te gehoorsamen. En hy besloot also zijne eerste Sermoen vander Geusen wijsheyt.
Daegs daer aen begon hy zijne Predikatie vander Papen malligheyt die hy aldus begon.
Watte malle Papen zijn wy? watte malle Gecken zijn wy? Wy steken in de Kap. Dit also tot 2 a 3. maelen herhaelt hebbende, haelde hy voort eenige Heremiten, die een zeer streng leeven geleyt hadden, en langen tijdt sonder linden gegaen hadden, soober hadden geleeft, ende dat alles om haer vlees te kastyden; siet seyde hy, zulke malle passien hebben sy al mede, wy vasten, wy gaen sonder hemde, wy kastijden onse Lichamen, ende betoonen ons also als die malle Papen gelijk te weesen. Daer nae haelden hy de Apostelen voort, die hy seyde: Malle Papen geweest te zijn, in de oogen der wijse Geusen Wyven. Want Poulus seyde hy: Hadde zijn Evangelium aen zijnen gordel gehangen, ende reysde also nae Roomen om met Petro daer van te kon- | |
| |
fereeren. Hadde hem doe eene Geuse Vrouwe te gemoet gekomen seyde hy: Sy zoude hem gevraegt hebben: Waer gaet gy heenen Poule? Hy soude haer geseydt hebben: Nae Roomen toe. Wat gaet gy te Roomen doen? Ik gae daer om met Petro wat te Confereeren van 't Evangelium. Terstont soude sy hebben gevraegt: wat hangt daer aen uwe zijde? Waer? Daer. Waer? Daer onder uwe Kap. Dat is mijn Evangelium, soude Poulus hebben geseydt. Daer op zoude dat wijse Geuse Wijf hebben geseydt: wel Paep, wel gek, en is u Evangelium niet genoeg? moet gy nog nae Roomen loopen? Siet zulke malle Papen zijn wy nog. Wy laeten ons niet vergenoegen met Paulus, met Johannes, met Jakobus. Maer wy loopen nae Roomen, nae Sinte Pieter, nae dien heyligen Paus, die de Sleutelen des Hemels gegeven zijn. Daer nae seyde hy: Petrus was ook eenen mallen Paep toen hy op aerden leefde, want zijnen Heere versaekt hebbende quam hy al huylende, och! och! och. Ende Pater Goude bootste dat huylen so leevendig nae, dat alle de Toehoorders te samen so hartelikke lachten, dat hy haer tot geen bedaeren en konde krijgen, ten sy hy met de hand stijf op de Stoel klopte. Tot eenige stilte gekomen zijnde, seyde hy: Hadde daer toe eene Cal- | |
| |
vinische Vrouwe geweest, sy soude geseydt hebben: Wel geck, wel malle Paep, wat letje datje so huylt? Petrus soude geseydt hebben: En soude ik niet huylen; ik die mijnen Heere verloochent hebbe? Dat wijse Calvinische Wijf soude hem gevraegt hebben: of hy dan geenen Calvinische Moer en hadde? Wilt gy weeten wat eene Calvinische Moer zy? Ik zal 't UL. seggen seyde hy: Daer staet in den Brief aen den Romeinen in 't 8. Cap. geschreven: Daer en is geen verdoemenisse voor den geenen die in Christo zijn. Dat is te seggen, naer der Calvinische glosse: Datter geene verdoemenisse en is voor alle die gene die eene Calvinische Moer hebben. Maer dat haer alle quaet ten besten dienen moet. Exempel aen Davidt, die een Calviniaensche Moer hadde, ende die daerom, het Overspel, den Moordt van dien goeden Urias, ende alles tot Zaligheyt dienden. Besloot zijn Sermoen tot den eynde toe met spotten van de Calvinische Predestinatie, die hy doorgaens de Calvinische Moer noemde, haelde de luyden van de eerste weerelt, de Sodomiten, ende andere boose Exempelen voort, ende beklaegde haer als zeer ongelukkige, alleen om datse geen Calviaenische Moeren hadden gehadt. In somma nae dat ik zeer veele malle grille gehoort, ende het Volk so overluyt (al oft in een Comedie wa- | |
| |
ren geweest) hadde hooren lachen. So dagt ik op Broer Cornelis woorden: Ba dat is Gepredikt.
