Brieven over verscheide onderwerpen. Deel 5

[p. 203]

Zesde brief.

Nuttigheid der Minneliederen.
Besluit.

Zo ik mij niet bedrieg, mijn Vriend! zult gij thans genoegzaam in staat zijn, om over de genie van het Minnedicht onder ons te kunnen oordeelen, en 'er die regels voor u zelven uit te verzamelen, die u in staat zullen stellen, om aan uwe dichterlijke vervoering de juiste wending te geven.

Tot welk een vak gij u hier ook bepaalen moogt, ieder der drie soorten, u door mij opgegeven, heeft haare eigen dichterlijke schoonheid, haare eigen zedelijke waarde.

De eerste is het Lentebloempje der Liefde, en gewoonlijk dat der uitbottende Dichtkunst. Natuur, onschuld, eenvouwigheid en naïfheid maaken 'er het schoone van uit, en indien het hart onder de lectuur van deezen lieven Minnezang gedrongen wordt, om de liefde, als een zegen Gods, zichtbaar

[p. 204]

over de gantsche natuur verspreid, aan te merken; indien het levendig gevoelt, dat de liefde en onschuld hand aan hand moeten gaan, zal de eerste hier waarlijk den zegen, in haar opgeslooten, mededeelen, dan heeft hij teffens zijne, hem eigen, zedelijke waarde. Ondertusschen is dit Minnelied meer voor de Jeugd geschikt; het behelst voornaamlijk die gewaarwordingen, welke wij in de eerste vormende jaaren onzes levens ondervinden, wanneer ons de geheele natuur nog zo nieuw, nog zo kinderlijk belangverwekkend is, dat wij bij een grasbloempje juichen, en voor een enkel zonneschijntje alle onze zorgen en wederwaardigheden vergeten kunnen. Een bezaadigder leeftijd zal het echter bij poozen ook met genoegen lezen. De natuur is toch voor alle jaaren en voor elken leeftijd. Zo herinnert men zich met blijdschap de dagen zijner jeugd, wanneer dezelve geen zaaden van naberouw in zich verborgen hielden. Zo ziet men ook in zijnen ouderdom nog met eene zekere wellustige weemoedigheid de plekjes, daar men zijne kindsche jaaren in doordartelde, en daar men naderhand de liefde het eerst op leerde kennen. Hoe menig een vond daar, na een in zorgen en kommer doorgezwoegd leven,

[p. 205]

de rust en het geluk weder, en bereidde 'er zich, ver van het gewoel der steden verwijderd, onder stille landlijke genoegens, voor een kalm en vreedzaam sterfbed! Gij herinnert u hier zeker met mij de gevoelvolle regels van den ouden Franschen Dichter Racan:

Heureux qui vit en paix du lait de ses brebis,
De leur simple toison voit filer ses habits;
Qui soupire en repos l'ennui de sa viellesse,
Aux lieux ou pour l'amour soupira sa jeunesse;
Qui demeure chez lui comme en son élément,
Sans connoître Paris que de nom seulement;
Et qui, bornant le monde aux bords de son domaine,
Ne croit point d'autres mers que la Marne ou la Seine.

De tweede rust op meer waereld- en menschen-kennis. De Dichter zingt niet slechts de liefde als liefde, zonder bepaald Voorwerp - hij bezingt haar wezenlijk genot. Waarheid van gewaarwording, kracht en bevalligheid van uitdrukking, rijkdom van beeldtenissen, geven aan deezen mannelijker Minnezang zijne dichterlijke waarde, en naar maate hij medewerkt, om de denkbeelden omtrent de liefde, onder de natie, daar hij 't huis hoort, te verbeteren en te verheffen, om dezelve nader in verband te brengen met de deugd, de vaderlandsliefde, de dapper-

[p. 206]

heid, de kunsten en weetenschappen, en alle de overige prijzenswaardige hoedaanigheeden en sieraaden van het hart en verstand, naar die eigen maate is zijne zedelijke nuttigheid hooger te schatten.

