Marat, de marskramer

[p. 235]

X

In de vroege ochtend van de dertiende Juli schreef zij haastig een kleine brief, geadresseerd aan de Conventioneel J.P. Marat: ‘Ik ben uit Normandië gekomen om u te spreken. Ik weet dat uw vaderlandsliefde u zeker niet onverschillig laat de namen te kennen van hen, die bij een samenzwering betrokken zijn. Ik wacht uw antwoord in hotel de la Providence’. Een loopjongen bracht dit bericht naar de Cordeliersstraat. De hotelier, die het adres vernomen had, was als door de bliksem geslagen; want hij herinnerde zich zijn uitlatingen van gisteren. Hij liet haar een kop koffie naar boven brengen met een krakeling. Charlotte verliet haar kamer niet meer. Zij had weer haar Plutarcus genomen en las. De uren gingen voorbij, maar er kwam geen antwoord. Na de middag schreef zij een tweede brief: ‘Ik heb u vanmorgen geschreven, Marat, hebt ge mijn brief ontvangen? Mag ik hopen, dat ge mij ontvangen zult? De zaak, die ik met u te bespreken heb, is van het hoogste belang. In mijn ongelukkige toestand heb ik uw bescherming nodig!’ Weer wacht zij. Maar langzaam verschuift het hemellicht door de smetteloze hemel naar het westen. Boven de grillige daken kan zij het stenen filigrain zien van de machtige Saint-Jacques-toren, waarin reeds het goudkleurig licht van de avond speelt, dat met een zacht purperen waas over koepels en spitsen valt. Haar kalmte verbaast haarzelf. Zij weet nu, dat ze dagen en nachten lang zo zou kunnen wachten. Soms luistert ze in haar binnenste naar de stem van een jonge man, die zij enkele weken geleden de lippen op het voorhoofd had gedrukt, hem vermanend voorzichtig te zijn... Zou hij aan haar gedacht hebben voordat...? Een pijn, die zij nog nooit gekend had, brandde in haar, maar het was of nu alles vereffend ging worden. Even voor achten kleedt zij zich

[p. 236]

in een bevallige crême-gele jurk, welke de blanke schouders ontbloot laat. Zij bedekt ze met een zalmrose sjaal. Uit haar reiskoffer neemt ze de hoge zwarte hoed met zwarte cocarde en drie groene gevlochten koorden. Zij neemt afscheid van de waard, die stamelend haar uitgestrekte hand kust. Zij neemt een fiacre en wuift zich met een waaier van ivoorwitte kant wat koelte toe in de benauwde avondlucht. In het huis aan de Cordeliersstraat opent Simone Evrard de deur. Met minachting ziet de levensgezellin van Marat neer op deze geparfumeerde en sierlijk geklede jonge vrouw. Zij wil de deur weer sluiten, maar Charlotte roept, dat zij het recht heeft met haar volksvertegenwoordiger te spreken. Simone verwijt haar met een venijnige opmerking, dat de vrouwen van het volk zich geen lavendelwater kunnen veroorloven en nog minder zich kleden kunnen als dure prostitués... Charlotte dringt zich binnen en blijft met kracht roepen, dat het haar recht is. Dan klinkt uit het sombere binnenhuis een krakende stem: ‘Laat deze dame binnen als je blieft, ik wens te vernemen wat haar hier naar toe doet komen.’

Simone deinst achteruit. Het is alsof haar vrouwelijk instinct zich slechts traag gewonnen geeft aan dat bevel. Zij loopt een paar passen tot aan de kamerdeur en werpt die open, even nog wil zij tussenbeide komen, maar dan valt haar arm tegen haar grijze vormeloze rok en zij laat de twee anderen alleen.

Marat steekt zijn ontvleesde en mergelkleurig gelaat uit een nat stuk linnengoed. Wanneer zijn hand tevoorschijn komt om haar een stoel te wijzen, ziet zij de vettige trossen haar, die tegen zijn magere hals aankleven en de knokige schouder vol zwerende vlekken. Hij heeft op een plank, die op de beide boorden van de badkuip steunt een paar vellen papier voor zich liggen. Om haar ontzetting te overwinnen, is Charlotte haar verhaal begonnen. ‘De samenzwering’, zegt ze, ‘waarover ik u het meest schokkende nieuws zal vertellen, is reeds lang op touw gezet door een groep mensen, die het bewind der Jacobijnen

[p. 237]

omver wensen te werpen. Zij hebben legers te hunner beschikking, die weldra gevechtsklaar zullen zijn...’

