Neem er eentje van mij

[p. 171]

Negers om te lachen II

Behalve deze groepjes heeft men op satirisch gebied nog wat wij conferenciers noemen en zij ‘comedians’. Ik had gehoopt Mort Sahl te kunnen horen, die in zijn voorliefde voor politiek aan Wim Kan verwant is, al heeft Sahl zelf een voorkeur die hij laat merken; hij is progressief Democraat en nam deel aan de verkiezingsstrijd vóór Kennedy, al spaarde hij hem niet. Maar hij trad deze zomer niet op en een hoogleraar die ik in San Francisco ontmoette en een persoonlijk vriend van hem was, zei mij dat me dat niet moest spijten: ‘Mort is helaas “gone soft”, hij kan zich zijn zeer scherpe tong niet meer veroorloven. Vroeger, toen hij nog veertig dollar verdiende, verlieten de mensen protesterend de nachtclubs waar hij optrad. Nu verdient hij vierduizend dollar en daarom doet hij nu water bij de wijn.’

Wel kon ik in New York de ‘act’ meemaken van Dick Gregory, een negercomedian, die wel de ‘zwarte Mort Shal’ genoemd wordt. (‘In de Congo noemen ze Sahl de blanke Dick Gregory,’ zegt hij zelf).

Evenals vrijwel alle comedians treedt Gregory op in nachtclubs. Ik zag hem in Basin Street, waar men vanaf acht uur kan dineren. Daarna trad eerst een jazzensemble op, daarna een zangtrio. Vervolgens Gregory, zittend op een kruk achter de microfoon, aan één stuk door rokend en pratend of hij thuis zit, met een zwaar zuidelijk accent. Hij is een actief strijder tegen de segregatie en heeft de gevangenis al enkele keren van binnenuit gezien (‘het eten was er goed, aangenomen dat ze geen keuken hadden’).

Hij besteedde heel wat aandacht aan de ruimtevaart. Hij voelde er zelf niks voor: ‘Stel ik land op de maan. Dan komt er zo'n maanbewoner naar me toe, met zes hoofden en een antenne, en zegt: ‘Ik wil ook niet met je dochter trouwen.’

[p. 172]

‘Maar binnenkort komt er vast een negerastronaut. Hij cirkelt voor de honderdste keer om de aarde. De president feliciteert hem vanaf de aarde; kerel, fantastisch. Amerika is trots op je. Maar ik moet je nog wel iets rots zeggen: ze hebben net een bom in je huiskamer gegooid.’

Het publiek reageert hierop met daverend gelach; toen ik hetzelfde, erbij vermeldend dat dit Gregory's repertoire was, in ons land vertelde bleef het publiek eerst stil en begon daarna demonstratief te applaudiseren.

Gregory spaart zijn publiek niet: ‘Je zou gek kijken, he, als het plotseling allemaal verbrande kurk zou blijken en je hier voor niks tolerant zat te wezen.’

Evenmin de negers: ‘Ik kwam net een vriend tegen. Ik vroeg, waar ga je heen. Hij zei: naar de spontane demonstratie. Ik zei, die is pas morgenavond.’

‘Laatst werd ons huis in brand gestoken door de Ku Klux Klan, maar van één van hen vatte zijn laken vlam. Wij hadden emmers water gehaald en die gooiden we naar hem, maar we misten. Toen zijn we onze emmers met benzine gaan vullen.’

Onder grote hilariteit reageert hij op het feit dat negers zoveel Cadillacs kopen, op afbetaling natuurlijk (men kan dit vergelijken met het bekende ‘De werksters met hun t.v.’). ‘Ik word niet in een golfclub toegelaten, dat spaart me vijfhonderd dollar; in Florida kom ik met mijn gezin niet in een hotel, dat spaart me vijftienhonderd dollar en als ik word aangereden kom ik in een armeluisziekenhuis, dat spaart me zevenhonderd dollar - als je dat allemaal bij elkaar optelt, verkoopt General Motors me alles wat ik wil.’

‘Ik verdien hier vijfduizend dollar per week met het zeggen van dingen die ik in mijn geboorteplaats (Saint Louis) nog niet zou durven mompelen.’

‘Mijn dochtertje gelooft niet in Sante Claus. Je kunt haar niet wijsmaken dat een blanke 's avonds in onze wijk durft komen.’

[p. 173]

‘Weet je waarom er zoveel negers gearresteerd worden bij steekpartijen met messen. Omdat jullie ons geen revolvers willen verkopen.’

‘Jullie voeren de discriminatie wel erg ver door. Zelfs het paard waar ik vorige week op wedde, kwam als laatste aan.’

‘Ik ben tegen de nieuwe wet op de bejaardenzorg. Want als we straks onze jongens in het zuiden op school hebben, krijgen we weer het gedonder hoe we onze oude negers in rusthuizen moeten krijgen.’

‘Mijn broer heeft in Alabama meegedaan aan een “sit-in” in een restaurant. Toen ze na negen maanden toegaven en hem wilden bedienen, hadden ze niet wat hij wou hebben.’

En tegen het einde, na een werkelijk stormachtig applaus, zegt hij: ‘Je zal wel denken waar ik al die moeite voor doe. Maar als ik één van jullie zover kan krijgen dat hij een neger als mens behandelt hoeft mijn zoon dat later niet meer te doen.’