Ik ter Gouda Predikende ten huyse van Pieter Jansen Cink wantslager, wierde door den Baljou aldaer gestoort, door welke de Toehoorders haer seer t' onvreeden vertoonde, also sy het geven van de boeten moede wierden. Met dat de Schout vertrokken was, gink ik op de Brugge staen aende Potters-poort die maer twee huysen stont van 't huys daer wy gestoort waren, ende daer dede ik de Predikatie voor zeer veele Toehoorders, ende dede naer de Predikatie eenen Psalm singen. Dit gink alles sonder eenigen hinder ofte verstooren wel voort.
Op den Kers-dag daer nae vonden wy geraden aen de Vest onder den blaeuwen Hemel te Prediken, ende also wy daer met ons twee Predikanten waren, naemen voor elk zijnen dag van die Feest-dagen waer te nemen. D. Mattheus Burgius nam den eersten dag waer, ende het vergink hem heel wel sonder verstoort te worden. Op den tweeden dag nam ik het s' morgens in den dageraet waer, dat vergink my ook wel. Nuw also
| |
| |
D. Eduaert Poppius doe ook in de Stadt was, ende de Luyden begeerig waren om haren ouden Leeraer nog eens te hooren, gink d' een en d' ander hem versoeken ende bidden, dat hy het des Avonts doch wilde waernemen, versekerende hem, dat het so wel als voor henen soude aflooopen. Waer op my Poppius een Briefjen toesont, in't welken hy schreef, hoe zeer dat hy tot het Prediken door de Liefhebbers versogt wiert, also dat hy geresolveert was hare ernstige begeerte te concenteeren. Te meer om dat die drie voorgaende Predikatien van ons so onverhindert waren gedaen. Dog versogt aen my, also het mijne beurte was, dat ik my soude gereet houden of hy ondertusschen noch van Resolutie quame te veranderen. Den tijd gekomen zijnde bleef hy by zijne resolutie. Ik gink mede in die Vergaderinge, die zeer groot was. Met dat Poppius zijnen Text voorgelesen hadde, sagen wy eene geheele Compagnie langs de Vesten tot ons komen. Het Volk resolveerden gelijkelijk te blijven staen. Doch Poppius trat van zijne verhevene plaetse af onder het Volk, de Soldaten by komende omringden de geheele Vergaderinge, leggende de Soldaten hare Musquetten op hare verketten. Met rieper eenen aldus: Bent gy alle geladen? Daer op schooten sy alle gelijke- | |
| |
lik los, waer door elk meinende dat den anderen gequest was, de Vergaderinge haer verspreyden. De Soldaeten doe siende de groote menichte van het Volk, naemen heel disordentlik haren vlucht, sonder van ymandt wederstaen te worden. De Heeren Burgemeesteren bollewerkten haere deure toe, vreesende dien avondt een grooter quaet. Dog niemant en poogde haer, nog selfs hare Soldaten eenig leet te doen. Maer de Gemeinte voegden haer meest alle weder ter plaetse daerse gestoort waren geweest, hoopende datse daer Poppius noch hooren souden. Maer alsoo Poppius ende ik binnens huys geraekt waren, niet denkende dat de Gemeinte in die groote Alteratie dien avont weder by een komen soude, so vonden de Gemeinte te samen goet de Tien Geboden te singen, ende also te scheyden, gelijk sy ook deden. Dit singen wiert tot Rewijk, ende Sluyp-wijk (welke een myle weegs van de Stadt leyt) gehoort.