‘Zij zullen niet ver marcheren...’ onderbreekt de stem van Marat met een grijnslach... ‘maak je niet ongerust, patriotte; weldra rollen hun hoofden op het schavot!’

Er is iets in dit stemgeluid, dat haar koud maakt tot in het ruggemerg. Met haar verhaal over die legers, had ze beoogd hem te verbazen of zijn vrees te wekken... doch wat is er tegen deze stalen scepsis opgewassen... Zij huivert en grijpt naar de dolk, die ze in haar corsage gestoken heeft. Met een snelle slag ploft ze het lemmet verticaal onder het sleutelbeen en treft Marat midden in het hart. Zij hoort zelfs zijn schorre kreet niet. Reeds wordt de deur van het vertrek opengeworpen. Simone Evrard werpt zich op het gewonde lichaam, dat een laatste stoot bloed uitgulpt.

Charlotte staart een ogenblik naar dit beeld. Zij keert langzaam tot de werkelijkheid weer. Zij perst haar tanden samen om geen kreet te slaken, nu haar overspannen zenuwen breken als duizend snaren. Zij ziet de gangdeur openstaan. Zij komt in beweging en wil die richting uit. Maar dan ziet ze voor zich een korte, brede mannengestalte opdoemen met een zwaar vierkant hoofd. Het is de loopjongen van de krant, die elke avond de drukproeven brengt en haalt, Laurent Bas. Hij grijpt een stoel en slaat Charlotte Corday met een geweldige slag neer tegen de grond. Er komen andere lieden de kamer binnenstormen. Haar handen worden op de rug gebonden en zij wordt over de vloer naar een ander vertrek gesleept.

Als een vlam in een dorre steppe waait het bericht van de moord door de grauwe buurten van de stad. Het gepeupel komt in de Cordeliersstraat samenstromen. Bleke vrouwen staan zwijgend met kinderen aan hun rokken naar het poorthuis te staren. Pelletan, de chirurg van het Hotel-Dieu is in alle haast gehaald. Maar hij kan hier niets meer doen. Ook Guillard, het hoofd van de criminele politie, is reeds ter plaatse. Hij denkt een monsterlijke misdadig-

[p. 238]

ster aan te treffen. Maar hij is verrast door het uiterlijk der jonge vrouw. Haar zijden jurk is bebloed en gescheurd en de haren, die verwilderd rond het gelaat springen schenken haar een bloeiende schoonheid. Zij slaat nauwelijks acht op deze mannen, die haar onbeschaamd opnemen. Zij werpt slechts onrustige blikken door de open deur naar Simone Evrard, die zich telkens weer handenwringend tegen de wand werpt. De droefheid van die vrouw verscheurt haar met ondraaglijke wreedheid. Er is iets ontzettends in zulk een liefde!

De mannen, die met bijlen gewapend zijn, en de Communeleden komen haar nu omringen. Guillard ondervraagt haar.

‘Langs waar heb je willen ontvluchten?’

‘Ik achtte het niet nodig om te vluchten. Ik zou langs de deur uitgewandeld zijn, als men mij niet de weg versperd had,’ antwoordt ze rustig.

Twee mannen onderzoeken haar. Een gouden horloge, een vingerhoed en een Manifest gericht aan het Franse volk, worden op haar gevonden en op de tafel geworpen. Op de lage kast slaat de grote Zwitserse klok. Zij ziet de eerste uren van de nacht over de cijfers lopen. Als Guillard terugkomt, begint het verhoor opnieuw. In het doodsvertrek heeft men reukwerk gebracht en brandt de wierook. De kaarsen knetteren in de kandelabers. Heen en weer geloop doet de kleine lekkende vlammen dansen en rekken naar alle kanten. Buiten banen enkele nieuw aangekomenen zich een weg.

‘De Conventieleden!’ mompelt men overal...

Zij komen naar boven, werpen een vluchtige blik op de dode en zoeken de vrouw, die dit deed.

