De blijde kruisvaart

[p. IV]

Aan mijn broer Leo
F.F. 1929

[p. 1]

Hoofdstuk I.

September 1914. We wachtten te Antwerpen in spanning op een spoedige uitkomst. Eilaas, Luik, een koppige verdediging ondanks, werd stormenderhand ingenomen, terwijl wijders Maubeuge en Namen kapituleerden.

En toch waanden de Sinjoorkens zich veilig binnen hun legendarischen gordel van forten. De liedjesventers bezongen de komische heldendaden van de burgerwacht; zeppelins zaaiden lawaaierige bommetjes over de stad; de muren der openbare gebouwen werden bestreken met altijd nieuwe plakkaten. Gansch de bevolking wedijverde in hulpbetoon en goeden luim. Wij jongelingen, trappelden van ongeduld om ons bij onze makkers op 't slagveld te voegen. Het was een tref: broer en ik zouden samen de wapens opnemen.

Den 21 September 1914, stapten we op. We hadden onze ‘papieren’ ontvangen. De oudjes weenden bitter toen hun kroost het nestje verliet. Maar een kwinkslag en een hartelijke afscheidskus wisten algauw hun moed op het officieele peil te brengen. Een hand-

[p. 2]

druk links en rechts, aan vriend of bloedverwant, en we sloegen den weg naar 't station in...

Hemixem! Met z'n tienen werden we ingekwartierd bij een goedzakkigen melkboer. De kruisvaart begon! We schikten ons in ons lot.

Na drie dagen hadden wij een splinternieuw uniform aan. Wij werden op 't oefenplein gedrild dat we draaiden als doppen. Een piepjong korporaaltje voerde het bevel over ons. 't Was een energiek ventje, want toen ik al eens links uit de flank zwaaide in de plaats van rechts, overduivelde hij me met dagen arrest en liet hij een vloed van scheldwoorden over mij heen slaan, waarin mijn goede inzichten al dadelijk te loor gingen!

Den achtsten dag werden we met zoowat vierduizend schachten in een ‘konvooi’ gestouwd. We meenden naar Antwerpen op te reizen, maar toen we afstapten, bevonden we ons te Rumpst! 't Was een pikdonkere nacht! Van uit de verte zagen we Mechelen laaien. De kanonnen bulderden onverpoosd. Die oorlogsfurie liet onze nieuwbakken soldatenziel niet onbetuigd!

't Voorspel van de belegering van Antwerpen had een aan vang genomen. Met versterkt orkest! De projektielen scheurden boven onze hoofden den hemel aan flarden en deden de aarde daveren onder hun geweldige ontploffing. Dien nacht loken we geen oog. 's Anderendaags marcheerden we naar Waelhem. Loopgraven werden gedolven, boomen omgehakt. Alles verliep uitmuntend tot er eenige granaten in ons

[p. 3]

midden openklapten. We stoven uiteen, lieten bijl, spade en houweel liggen en zetten het op een loopen. We liepen... liepen... Toen we opgehouden hadden met loopen, stelde ik met blijde verbazing vast, dat we weer te Hemixem waren aangeland. Mijn broer en de andere maatjes zaten reeds te smulpapen toen we bij onzen melkboer aanklopten. Die hadden dus nog harder geloopen dan wij, en het was ons een stille reden om onze handen in onschuld te wasschen!

Nu ik al wat meer ondervonden heb, lach ik hartelijk om die vlucht! De mare deed de ronde dat heel de lichting van '14 eventjes uitgemoord was! Om ze thuis gerust te stellen, telegrafeerde ik en eenige uren nadien kon ik mijn moeder omhelzen. Ze leek me reeds vermagerd, ouder en grijzer. Heur oogen waren rood van 't schreien. We hielden ons, broer en ik, natuurlijk kranig en fluisterden het mensch moed en vertrouwen in, totdat ze, min of meer gepaaid, afscheid nam.

Nog dienzelfden avond rukte onze rekruten-afdeeling op, langs Cruybeke en Zwijndrecht, naar Sint-Anna. 't Was nacht toen we daar toekwamen. In 't maanlicht zagen we den Onze-Lieve-Vrouwetoren oprijzen aan den overkant van de Schelde. Zooals hij daar stond, met zilver bedropen, scheen hij een tranende kaars op den granieten kandelaber van de kathedraal.

Om drie uur 's morgens stapten we een trein op. Den volgenden dag, 's middags, kuierden we te Ieperen rond. Ik heb, als zoovele anderen, de stille bekoring

[p. 4]

gevoeld, die het aanschouwen van de Hallen opwekt. Kon ik vermoeden dat slechts enkele dagen later zooveel schoonheid brutaal zou verwoest worden? Lang vertoefden wij te Ieperen niet. Antwerpen, de onoverwinnelijke, bezweek voor de 42 centimeter-argumenten van Krupp's dikke Bertha's!

