|
| |
| |
| |
Register vande bequaemste sententien ende slotreghelen by heele ende halue vvt elcken capittele vergaert.
I. Cap.
VAn Godt den Heere coemt alle wijshheyt,
Godts wijsheyt die stont voor alle dinghen,
Godts woort is des wijsheyts fonteyne.
| | {Is eere en vruecht |
| | {Gheeft godtvruchtighe langh leuen, |
| | {Verlicht, en bringht Godts seghen, |
| | {Die verhuecht het herte, |
| De vreese Godts | {Verwerft Godts ghenade, |
| | {Is der sielen spijse, |
| | {Is dbeghin der wijsheyt, |
| | {Bevrijt van lyden en druckt, |
| | {Is volmaeckte wijsheyt, |
| | {Verwerft hier rijckdom. |
De wijse vreest Godt in al sijn daghen,
De lijdtsamighe sal blijschap verweruen,
De sondaren sijn Godts dienst misprijsende,
Aen trou en gheloof heeft God wel behaghen,
Spreeckt niet dat arghert oft namaels mach rouwen,
Doet recht in v leuen,
Tverborghen ondeckt Godt,
Sijt niet dubbel van gront.
| |
II. Cap.
In alle lyden bruyckt lijdtsaemheyt,
De Godtvreesende en quamen noyt ter schanden,
Die in duecht volhert, wort van Godt ghepresen,
De godtvreesende gheloouen Godts woorden,
Godt liefhebbende houwen Godts wet te recht,
De godtvreesende sijn in als ootmoedich,
Godts ghenade is soo groot als hy selue is.
| |
III. Cap.
Eert v ouders, ghy siet vruecht aen v kinderen,
Godtvreesende sullen huer ouders eeren,
Des vaders seghen bouwt der kinderen huysen,
Eert ghy uwen vader ghy eert v seluen,
| |
| |
Weldaet aen ouders wort nummermeer vergeten,
Ouders helpe, smelt de sonden als hitte ijs,
Nederen staet, is beter dan tswerelts hoocheyt,
Soo veel grooter sijt, wilt v verneren,
Die hun veel vermeten gaet het selden wel,
Een oprecht mensch leert gheeren van Godts woorden,
Ghelijck water bluscht vier, bluscht aelmisse sonde,
Hoochmoet selden goet doet.
| |
IIII. Cap.
Bedroeft gheen schamele in hun armoede,
En keert v aensicht niet vanden aermen,
Godt verhoort der claghender ghebet,
Wie Godts woordt eert, die doet den rechten godtsdienst,
Wacht v voor een onrechte sake,
Deur bekentnisse wort de waerheyt openbaer,
Schaemt v te bekennen v dwalinghe niet,
Strijt voor de waerheyt, Godt sal voor v strijden.
| |
V. Cap.
Op uwen rijckdom wilt v niet verlaten,
Volght niet al uwen wille ende lust,
De Heere en laet hier niet onghestraft,
Onrechtvaerdich goet en hulpt niet inder noot,
Sijt verstandich in woorden en wercken,
Tsmenschen tonghe bringht den mensch tot valle,
Spreken bringht eere ende oock schande,
Godts toren coemt schielijck,
Achterclap baert schade.
| |
VI. Cap.
Groote nueswijsheyt valt dickwils tot spot,
Leght alle dinght ten besten wt,
Sijt trou, maer betrout onder dusent niet een,
Vertrout gheenen vrient, ghy beproefde hem in noot.
Een ghetrou vrient is gheenen ghelde ghelijck,
Een ghetrou vrient is een troost des leuens.
Wijsheyt can leet in vruecht veranderen,
Aenhanght Godts woordt, ghy sult wijsheyt verweruen.
| |
VII. Cap.
Doet ghy quaet, v sal weder quaet ghemoeten,
Saeyt ghy ongherechticheyt ghy sultse mayen,
Biddende twijfelt niet.
Uwen mont en wilt niet wennen tot lieghen,
Vier en wormen is der godtlooser wrake,
| |
| |
Hebt lief den ghenen die v gheschapen heeft,
Doet den aermen bystant ghy crijght Gods seghen,
Laet den weenenden van v niet sonder troost,
Wat ghy doet daer en bedinct het eynde.
| |
VIII. Cap.
Met gheweldighe oft rijke en wilt niet twisten,
Ghelt can hier veel herten beweghen,
Veracht gheen outheyt,
Dinct dat ghy steruen moet,
Wort gheen borghe bouen v vermoghen,
Vremde en onbekende toont gheen secreten,
Openbaert v herte niet alleman.
| |
IX. Cap.
Wilt v wijf gheen macht voor v gheuen,
Went v aensichte van schoone vrouwen,
Vrouwen lust ontsteect ghelijck werck by vier,
Godtloose woorden seer selden vroom,
Al v saken wilt na Godts woorde rechten,
Twerck gheeft den meester prijs.
| |
X. Cap.
Daer verstandighe ouricheyt is gaet het wel,
Een boos coningh verderft lant en lieden,
In Godts hant is t'regement der aerden,
Alle misdaet wilt niet te naeu wreken,
De hoovaerdighe wort van Godt en menschen ghehaet,
Nu coningh morghen doot.