Chabot, de afvallige monnik, dringt zich naar voren. Hij neemt met zijn bloeddoorlopen ogen het jonge meisje op. Hij legt zijn grove hand onder haar kin en zegt kortaf: ‘Op mijn vragen met juistheid antwoorden! Anders wacht je de guillotine.’

Charlotte vraagt aan Guillard: ‘Moet ik deze onbeschofte vent antwoorden?’

[p. 239]

‘Citoyen Chabot is Conventioneel,’ zegt Guillard streng. Chabot vraagt om een ogenblik met haar alleen te zijn, om haar te ondervragen. Met wellust in zijn stem vraagt hij haar: ‘Hoe vond je Marat in het bad? Had hij nog een schuld bij je uitstaan?’

Zij kijkt hem strak en minachtend aan.

‘Ha-ha-ha,’ gaat hij verder en fluit zachtjes tussen de tanden... ‘dus toch een werktuigje van de Girondijnspaapse coalitie... Je bent uit Normandië,’ zeggen ze. - Zijn handen gebaren, alsof ze zich van iets meester willen maken. Zijn rood gloeiend gezicht vertoont echter een genoeglijke glimlach.

Zijn ogen blijven op de gevonden voorwerpen rusten. Hij neemt het gouden sierhorloge in zijn handen... en kijkt er met belangstelling naar.

‘Ik herinner mij nu, mijnheer Chabot, dat gij uw capucijnen-belofte van armoede hebt verzaakt,’ zegt ze plotseling koel.

Hij ondergaat deze zin als een slag in het gezicht. Maar hij herstelt zich snel en komt vlak voor haar staan: ‘Hoe heb je hem zo recht in het hart kunnen raken?’

‘De verontwaardiging van mijn eigen hart wees me de weg,’ antwoordt ze met dezelfde onverschilligheid.

Legendre, de ossenslachter, is inmiddels binnen gekomen. Aan een halsband leidt hij een hond, die in zijn achterpoten gedoken tussen de mensen voortsluipt en af en toe zijn muil opent om een gehuil te laten horen, dat vrees en pijn lijkt uit te drukken. Hij komt naar Charlotte en bromt met zijn diepe stem: ‘Kijk, Cleopatra, in welke vermomming de vijand rondom ons sluipt... Arm dier,’ vervolgt hij, terwijl hij het dier over de kop streelt. Dan kijkt hij met donkere blik naar Charlotte en vraagt: ‘Was jij het niet, die vanmorgen vroeg in een religieusen-habijt aan mijn huis kwam?...’

‘Dat moet een vergissing zijn, mijnheer,’ antwoordt ze, ‘ik vermoed, dat u niet van zulk een misdadige grootheid bent, dat het de moeite waard is om u te straffen, trouwens ik kwam alleen maar om Marat te doden!’

[p. 240]

Intussen is Chabot weer de kamer binnen gekomen met enkele anderen. Hij ziet de punt van een brief, die uit haar corsage steekt. Hij springt op haar af om die brief er uit te rukken. Maar Charlotte verdedigt zich. Zij verweert zich met woede. Zijn handen rukken woest aan haar kleed. De hare zijn pijnlijk vastgesnoerd. Haar corsage scheurt en met naakte borst staat zij voor de gretige ogen der bruten. Zij wordt naar de dodenkamer gesleept. Woede en schaamte dringen een kreet naar haar lippen. Maar zij beheerst zich. Zij werpt een koude vijandige blik over de aanwezigen en roept met harde stem: ‘Kijken jullie maar! Ja, ik heb hem gedood!’

Zij wordt weggevoerd, door een menigte, die tot laat in de nacht heeft staan wachten, stom en duister aan haar nieuwsgierigheid vastgekluisterd...

Wanneer een kleine courtisane van het Palais-Royal 's anderen daags aan Carmen Nikocha de koffie brengt en haar de dood van Marat vertelt, grinnikt de oude Jodin stilletjes en zegt: ‘Als je een mens ontmoet, die meent, dat hij een nekkenbukker is en dat de wereld naar zijn wet luistert, zeg hem dan:

‘Hebt gij, sedert dat gij bestaat, de ochtend bevolen?

Hebt gij de plaats van de dageraad bepaald,

opdat zij de einders van de aarde overwinnen zou?’

‘Ai-ai-ai,’ murmelt ze met een blik door het lage zoldervenster, ‘de glans der mensen taant en dooft uit, die der sterren blijft!’