De derde soort vereenigt al het schoone en nuttige der twee voorgaanden in zich, maar zij bezit 'er dien adel nog bovendien bij, dat ze den sterveling meer dan iets anders aan zijne wezenlijke bestemming helpt getrouw maaken, en de jeugd, de hier zo ligt verleidbaare jeugd, tot het beste zedendicht verstrekt, om haar juist daar staande te houden, waar ze anders het meest geneigd is om te vallen. Al het verheven schoon, dat de Godsdienst aan een Dichtstuk immer vermag bij te zetten, kan in deezen Minnezang op de bevalligste en aandoenlijkste wijze aangebragt worden.

Ik zal niets zeggen over de meeste Minnezangen, die wij tot nog toe bezitten. In hoe verre ze Deugd, Godsdienst, waar Geluk, in de hand werken; in hoe verre ze de Weelde bevorderen of bestrijden; moogt gij zelf beslissen. Maar ik kan niet nalaaten aan te merken, dat mooglijk geen Natie zo veel Huuwlijkszangen bezit, dan wij. Zij maaken eene geheele Bibliotheek

[p. 207]

uit. Ondertusschen, welk nut hebben ze immer aangebragt? Kunnen ze onze Jeugd de waare liefde leeren kennen? Vertoonen ze haar derzelver genot en zegen onafscheidelijk van de Deugd ⁽¹⁾? Hebben ze im-

(1) Onschuld en reinheid des harten staan in het naauwste verband met het geluk van den Echt. Waar naberouw en wroeging in het hart van Man of Vrouw woonen, vliedt het huuwlijks-geluk van de treurige sponde. Schoon wordt het heil van den Echt, in verband met de Godvrucht, bezongen door den Dichter van den 128sten Psalm:

Gelukzalig hij, die Jehovah eert,
en bewandelt zijnen weg!
Gij zult genieten uwer handen arbeid,
geluk en heil is met u!
Uwe Huisvrouw bloeit als een Wijnstok,
die vruchtbaar uwes huizes muur omvangt;
Als spruiten van jonge Olijfboomen
zijn uwe Zoonen rondom uwen disch;
En gij zult zien uwer kinderen kinders;
Rust in Israël!

Ik haal hier dit Lied te liever aan, om dat de Dichters van dit Volk de waare Liefde zo schoon gekend hebben. Ze is bij hen noch te ziellijk noch te zinnelijk, ofschoon, gelijk Herder zich uitdrukt, de Platonische liefde, gelijk ook eene kloosterheiligheid in den Echt, der Poëzie van dit Volk vreemd zij.

[p. 208]

mer gelukkige huuwlijken helpen bevorderen? Of is hunne voornaame inhoud een schilderij van zinnelijken wellust? De vleiende Dichters misbruiken hunne goddelijke Kunst, voorspellen en schilderen geluk, waar geen geluk is, geen geluk zijn kan, en versterken de jeugd dus in de ongelukkige gedachte, dat getrouwd en gelukkig te zijn, 't zelfde zegge; of met andere woorden, en hoe onbeschaamd wordt dit nog bovendien bij veelen uitgedrukt ⁽²⁾! dat de hoog-

(2) Ook hier kunnen de Hebreên tot een model verstrekken. Tot een proef biede ik u een gedeelte van den 45 Psalm aan, die ten opschrift heeft: Een Lied der Lievenden, en door Herder de schoonste Bruiloftzang van zo vroege tijden genoemd wordt. De Dichter beschrijft daar des Konings Bruid als geheel in Ophirs goud uitgedoscht. ‘Vleiend, 't zijn de woorden van Herder, treedt het gezang nader. Het brengt haar onder 't oog, dat zij niet slechts in opschik schoon is, maar dat zij haare grootste behaaglijkheid in haar zelve heeft; en dat zij door haare eigene schoonheid alle haare edele gesteenten in luister overtreft; doch hier weerhoudt zich de dichter en zet dit beeld (dit konden de kuische zeeden van het Oosten niet duiden) in geene bijzonderheden voort. Maar straks wordt de Bruid, weder rijk uitgedoscht, naar het Paleis geleid; zij raakt den Dichter onder gezang en speeltuig uit het gezicht, en hij wenscht haar met dezelfde wijze zedigheid den huuwlijks zegen na.’ Dit laatste is zo kiesch behandeld, dat het elk, die hier een fijn gevoel bezit, treffen moet:

Des Konings bruid

is geheel schoonheid! is in 't verborgene
veel luisterijker dan haarer kleederen goud,
dan alle edele gesteenten in haare versierselen.