In den Jare 1621. was ik eenige weeken in Delfs-landt, te weten tot Maes-landt, ende Schip-luy, waer ik verscheyden mael Predikte, de Remonstrantsche Predikanten die daer gestaen, ende de Acte van stilstant hadden geteikent (te weten: Joannes Stan- | |
| |
geris, ende Abraham Vlietius woonden daer beyde nog. Het gebeurde op een tijdt datse naer Maes-landt-sluys trokken, om daer een versche zoo Schel-vis te eten versochten my haer te willen volgen, seggende: Datse tot den Schout aldaer souden haer middag-mael houden. Vezekerden my dat den Schout ons, ende onse sake zeer gunstig was; so dat ik vrymoedig daer mochte komen. Ik volgde haer. Abraham Vliet nam my waer staende in de deur van den Schout, seggende: Wy hebben een lustige zoo versche Schelvis te vuur, lust 't u met ons te eeten? komt binnen. Ik en liet my niet lange nooden; maer voegde my neffens haer, ende den Schout, mede aen de Tafel, ende de Predikanten gelieten haer, als of sy my voor eenen Roomschen Catholijk kenden, seggende: Gy Papistjens hebt het goet, want gy hebt so veel Heylige dagen meer als wy, ende gy-lieden krijgt evenwel so gemakkelikken den kost. De Predikanten begonden te seggen, hoe datse Vryheyt genoeg in 't Landt hadden, ende de Priesters met hoopen uyt Brabant en Vlaenderen kreegen. Waer op ik seyde tot de Predikanten: Al en Preekt gy niet daer komen van de gebannen Predikanten, nog al genoeg in 't Landt, om u-lieden Volk te dienen. Waer op den Schout seyde: Die en konnen hier so
| |
| |
in 't Landt niet komen t' sy hoe sy haer ook mochten verkleeden, want sy zijn hier al te wel bekent. Sy en konnen haer bakkus niet bekleeden, de Paepsche Priesters konnen komen, ende haer als Soldaten en Edel-lieden bekleeden, also dat het onmogelicken is haer te kennen. Ik geloof wel dat ikse wel al te met in mijn huys ter Herberge hebbe gehadt. Ik woude wel (seyde den Schout) dat ik eens eene vande uytgebanne Predikanten sage om te sien hoese haer so souden konnen verkleeden datmen haer niet en soude kennen; ik woude daer nog wel eene kanne wijn aen versien seyde hy. Waer op ik seyde: Ik ben eenen uytgebannen Predikant, haelt nu uwe kanne wijn, die zal op deze Vis wel te passe komen. Doe begon den Schout al lacchende te seggen: Kont gy also den wijn uyt mijn Vat praeten, hoe sout gy onder malkanderen my uytlacchen. Ia wel seyde ik: Gy en wilt my nu niet gelooven, ende evenwel kender in so eene Kap wel eenen Remonstrantschen Predikant steeken. Abraham Vliet, en Johannes Stangerius hielden sterk aen om den wijn te krijgen, ende seyde dat het den Schout behoorde te gelooven, nu ik het selve seyde. Waer op ik om hem nog meer te verzeekeren, hem seyde: Ik hebbe noch voorlegen Sondag ten Huyse van uwen Soon
| |
| |
die tot Maes-landt binnen woondt Gepredikt, hoope het op d' aenstaende Kers-dag noch weder te doen. Toe stont den Schout op, ende haelde de kanne wijn, met Conditie evenwel, dat so ik hem bedrogen hadhe, dat hem die voornoemde Predikanten, den wijn souden betaelen. Acht daege daer naer quam ik op een andere manier gekleet ten huyse van dien zelven Schout, dog was hem al weder onbekent. So dat hy moest bekennen, dat het geen wonder was dat de uytgebannen Predikanten onbekent in 't Landt konden komen.