Hoouaerdicheyt drijft tot allen sonden,
De mensche en is niet boos gheschapen,
Wie Godts ghebot ouertreet coemt ter schanden,
Schamele wijsheyt salmen niet versmaden.
| |
XI. Cap.
Des slechten wijsheyt doet hem sitten by Vorsten,
Prijst niemant om sijn groot aensiens wille,
En veracht niemant om sijn cleynicheyt,
Veroordeelt niet eer ghy de sake recht verstaet,
Veelderley handel bringht cleijne winst,
Menich verspaert, dat een ander om niet verteyrt,
Tvalt Godt seer licht erme rijck te maken,
Godt die seghent den vromen haer goeden,
Gaet het v wel, dinct dat qualijck mach verkeeren,
| |
| |
De steruende mensch wort sijn leuen ghewaer,
Wt een cleyn vonxken onsteect wel groot vier.
| |
XII. Cap.
Den ondancbaren salt selden wel gaen,
De Alderhoochste is der godtlooser viant,
In noot soo leertmen den vrient bekennen,
Versoende vianden wilt niet betrouwen.
| |
XIII. Cap.
Die tpect aenraect, besmet hem daer mede
Schuut der gheweldigher en rijcker gheselschap,
Wilt v voeghen by uws ghelijken,
Wat de rijkeman spreect dat moet goet sijn,
Rijckdom is goet diese sonder sonde ghebruyct,
Die verraet inden sin heeft, sal selden rusten.
| |
XIIII. Cap.
Niet bouen een gheruste conscientie,
Rijckdom en voecht den vrecken niet wel,
Die hem seluen niet en duecht hoe duecht hy andere,
Dinct om des doots verbont,
Doet den ermen hantreykinghe voor v eijnde,
T'suer sweet moet ghy hier eenen anderen laten,
Gheeft gheerne soo sult ghy weer ontfanghen,
T'vleesch verslyt als een cleet,
Alle verganckelijcheyt neemt eijnde,
Wel dien die altijts met Godts woordt omgaet.
| |
XV. Cap.
Wijsheyt can met broot des verstants spijsen,
Wijsheyt croont met eewighen name,
Wijsheyt is verde vanden hoouaerdighen,
De Heere haet alle afgoderije,
De mensche heeft voor hem leuen ende doot,
Godts ooghen sien op de gheen die hem vreesen.
| |
XVI. Cap.
Een vroom kint is beter dan dusent godtloose
Lieuer gheen kinderen dan godtloose,
Godts toorne verslint de ongheloouighe,
Godt laet hem versoenen en straft oock grouwelijck,
Alle weldaet sal sijn stede vinden.
| |
XVII. Cap.
De mensch is aerde en wort weder aerde,
Alle vleesch moet den mensche vreesen,
De Heere bewaert des menschen weldat,
| |
| |
Die hun beteren comen tot ghenade,
Bidt den Heere ende hout op van quaden,
De sonne is claer, maer noch moetse vergaen,
Al dat vleesch en bloet dicht is een boos dinck.
| |
XVIII. Cap.
Alles wat Godt maecte is volcomen,
Godts barmherticheyt gaet ouer al de werelt,
Godt ontfermtse die hun laten onderwijsen,
Leert v seluen, eer ghy andere wilt leeren,
Dinct opden toorne die int eyndt sal comen,
Wreect uwe wille,
Volght niet v lusten.
| |
XIX. Cap.
Een arbeytsman die drinct, wort selden rijcke,
Wijn ende vrouwen verdwasen de wijse,
Die haest ghelooft doet hem seluen dicwils schade,
Hoort ghy wat quaets willet niet na segghen,
Swyghen en schaet niet,
De clappaert wort onwaert,
Gheeft ghy wat wech, wilt dat niet verwijten,
Archlist is gheen wijsheyt,
Tcleet, lachen, en gangh, ontwerpen v een schalck.