Die rijkgesierde! Thans wordt zij geleid
naar den Koning; de Jonkvrouwen volgen haar,
haare geleidsters, haare speelgenooten.
Zij worden ingeleid met vreugden-geschal,
met jubel-dans; zij gaan nu in
in 's Konings paleis. -

In plaats van uwe vaderen zullen,

O Koningin, o uwe zoonen zijn!
Tot Vorsten zult gij zetten hen,
in uitgestrekten lande rondom.

Maar ik melde,

uwen lof van geslachte tot geslachte;
door mijne liederen zingen u de Volkeren
in eeuwigheid! in eeuwigheid!

[p. 209]

ste zaligheid hier gelegen zij, in onder kusch en scherts in elkanders armen weg te zinken.

Nu nog een woord over het nut, dat ik, bepaald voor ons, van goede Minnezangen, indien wij ze meer bezaten, verwagte. Door de waare liefde meer in haare onafhanglijke

[p. 210]

zaligheid te kennen, zouden 'er meer onder ons naar begeerig worden, en dus zouden alle die laage en verachtelijke hartstochten, die haar nu in den weg staan, of in het hart niet verrijzen, of, waar ze verreezen ter goeder trouwe en gemaklijk bestreden worden. Geen Jongeling zoude immer van den wellust of van den rijkdom verwachten, wat liefde alleen vermag te geven, of ooit liefde in een hart zoeken, dat de deugd niet vooraf in bezit genomen had. Geen Meisje zou immer haare hand aan uitwendige bevalligheid of gaven, waar rechtschapenheid en deugd in het hart missten, schenken. Beiden zouden ze overtuigd zijn, dat, zonder onschuld, de liefde geen heil bezit, en dat het gelukkigste Huuwlijk, zonder grondbeginselen in beider harten, op zijn best een vlugtig zonneschijntje is, dat door het eerste wolkje geroofd wordt, en dan voor eenen duurzaamen donkeren hemel plaats maakt, dien men nog voor draaglijk moet keuren, wanneer hij maar geen bliksemschichten uitwerpt.

Door den invloed van den Godsdienst op de Liefde levendig in te zien, zou waare Liefde onder ons altijd tot Godsdienst leiden. De laatste zou eene behoefte van de

[p. 211]

eerste worden, die alle derzelver andere behoeften in eens vervulde. En hoe natuurlijk! Die hier waarlijk door de Liefde gelukkige was, zou alles blijmoedig opofferen om dit geluk voor de eeuwigheid te bezitten; om, boven alle vrees van scheiding en dood verheven, met de eigen Lotgenoote, daar men hier zijne reis door dit moeilijk leven mede afgelegd had; die hier op den weg der deugd en des geluks waarlijk eene hulpe tegen ons over geweest was; ook een volgend, onveranderlijk gelukkig, aanzijn te mogen deelen.

Hoe bloedt mijn hart, wanneer ik hier onze bejammerenswaardige Echtverbindtenissen inzie! Het leven van den Minnaar en van de Minnaaresse maakt het volkomenste contrast met dat van den Man en van de Vrouw uit. Zo veel vreugde en geluk men bij de eersten waant te zien, zo veel akelige verveelendheid en ellende vindt men waarlijk bij de laatsten. En, ach! de eerste tijdkring behelst oogenblikken, de laatste een geheel leven! En dan nog de invloed van dit alles op deugd, op geluk; op de opvoeding der kinderen, daar het volgend geslacht zijn bloei van afhangt; op den roem des Vaderlands!