Ontrent dien zelven tijdt quam ik in geselschap van dien vermaerden Schilder Michiel Miereveldt, woonende toe tot Delft, dese beroemde hem, dat hy met zijn Schilders Pinsceel een also soude konnen degiseren, dat hy van zijne alderbekentste Vrienden niet en soude bekent worden. Ik seyde hem toe dat ik op een gelegene tijdt tot zijnen huyse komen soude, om die kunste eens te probeeren, gelijk ik eenige weeken daer nae dede. M. Mierevelt toonde hem so zeer begeerig daer toe als ik was. Hy Schilderde mijn aengesichte op verscheyde manieren, nae de Kleederen die ik soude willen dragen. t' Sy als een Bootsgesel, t' sy als een
| |
| |
Soldaet, t' sy als een Ambachts-man, ende als hy my den spiegel voor hielt, seyde ik: De kunst is goet. Want haddet gy my in mijn slaep also geschildert, ik en soude wakker wordende my zelven niet gekent hebben. Maekt my nu eens so nae de gestaltenisse van de Kleederen die ik tegenwoordig aen hebbe, om by andere te probeeren of uwe konste goet is, seyde ik. Ik was doe gekleet met een wit bommezijn Wambuys, met een graeuwe Broek, een paer witte linne Koussen, met een swarten Hoet daer een vergult koordeken aen was, hebbende een Verket-stok in de hant. Hier op leyde hy zijne konst aldus te werk: Hy nam een heel grof Pinsceel, ende trok dat aoor mijn hayr dat doe geheel swart was, so dat het meer grijs dan swart wiert. Mijn aengesigt maekte hy met een zeer root opdrachtige koleur, even als de dronkaerts veel hebben. Uyt 't hooft tot in den mont maekte hy aende eene zijde eenen aerdigen schram, die effen geheelt scheen te weesen, leggende in 't midden een kleyn swart Plaesterken so datmen de eynden vanden schram onder en boven konde sien. Naer dat wy over dese groote veranderinge wat gelacchen hadde, vertrok ik also nae Schip-luy toe, ende quam ten huyse van Joannes Stangerus, daer ik weynig dagen te vooren eenige weeken had- | |
| |
de gelogeert geweest. De Dienst-maecht (die my te vooren heel wel gekent hadde) quam voor. Ik vraegde haer of haren Meester 't huys was? Sy seyde: Neen. Maer was te Delft. Ik vraegde of sy my niet en wist te seggen, in wat huys ik hem tot Delft soude konnen vinden? Sy vraegde het haer Vrouwe, die voorkomende vraegde: Of ik haren Man te spreeken hadde? Of sy deboodschap niet en konde doen? Ik seyde hem zelfs te moeten spreeken. Belieft gy wat te wachten seyde sy: Mijn Man zal zeer haest t' huys komen; ik en kan niet zeker seggen: In wat huys gy hem te Delft, vinden zult; want hy gaet daer van de eene plaetse op d' ander. Ik ging wedernae Delft toe wandelen, ende sag Domine Stangerius van verre aenkomen, hy soude my onbekent hebben voorby gegaen, dog ik sprak hem aen, ende hem by de Mantel houdende, vraegde hem: Waer hy heenen wilde? Ik merkte dat hy als verbaest wiert, seggende: waerom? wat wilje hebben? &c. Wel seyde ik: Hoe staeje so? kennen wy malkander niet meer? wy hebben immersso menichmael t' samen gedronken? Hy trat eenige treden te rugge, seggende: Ik en kenne u niet; segt wat je van my hebben wilt? Doe seyde ik: wat hoe staejeso, en kenje Passchier de Fijne niet? Doe stont hy met verbaestheyt verwondert, hooprende wel dat het Passchiers stem was; maer dat
| |
| |
het Passchiers hooft niet en geleek. Doe seyde ik: Meester Miere-veldt heeft zijne kunst aen my getoont. Ik bevinde datse goet is. Doe sloeg Stangerius beyde zijne handen nae den Hemel, roepende: Maer ist mogelik? Kanmen een mensch also veranderen? Ia seyde ik: Ik ben in u huys geweest, ende niemant van u Huysgesin en heeft my gekent. Als hy in huys quam, seyde hem de Meyt: Meester daer was terstont een Man die u gaerne hadde willen spreken, en is hy u niet te gemoet gekomen? Wat wast voor een Man, een Huysman, ofte een Steeman. Ik en weet datniet: seyde sy. Wat botte Meyt benje seyde hy? die nog geen Boeren uyt Stee-luyden kan onderkennen. Daer nae komt de Vrouwe voort, die seyde als de Meyt geseydt hadde, datter een Man geweest was, die nae hem gevraegt hadde. Hy vraegdt als vooren: Of 't een Boer, ofte Burger vas geweest? De Vrouwe en wist dat so naeuw niet te seggen. Wel waer voor saegt gy dien man aen, vraegde hy? De Vrouwe seyde: Voor een van die Deeken verkoopers, die hier altemet met Deekens door 't Land loopen. Doe hy vraegde: of ik 't niet was geweest? Doe wist de Meyt so wel als de Vrouwe te seggen: Dat ik het niet en was geweest. Want dien Man was veel ouderdan ik, ende hadde eenen schram in de wangen.
EYNDE.
|
|
Auteursrechtvrij