| |
XX. Cap.
Vrij straffe is beter dan heymelijcken haet,
De wijse swijght tot dat hy sijnen tijt siet,
Donghemanierde spreect onvoorsichtelijck,
De lueghen is een verdrietelijcke schandtvlecke,
De lueghenaer en coemt nummermeer tot eeren,
Wijse reden bringht den wijsen ter eeren,
Gheschinken verblinden der wijsen ooghen.
| |
XXI. Cap.
Vermijt de sonde ghelijck een slange,
Bouwet v huys met ander luden goet niet,
Wie Godts ghebot hout volght sijn eyghen cop niet,
Daer gheen vernuft en is daer haetmen onderwijs,
Eens wijsmans leer is een leuende fonteyne,
De sot en wilt gheen onderwijs ghedoghen,
De sot draecht sijn herte inden mont,
De oorblasers doen hem seluen schade.
| |
XXII. Cap.
Een luy mensch ghelijckt den dreckighen steen,
Een ongheschickt sone is t'svaders oneere,
| |
| |
Blijft den vrient in armoede ghetrou,
Schaemt v niet uwen vrient te beschutten.
| |
XXIII. Cap.
Bewaert uwen mont, soo wort ghy niet begrepen,
De plaghe en blijft van des sweerders huys niet,
De godtvruchtighe vermyden het sweren,
Wennet uwen mont niet tot lichtvaerdicheyt,
Een oncuysch mensche heeft gheen rust aen sijn lijf,
Tis Godt al bekent eert was gheschapen,
Niet soeters dan op Godts gheboden achten.
| |
XXIIII. Cap.
Twijsheyts wateren verspreyden tot groote beken,
Wijsheyt en arbeyt niet alleen voor haer seluen.
| |
XXV. Cap.
In broederlijcke eendracht heeft Godt behaghen,
Naghebueren liefde is Godt aenghenaem,
Tis lieflijck om sien dat man en wijf wel eens sijn,
Tstaet den rijcken qualijck dat hy gheerne liecht,
Versaemt in v iuecht soo vint ghy in outheyt,
Versochtheyt is des ouders croone,
Vruecht aen kinderen te beleuen is lofflijck,
Wel hem die een vernufte huysvrou heeft,
De vreese Godts gaet bouen alle dinck,
Alle boosheyt is cleyne teghen tsvrouwen boosheyt,
Een boose vrouwe maect een bedroeft herte.
| |
XXVI. Cap.
Een huyslijck wijf is den man groote vruecht,
Een duechtlijck wijf is een gaue des Heeren,
Een droncken wijf is een groote plage,
Tghesichte toont v een hoerachtich wijf,
Niet lieuers op aerdt dan een wel ghemaniert wijf,
Een coopman can hem niet wel hoeden van onrecht.
| |
XXVII. Cap.
Om Godts wille gheschieden veel sonden,
Droeffenis proeft des menschen sinnen,
Aen de reden merctmen hoe therte gheschict is,
Elck voghelken voecht hem by sijns ghelijcke,
Twist der houaerdigher baert bloet verghieten,
Secreten openbaren, is dickmael schadelijck,
Wie een cuyl graeft, die valter selfs inne.
| |
XXVIII. Cap.
Wie hem seluen wreect, daer sal Godt aen wreken,
| |
| |
Vergheeft, ende v sal worden vergheuen,
V liet den twist soo vliet ghy veel sonden,
Eenen boosen mont, maeckt veel lieden oneens
Weeght v woorden ghelijckmen gout en siluer doet,
T'swaerdt vernielt vele, noch meer eenen boosen mont.
| |
XXIX. Cap.
Den naesten leenen is een werck der barmherticheyt,
Hout in als uwe woordt,
Het borghen en acht niet voor gheuonden goet,
Laet den ermen in noot niet ledich van v gaen,
Vergaert v eenen schat, die niet en verroeijt,
Daelmisse is teghen den viant een schilt,
Borgh worden heeft veel rijke luden bedoruen,
Water, broot, cleet, huys, is ghenoech tot dit leuen.
| |
XXX. Cap.
Bemint ghy v kint, hout dat onder de roede,
Die sijn kint te sacht is salt na beclaghen,
Laet den kinde sijnen wille niet inder ieucht,
Arme ghesontheyt gaet rijckdom te bouen,
Gheen rijckdom den ghesonden lijue ghelijck,
Nijt, toren en trueren, vercorten het leuen.
| |
XXXI. Cap.
Rijckdomsche sorgh baert groote onrust,
Wie ghelt bemint en blijft niet sonder sonde,
Wel den rijken die onstraffelijck wort gheuonden,
Een sedich mensche is haest vernuecht,
De spijsmilde wort van vele ghepresen,
De wijn verquickt den menschen het leuen,
De wijn verblijt in nootdruft lijf en siele.