[p. 212]

Wie gij ook zijn moogt, bevallige Maagden onder ons! het zij gij naast den troon zweeft, of de hut versiert; zonder waare liefde in zijn hart voor u te gevoelen, zonder ongeveinsden Godsdienst in zijne ziel te bezitten, kan geen Man, al vereenigde hij dan ook alles in zich, wat Verstand, Rijkdom, Eerambten immer geven kunnen; al begeerde hij u ⁽³⁾, zo als Tantalus het water begeert, u ooit op den duur waarlijk gelukkig maaken. Aan zijne hand zult gij niet wijzer, niet beter; niet nader aan uwe wezenlijke bestemming geraaken. De oogenblikken van

(3) Hoe geneigd zijn onze Schoonen om dit begeeren voor beminnen te houden, en echter kan het voor een Meisje plaats hebben, daar men ook geen vonkje liefde voor gevoelt. Tot hoe menig, in dien zin aangebeden, Meisje onder ons, zou men kunnen zeggen, wat Wieland aan de schoone Celia in zijne Sijmpathien zeide: Uwe aantrekkelijke gedaante heeft een' zwerm van kruipende zielen om u verzameld; maar zij beminnen - niet u! Hoe weinig moest gij uwe waarde kennen, indien gij hoogmoedig op hun waart! Zij beminnen u niet, Celia! Zij begeeren u. Elk van uwe bekoorlijkheden belooft hun eigen vermaak eigen verrukkingen. Deezen beminnen zij, gelijk Eva de vrucht beminde, die haar lieflijk om te aanschouwen, en nog lieflijker om te proeven scheen!

[p. 213]

begoocheling zullen als een nevel voorbijvliegen; gij zult levendig, maar, helaas! te laat, ondervinden, dat men, omringd van overvloed en eer, van ellende weg krimpen, en het lot van den Daglooner onder zijn strooien dak hem, bij zijne zalige tevredenheid, misgunnen kan. Voor u, mijne Vriendinnen! zijn de volgende lessen eener tedere Moeder aan haare Dochter geschreven. O mogten ze altijd in uwe gedachten zweeven, want van uwen kant moet de verbetering hier beginnen!

‘En gij, gij wilt het waagen, een' man te nemen, dien gij bijkans geheel niet kent, enkel om dat hij van uwen stand is, en u nog rijker kan maaken? Hoe kunt gij het huwelijk zo ligtvaardig beschouwen? 't Huwelijk bepaalt uw lot, mijne Dochter. Uw geheel voorgaande leven is slechts eene voorbereiding tot dit langer, dit belangrijker. Uw geheel tijdelijk geluk hangt af van uwe keuze omtrent eenen Man, en o hoe naauw is het eeuwige daar mede verbonden, Wat weet gij van den Man, dien gij - beef! dien gij reeds bereid zijt, uwe hand te geven? Hebt gij het dan wel overwogen, Melissa! zal dit de Man zijn - aan wiens hand gij uwen krommen weg gaan wilt?

[p. 214]

zal hij u ééns voor den troon des Almagtigen leiden, en zeggen: Zie daar de Vrouw, die gij mij gegeven hebt? o Melissa! kan dat een Man doen, die nooit aan de eeuwigheid denkt? Een Man, die de laatste helft van den dag met ulieder kleine tijdverdrijven verkwist, en voor wien de eerste helft een zo zwaare last is! Die dwaas! Zelfs zijn ligchaam, verteerd door buitenspoorigheden, herinnert hem niet eens, dat zijn tijd zeer kort zal zijn. En die Man zal mijne Melissa ten deel worden? Gelooft gij, dat gij hem verbeteren zult? o Melissa! dat is het dwaaze vertrouwen, dat zo veelen van ulieden op haare kragten zetten! Een Man, die zo ligt van alles walgt, hoe spoedig zal hem eene Vrouw verveelen? Een Man, die geen ernst kent, hoe zal hij dien van eene Vrouw verdraagen? En zal hij wel tijd hebben, om u te hooren? Een Man, die de eenzaamheid vliedt, dien zelfs een gesprek met eenen ernstigen Vriend onverdraaglijk is, die in gezelschap zijn moet, zal die met zijne Vrouw spreken willen over dingen, die de ziel betreffen? Melissa! gij bedriegt u. Uw zagt hart zal u niets helpen. Hij weet niets van 't hart!

