Natuurlyke historie van Holland. Deel 2

(1769-1771)–J. le Francq van Berkhey– rechtenstatus

Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

bron

J. le Francq van Berkhey, Natuurlyke historie van Holland. Deel 2. Yntema en Tieboel, Amsterdam 1769-1771

codering

DBNL-TEI 1

Wijze van coderen: standaard

dbnl-nr fran011natu02_01

logboek

- 2013-09-23 CB colofon toegevoegd

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar collectie INL, Leiden

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Natuurlyke historie van Holland. Deel 2 van J. le Francq van Berkhey in de eerste druk uit 1769-1771.

redactionele ingrepen

Door het gehele werk heen zijn koppen tussen vierkante haken toegevoegd.

Het gebruikte exemplaar is verdeeld in drie stukken, het tweede stuk begint middenin hoofdstuk zeven en het derde stuk begint bij hoofdstuk vijftien. Deze indeling lijkt niet te kloppen, vergeleken met het exemplaar in de Koninklijke Bibliotheek (signatuur KW 312 F 2): dat exemplaar heeft slechts twee stukken, het tweede stuk begint bij het elfde hoofdstuk. Dit is verbeterd: de titelpagina en het voorbericht van het tweede deel zijn van p. 342 naar p. 665 verplaatst. De titelpagina van het derde stuk is naar het colofon verplaatst.

p. 111 en 1298: op deze pagina staat een grote accolades die meerdere regels overspant. Dit is in deze digitale versie niet weer te geven, daarom wordt de accolade met de woorden die er op volgen herhaald.

p. 243: in het origineel is een woord onleesbaar, het is hier tussen vierkante haken aangevuld: ‘macquer, [E]l. de Chym. Tom. I. pag. 8’.

p. 607: de voetnoot heeft geen nootverwijzing in de tekst en is daarom onderaan de pagina geplaatst.

p. *13 en *14 bevatten ingevoegde, ongenummerde pagina's met een correctie op p. 666. Deze correctiepagina's zijn naar het colofon verplaatst.

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (fol. *1v, *4, *16) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

[pagina *1r]

NATUURLYKE HISTORIE van HOLLAND.

door J. le FRANCQ van BERKHEY. M.D.

TWEEDE DEELS, EERSTE STUK.

met noodige afbeeldingen.

te AMSTERDAM,

By YNTEMA en TIEBOEL.

MDCCLXIX.

[pagina *3]

NATUURLYKE HISTORIE van HOLLAND.

door J. le FRANCQ van BERKHEY. M.D.

TWEEDE DEELS, TWEEDE STUK.

met noodige afbeeldingen.

te AMSTERDAM,

By YNTEMA en TIEBOEL.

MDCCLXX.

[pagina *13]

NATUURLYKE HISTORIE van HOLLAND.

ELFDE HOOFDSTUK.

Bevattende de geheele TWEEDE CLASSE, waarin de Zanden van Holland, in eene rangschikking, worden voorgedraagen.

TWEEDE CLASSE.

zanden.

delfstoffen..Nademaal het Zand zeer overvloedig tusschen allerleie Aarden, Steenen en Mineraalen gevonden word, en daar de zanden.mede vermengd is, zoo zyn veele rangschikkers, uit hoofde van die vermenging, bewoogen, om het Zand onder de Aarden zelven te stellen; anderen daarentegen, ziende de overeenkomst, die het Zand, zoo in gedaante, als in eigenschappen, met de Steenen, en bovenal met de Kei steenen heeft, hebben het daarom onder de Steenen geplaatst. Deeze twee onderscheiden gedagten hebben zeker hun gewigt, dewyl de Zand en Geest gronden, voor veelerlei Gewassen, ook eene vrugtbaare eigenschap bezitten. En het is zelfs, in eene vrugtbaare Aarde, volstrekt een vereischte, van