| |
XXXII. Cap.
Den ouden behoort altijt het voorspreken,
Alsmen den ionghelingh vraecht, soo salhy spreken,
Uwen Schepper wilt van danckbaer wesen,
Die na Godts woordt vraecht sal rijckelijck vercrijghen,
De vernufte veracht ghenen goeden raet,
Doet niet sonder raet// soo berout v niet de daet,
In al v voornemen betrout Godt van herten,
Die Godt betrout en sal niet onbreken.
| |
XXXIII. Cap.
De godtvreesende wort in aenuechtingh verlost,
Een verstandich mensch hout vast aen Godts woordt,
De mensch is in diens hant die hem heeft ghemaeckt,
| |
| |
Tis beter dat v kinderen, (dan ghy) behoeuen,
Hout uwen knecht in arbeyt soo hebt ghy ruste.
| |
XXXIIII. Cap.
Onwijse lieden bedrieghen hun seluen meest,
Droomen sijn niet anders dan beelden sonder wesen,
Droom is niet dan bedroch,
De godtvruchtighe crijghen den rechten gheest,
Wel dien die Godt vreest,
Der godtloosen gauen behaghen Godt niet,
Gheeft daerbeyders huer loon.
| |
XXXV. Cap.
Godts ghebot houden dat is een rijck offer,
Danckbaerheyt is een recht semeloffer,
Aflaet van sonden is dienst die Godt behaecht,
Gheeft den Alderhoochsten na hy v heeft verleent,
Der weduwen tranen schreyen op waerts,
T'ghebet der elendigher dringht door de wolcken.
| |
XXXVI. Cap.
Een verstandich herte merct valsche woorden,
Een bedriechlijck mensche bringht in ongheluck.
| |
XXXVII. Cap.
Veel sijn vrienden alleen met den name,
Dinckt om v vrienden als het v wel gaet,
Byden quaet vermoeyenden soect gheenen raet,
Hout v altijt by godtvreesende luden.
In alle raet roept den Alderhoochsten aen,
Ieghelijck heeft sijnen bestelden tijt,
Maticheyt in spijse onderhout langh leuen.
| |
XXXVIII. Cap.
Eert den medecijn met behoorlijcke eere,
De medecijn coemt vanden Alderhoochsten,
Godt gaf den mensch const, op dat hy werdt ghepresen,
Godts wercken en can men niet al vertellen,
Deur bede vercrijght de sieke ghesontheyt,
Wie schriftuer sal leeren can gheen arbeyt waernemen.
| |
XXXIX. Cap.
{Moet hem in diepe redene offenen,
Een prediker {Bewijst sijn leer met heylighe schrijft,
{Bidt voor de sonden des volcx.
Alle wercken des Heeren sijn seer goet,
Aller menschen wercken sijn voor den Heere,
De winden sijn een deel ter wraken gheschapen,
| |
| |
Looft Godts naem met den mont ende van herten.
| |
XL. Cap.
Tsmenschen leuen is sorgh vrees hoop en doot,
Gheschinck, en onrechtvaerdich goet, sal ondergaen,
T'sgodlooser goet verdroocht als een beke,
Wie hem vernuecht, heeft een rustsaem leuen,
Goeden raet gaet gout en siluer te bouen,
De vreese des Heeren is een gheseghent hof.
| |
XLI. Cap.
Diet al wel gaet is de doot bitter ghedachte,
En vreest de doot niet,
Der godtlooser kinderen erfgoet vergaet,
Eenen goeden naem is beter dan schat,
Schaemt v na te segghen alles wat ghy hoort.
| |
XLII. Cap.
En schaemt v des Alderhoochsten wet niet,
Sijt vlijtich in gherechte maet en ghewichte,
Uwen handel die sy in als oprecht,
Een onberaden dochter bringht den vader sorghen,
Gheen hoe heylich die Godts wonder cost wt spreken,
Elc werck is tot sonderlingh nut gheordineert.
| |
XLIII. Cap.
Godts heerlijcheyt sietmen aen sijn wercken,
Deur tcrachtighe woordt Godts bestaet alle dinc,
Prijst Godt soo ghy best muecht, noch is hy grooter,
Godts wercken sien wy, meer is voor ons verborghen,
Alles dat daer is dat heeft de Heere ghemaect.
| |
XLlIIII. Cap.
Het xiv. xivi. xivij. xiviij. xlix. xlix. l. ende li. is lof der ouder vaderen, ende dancsegginghe.
FINIS.
|
|
Auteursrechtvrij