En wanneer eene Vrouw haar zagt karak-

[p. 215]

ter niet helpt, wat kan haar dan helpen? De Godsdienst? Gelooft gij, Melissa! dat een Man van zulke zeden, Godsdienst kan hebben? Neen, hij heeft 'er geen. Hij zal zelfs zoeken, u den uwen te ontnemen: en als gij dien behoudt, zal hij u eens zelfs voor uwe kinderen daar over belagchlijk maaken. Gij beeft, mijne Dochter? Ja, gij hebt 'er reden toe. Denk, voor welke ellende een onbezonnen stap u blootstelt. gij offert uw tijdelijk heil op, en stelt het eeuwige in gevaar. Wat geluk kunt gij met een' man hebben, die niet denkt? die gelooft, dat hij u gelukkig maakt, als hij u in zijn gezelschap medesleept? Met wien gij niet van God, van de eeuwigheid, van rust, van stilte, van vergenoegen, van vriendschap, en derzelver hoogeren trap, de huislijke en echtelijke tederheid, van het vormen uwer onnozele kinderen, en duizend soortgelijke verrukkelijke onderwerpen, spreken kunt ⁽⁴⁾?’

Neen, geen huuwlijksleven, ook het beste niet, kan, zonder den Godsdienst, op den duur gelukkig zijn. 'Er zijn tallooze ram-

(4) Nag. Schr. van M. Klopstock bl. 99 en volg.

[p. 216]

pen aan dit ondermaansche leven verknogt, die enkel door den Godsdienst verzagt moeten worden, of al het overige geluk van ons aanzijn medogenloos verslinden. Beschouw dien Jongeling zonder Godsdienst. Alles schijnt aan hem te leven en te genieten. Aan de zijde van zijn Meisje heeft hij geene nooden; en zorgen voor het toekomende kent hij niet. Beschouw hem na eenige weinige jaaren weder. Hij is nu door den Echt aan die eigen Vrouw verbonden, wier bezit hij als de hoogste zaligheid begeerde. Waar is zijn Paradijs nu? Zijne zinnelijke dronkenschap heeft uitgewerkt, zijne bedwelming is verdweenen. Zonder leven, zonder vreugde kwijnt hij weg, en zijne naamlooze ellende staaft openlijk, dat 'er geen huuwlijksheil zonder Godsdienst te vinden zij, en dat niemand den verachter van Denzelven zwaarer straft, dan de Ongelukkige zich zelven doet! Het volgend tafereel is naar 't leven getrokken. Het doet van schrik te rug deizen, en, gave God! dat wij het onder ons minder natuurlijk mogten vinden:

‘Verbeeld u een Huisgezin zonder Godsdienst! welk een vervaarlijk tooneel! - Hier zit de verdervende Ondeugd op een'

[p. 217]

vreeslijken troon. Hier woont de vloek, de medgezel der godloosheid. Hier woeden raazende furiën - de schuimende toorn, de bijtende twistgierigheid, de rustlooze tweedracht, het schadelijk wantrouwen, de verteerende trouwloosheid. Zij woeden alle tegen den vrede, het steunsel van den huislijken welvaart. Hier is de Heer een vijand van menschen, de Man een tijran, de Vader een zondendienaar. Hier staat de Vrouw op tegen den Man, de Zoon tegen den Vader, de Knecht tegen den Heer. Hier zijn Heer en Vrouw onrechtvaardig, en de Dienstboden onvergenoegd, vol streeken en trouwloos. Hier is het huuwlijk ongelukkig, de opvoeding der kinderen slecht, en het gantsche huiswezen in eenen ellendigen toestand. De gevolgen raaken niet enkel het Huisgezin zelf, zij raaken ook dikwerf den Staat. Een misnoegd huuwlijk verhindert den Man, om zijne openlijke bezigheden te verrichten. Het maakt hem verdrietig, traag, gemelijk tegen zijne vrienden, en onverschillig omtrent zijne pligten. Het brengt hem op doolwegen. Het verhaast zijnen dood, en ontbloot menigmaal den Staat van den bekwaamsten en nuttigsten Burger. Een slechte, verzuimde,