We togen naar Thorhout. We stonden niet langer in verbinding met huis. Toch begaf de moed ons niet. Den derden avond van ons verblijf te Thorhout moesten we alweer ijlings opbreken. Eerst tegen den ochtend vertrokken we. Reeds waren vijandelijke patroeljes in onze nabijheid. Ongedeerd raakten we nochtans in Frankrijk. Door de blonde duinen heen slingerde de trein en verwelkomd door een uitgelaten menigte, stommelden we het station van Duinkerken uit.

Al gauw scheepten we ons in op de Admiraal Magon. De zee was net als een biljartlaken, zoo glad. Ik bleef aan dek; 's nachts kroop ik in een reddingssloep en 't klotsen der baren wiegde mij in slaap. Den 19en Oktober, 's middags, gingen we in Le Havre aan wal. We hadden honger! Maar we moesten nog wat geduld oefenen. Men zei ons dat we naar Cherbourg vertrekken zouden. Weerom de trein op. 't Was avond toen ik wakker schoot. Elf uur! We moesten uitstappen. We dommelden als een kudde schapen naar buiten. ‘Vive la Belgique!’ klonk het allerwegen. 't Krioelde van volk. ‘Vivent les petits Belges!’ Ik moest glimlachen. Les petits Belges... En ik meet één meter zeven-en-tachtig!

We waren te Fécamp.

[p. 5]

Ik rammelde van den honger.

- Qui veut m'accompagner?

Ik spitste de ooren. Wàt, een uitnoodiging? 't Gaat hier goed, dacht ik bij me zelve. Aldra nam een burger mijn broer en mij op sleeptouw. Door hobbelige, bochtige straatjes strompelden we voort, onzen gastheer flankeerend. Deze was een klein, mager, verneuteld manneken. Na een kwartier gaans doolden we ergens in een steeg om. Voor een kruidenierswinkeltje bleven we staan. Onze leidsman opende de deur. Een joviale, boerinachtige hospita lachte ons tegen. Het licht der winkellamp vulde 't normandisch binnenhuisje met een schemerige klaarte. We moesten de evenementen van onze reis verhalen, terwijl de hospita de tafel dekte. Nooit in mijn leven heb ik met meer appetijt gegeten. Ik dramatizeerde, naarmate mijn verhaal tragischer werd, vermenigvuldigden zich de spijzen en parelde de blonde cider guller in de glazen.

Men leidde ons naar een gezellig opkamertje. Een donzig bed met hemel en gordijnen scheen ons hartelijk uit te noodigen. We sliepen dien nacht met gesloten vuisten.

Drie volle dagen genoten we die vriendelijke gastvrijheid. Dan werden we onder dak gebracht in een verlaten school, waar talrijke spinnewebben een historisch uitzicht aan verleenden.

De exercitie begon ook voor goed. Alle dagen, van 's morgens vroeg tot 's avonds laat, ging het van ‘Demi tour à droite! En tirailleurs vers la gauche!

[p. 6]

A droite par quatre!’ en wat weet ik nog meer.

's Avonds kregen we een paar uurtjes vrij af. Broer en ik gingen dan lekker soupeeren bij onzen gastheer, die straalde van genoegen, omdat hij ook iets voor ‘les petits Belges’ kon doen.

En als we even de politieke en strategische gebeurtenissen aanraakten, dan besloot hij altijd met iets dankbaar warms in zijn fonografisch stemmetje.

- Ah! si nous n'avions pas eu la Belgique, nous serions fichus!

Ge kunt denken hoe wij glommen van trots bij zoo'n klomplimentje!

't Was de tijd van de epische gevechten aan den IJzer: Steenstraten, Diksmuide, Ramskapelle, Lombaartzijde, Stuyvekenskerke! Wij gloeiden bij 't lezen der krantenverslagen.

Misschien kent ge Fécamp?

't Is een stadje, aan zee, als een nest in de vallei gedoken. Weinig monumentale gebouwen. De Bénédictine alleen, met haar spits torentje en hare fijn uitgebeitelde minaretjes, fleurt met haar architektonisch allure, de grijze monotonie der overige huizen op.

Omheen Fécamp slieren mooie wandelplaatsen alover berg en dal. Hoe dikwijls heb ik daar ergens op een uitsprong der falaises zitten droomen, terwijl de golven, in den afgrond beneden mij, tegen de granieten flanken der kust aanbeukten?

Spoedig hing het epikuristisch leventje mij daar de keel uit. Ik verlangde meer ruimte, verandering, nieuwe avonturen.

[p. 7]

Met 't eerst volgend detachement vertrokken broer en ik.

Een fanfare deed het kontingent uitgeleide. Een uitbundige menigte juichte de bekranste, opmarcheerende soldaten toe.

Einde April kwamen we op 't front aan!