[fol *14]

delfstoffen met Zand vermengd te zyn, zoo verre, dat de Aarde, zonder Zand, op zig zelve, veelal onvrugtbaar is. Men zou, op goeden grond, wel kunnen gissen, of 'er onder de teelbaare en weeke Aardbeddingen niet zoo veel Zands als Aarde vermengd was. Aan den anderen kant geeft de hardheid en onderscheiden gedaante der Zandkorrels, aan die geenen, die het als kleene Steengruisjes aanmerken, niet weinig gronds, om het als Steentjes of beginzels van Steenen aan te merken, want elk Zandgruisje, hoe kleen het ook zy, voor het Vergrootglas gebragt zynde, schynt een kleen Kei steentje; en daarenboven geeft de glasmaakende eigenschap van het Zand eene Scheikundige overeenkomst met de Vuur-steenen aan de hand. Zoo dat men, in dit opzigt, de natuurlyke overeenkomst van het Zand met de Steenen, tot een zekeren trap, niet wel kan ontkennen; 't is 'er egter, niettegenstaande die overeenkomst, zoo mede gelegen, dat 'er altoos eene middelslagtige twyffeling overblyve, die het Zand zoo wel van de Aarde, als van de Steenen onderscheid. Dan heide de onderscheiden gedagten daar laatende, volgen wy wall. Mineralog. pag. 60. Gen. VI.liefst het gevoelen van wallerius, die het Zand nader aan de Aarde dan aan de Steenen oordeelt; dog hy heeft niettemin de Zanden in eene byzondere ORDE afgedeeld, die een overgang tot de Steenen maakt. Op zyn voorbeeld, gevoegd by het gezag van boerhave, die het Zand

[pagina *15]

NATUURLYKE HISTORIE van HOLLAND.

door J. le FRANCQ van BERKHEY. M.D.

TWEEDE DEEL.

met noodige afbeeldingen.

te AMSTERDAM,

By YNTEMA en TIEBOEL.

MDCCLXXI.

[pagina *17]

Korte inhoud der hoofdstukken van het tweede deels, eerste stuk.

EERSTE HOOFDSTUK.
Inhoudende de ligging der Klai-beddingen in Holland.	bladz. 1
TWEEDE HOOFDSTUK.
Waarin de ligging der Zand-beddingen en Geestgronden wordt voorgesteld.	38
DERDE HOOFDSTUK.
Voorstellende de Veen-beddingen, Dary- en Moergronden.	71
VIERDE HOOFDSTUK.
Betreffende de Aard- en Mollem-beddingen; waarby een kort onderzoek wegens andere Beddingen, in eene delving te Amsterdam gevonden.	95

[pagina *18]

VYFDE HOOFDSTUK.
Bevattende een onderzoek over de waare en oude Gesteldheid van Hollands Beddingen; afgeleid uit de veranderingen, die zy natuurlyker wyze hebben ondergaan.	127
ZESDE HOOFDSTUK.
Waarin alle de voorgaande Proeven en Verhandelingen, met betrekking tot de gemeene menging der Beddingen van Holland worden vereenigd.	170
ZEVENDE HOOFDSTUK.
Waarin de Aarde als de Eerste Classe der Delfstoffen van Holland, word nagespeurd.	201
AGTSTE HOOFDSTUK.
Bevattende de Oker- en Dary-aarden, behoorende tot den Derden Rang der Eerste Orde.	361
NEGENDE HOOFDSTUK.
Waarin eene uitvoerige Verhandeling van het Veen, benevens deszelfs bereiding tot Turf, voorkomt.	431
TIENDE HOOFDSTUK.
Bevattende de Onverbonden Aarden. Voorkomende onder de Tweede Orde van de Eerste Classe.	635

[pagina *19]

Tweede deels, tweede stuk.

ELFDE HOOFDSTUK.
Inhoudende de geheele TWEEDE CLASSE, waarin de Zanden van Holland, in eene Rangschikking, worden voorgedraagen.	665
TWAALFDE HOOFDSTUK.
Behelzende de geheele DERDE CLASSE, of een Berigt, raakende de Steenen van Holland, volgens derzelver gevoeglyke Rangschikking.	744
DERTIENDE HOOFDSTUK.
Inhoudende de geheele VIERDE CLASSE, of die der Mineraalen; voor zo verre dezelve op Holland betrekking hebben.	859
VEERTIENDE HOOFDSTUK.
Bevattende de VYFDE CLASSE, os die der Metaalen.	933
VYFTIENDE HOOFDSTUK.
Betreffende de Omkorstingen en Versteeningen, die in Holland voorkomen.	963

[pagina *20]

Beknopte Verhandeling, wegens het aanleggen en toestellen van een MINERAAL-KABINET, mitsgaders over de beste wyze om Delfstoffen, in het vogtige klimaat van Holland, tegen alle voorkomelyk bederf te bewaaren.	1175
REGISTER-TAFEL der Delfstoffen van Holland.

[pagina *21]

Natuurlyke historie van Holland.
Tweede deel, tweede stuk.

[pagina *22]

Natuurlyke historie van Holland.
Tweede deel.

Vorige Volgende