[p. 218]

of onvoorzichtige opvoeding bezwaart den Staat of met ondeugende of met onbekwaame leden, met doorbrengers of lediggangers, of met trotsche, of booze, of onwetende Burgers ⁽⁵⁾.’

Ja, vervaardig Minnezangen, mijn Vriend! dat de Jeugd onder ons op de waare Liefde verlieve! Dit zal het middel zijn, om het groot aantal dier ongelukkige Ouderen te bestrijden, die, enkel eene rampzalige grondstelling der Weelde volgende, voorgeven, en mooglijk blind genoeg zijn om ter goeder trouwe te beweeren, dat ze een bevel van den Godsdienst aandringen, wanneer ze van hunne onervaren kinderen gehoorzaamheid vorderen, in de menigvuldige gevallen, waarin ze dezelve voor een hand vol gouds verkoopen, zonder op Verstand, Deugd, en Godsdienst te zien; zonder iets meer van den Man, aan wien ze eene bevallige en veel beloovende Dochter voor de eeuwig-

(5) Bewijs dat de Godsd. de ziel van een Staat zij, door C. F. Wegener. Zie de Nederduitsche Vertaal. door den Heer Barkey 2 Hoofdst. 2. Afdeel. § 58.

[p. 219]

heid toevertrouwen, te weten, dan dat hij rijk en vermogend is ⁽⁶⁾. Gewisselijk al

(6) Zie daar wel het karakteristieke kenmerk van eene Eeuw, door de Weelde bedorven. Alles, wat niet in betrekking tot het goud staat, heeft geene waarde; waar daar en tegen goud is, vindt men alles. Zo is het bij ons; zo was het onder de Regeering van Augustus te Rome:

Dummode sit dives, barbarus ipse placet.

Aurea nunc vere sunt saecula. Plurimus auro

Venit honos: auro conciliatur amor;

Zong Ovidius l. 2 Art. Amat. vs. 276 van zijne Landgenooten, en van alle volkeren, daar de weelde heerscht. Als ik bij dit stuk alleen maar een oogenblik nadenk, verwondert het mij niet, dat men bij ons een noodkreet tegen het Sentimenteele hebbe aangeheven. In de daad, het stoot het geheele plan dier baatzuchtige Ouders om ver, die niets met hunne kinderen beoogen, dan om ze rijk uit te trouwen, en dus, waar ze rijkdom zien, alle deugden en verdiensten gemaklijk onderstellen. Men was onder ons reeds zo ver gevordert, dat het niet alleen tot de opvoeding der Meisjes niet meer behoorde, haar duidelijke en opgeklaarde denkbeelden van de pligten te geven, die haar volgend huuwlijksleven, als Echtgenoote en Moeder van haar eischte, schoon dit in de daad haare groote bestemming hier uitmaakte; maar dat men het zelfs voor indecent rekende, immer met haar over zulke onderwerpen te spreken. Zeker eene gelukkige uitvinding - niet om zijne kinderen eenmaal gelukkig te zien - maar om ze, zonder nadenken, den eersten den besten man de hand te doen geven, dien men haar aanprees. Daar komt nu dat fataale sentimenteele tusschen beiden, en leert, dat de waare liefde, die alleen gelukkig maakt, aan den eenen kant niets gemeens hebbe met goud en aenzien; aan den anderen kant niet bestaan kan zonder deugd en Godsdienst. Ik vergeve het die tedere bezorgde Ouderen, dat ze zich openlijk tegen mijne wijze van denken verklaaren; dat ze angstig op gaan zoeken de enkele voorbeelden, die door al te sentimenteel te denken en te handelen ongelukkig zijn geworden - alleen wenschte ik, dat ze, tegen éénen Werther (om nu al eens voor een oogenblik toetestemmen, dat hij, door al te sentimenteel te zijn, rampzalig zij geworden) de duizenden van ongelukkige Huuwlijken eens in aanmerking geliefden te nemen, die overal onder ons te vinden zijn, en het alle door de fraaie morale geworden zijn, die zij zo ijverig prediken.

[p. 220]

zo is het van den beginne niet geweest! Zonder hier eene verbetering te maaken, zullen wij geen Natuur, geen Vaderland, geen Godsdienst over 't algemeen bezitten.

Nog eens, vervaardig Minnezangen, mijn Vriend! op dat onze Jeugd van beide Sexen den wellust leere schuuwen en haaten als

[p. 221]

de pest; als een' adder, die den doodsteek aan het geluk van haar geheel volgend leven geeft ⁽⁷⁾; op dat ze de waare Liefde leere kennen, als het beste behoedmiddel tegen zijne aanransingen en bedwelmend ver-

(7) Schoon is dit uitgedrukt in den volgenden Lierzang van Bürger, Männerkeuschheit tot opschrift hebbende:

Wer nie in schnöder Wollust Schoos
Die Fülle der Gesundheit gos,
Dem ziemt 's dasz 'er sich brüsten kann;
Ihm ziemt das Wort: ich bin ein Man!

Die edelsten der Jungfraun blühn,
Die blühn und duften nur für ihn.
O Glükliche, die er erkiest!
O Selige, die sein geniest.

Die Fülle seines Lebens glänzt,
Wie Wein, von Rosen rund umkränzt.
Sein glücklich Weib, an seiner Brust,
Berauscht sich draus zu Lieb' und Lust.

Frohlockend blikt sie rund umher:
‘Wo sind der Männer mehr, wie Er?’
Fleuch, Zärtling, fleuch! Sie spottet dein.
Nur Er nimt Bett und Busen ein.

Sie steht und fodert auf umher:
‘Wo ist, wo ist ein Man, wie Er?’
Sie, ihm allein getreu und hold,
Erkauft kein Fürst mit Ehr und Gold.

Wie, wann der Lenz die Erd' umfäht,
Drob sie mit Blumen schwanger geht
So segnet Gott durch ihn sein Weib,
Und Blumen trägt ihr edler Leib.

Die alle blühn, wie Sie und Er,
Sie blühn und duften um ihn her;
Und wachsen auf, ein Zedernwald,
Vol Vaterkraft und Wolgestalt. -

So glänzt der Lohn, den der geniest,
So das Geschlecht, das dem entspriest,
Der nie in schnöder Wollust Schoos
Die Fülle der Gesundheit gos.

[p. 222]

gif, en onbepaald tegen alle verleiding, die ons in dien lossen en toverachtigen leeftijd dreigt aan te trekken, en nooit nalaat aan deezen of geen grondslag van ons volgend geluk te wroeten. Zie daar den raad, daar ik mede eindige. Hij vertoont u teffens het geheele oogmerk, waarmede ik u deeze Brieven schreef. Ik zal ze allen met

[p. 223]

de volgende coupletten van den Graaf van Stolberg besluiten:

Ich warne dich, flatternde Jugend:
Oft grenzet die Freude der Tugend

An giftiger Laster Genusz.

So schleichet, im freundlichen Schatten
Der Pappel, auf blühenden Matten,

Die Natter, und sticht dich in Fusz.

Drum merke dir, was ich dich lehre;
Auf dasz dich der Feind nicht bethöre,

So suche dir heut noch ein Weib!

Statt länger zu flattern, erwähle
Ein Mädchen mit lieblicher Seele,

Und eben so lieblichem Leib!

Es halte sich jeder zur Schande,
Zu fliehn die holdseligen Bande,

Womit uns ein Weibchen umschlingt!

Sie führt uns am rosigen Bändchen,
Mit samtnen liebkosenden Händchen,

Bis sie in den Himmel uns bringt!