In fatsoenlik famke

(1984)–Ypk fan der Fear– rechtenstatus



[pagina 245]
Acht Barend en ik hâlden kontakt. Mear as ien kear krige ik in útnoeging om oer te kommen, mar ik koe der net ta komme, om't ik Netta der net mear fine soe, mar ek om him. Dêrom noege ik net werom. Sa net, ik hie heit syn antlit wol sjen wollen, as ik samar in frjemde jonge útfanhús krige. En ik woe net forsearje, noch nei de iene kant, noch nei de oare kant. Mar doe stie er op in goede dei ûnferwacht foar my. Hy hie gelok dat ik krekt thús wie yn myn kosthús. Wat tûlkjend sei er: ‘As Mozes net by de berch komme wol, dan moat de berch mar by Mozes komme.’ Ik fertelde, dat ik by him Netta net wer fine soe, dêrom. It oare liet ik my fansels net oer los. Daalk net alteast. Ik frege him, wêrom't hy dat net sa fielde. ‘No ja,’ sei er, ‘ik wenje dêr en ik mien in opdracht fan Netta te hawwen.’ ‘En wolst my dêr ta brûke?’ ‘Sa moatst it net sjen.’ ‘De winsk fan in deade mei it libben net stjoere.’ ‘Dat is it net allinnich.’ Wy wiene beide net redenryk op myn keammerke mei it fiergesicht oer griene fjilden mei blauwe boskseamen op 'e eftergrûn. De kostfrou, nijsgjirrich fansels, brocht ús út harsels tee mei wat der by, in pear weiten hinnen. Hja bleau net lang, dêr sille ús antlitten net nei stien hawwe. Nei't it terein ferkend wie, kaam it ta de saak sels, mar alle kearen as Barend in argumint foar oppere hie, iggewearre ik mei ien tsjin. Op it lêst kaam ik mei de reden, dat Hollanner en Fries net by elkoar pasten. Dêr hie er wille om: ‘Dû en Netta ek net?’ Dêrnei wiene wy in skoft stil, dat ik der tipelsinnich ûnder waard. Op in stuit kaam er oerein. Hy sei: ‘Ik wol der ek net mear oer prate en oerlizze, dat is ûnfruchtber.’ Hy gyng nei de doar, draaide de kaai yn it slot om en kaam by my stean. Ik trille. Ik wie nijsgjirrch. In hoart seach er op my del. Ik rûkte him. Ik huvere. Doe loek er my oerein en naam my yn syn earms. ‘Breidzje’ gyng der troch my hinne, ik núndere de wize krekt net. Om't ik gjin maklike stoel ryk wie tink, helle er my nei myn bêd, dat leech ynboud, lyk mei de flier lei. Hy helle my der dwers op nei him ta,
[pagina 246]
dat wy mei de skonken oer de hege râne hinne leine, de hakken fan de skuon op 'e keamersflier. Ik liet mei my dwaan. Hy begûn te frijen. Ik frijde mei, it wie moai. Doe tearde er in waarme hân oer it heuveltsje fan myn iene boarst. Ik woe syn hân der wei triuwe, mar betocht my. Doe ferlei de hân him en fielde ik him ûnder myn rokken: waarmte en begearte op myn bleate fel tusken sjarretel en sidene hoas. Dat is net fatsoenlik, tocht ik. No kaam ik wol yn aksje. Ik koe syn hân der net wei krije. Mei syn oare hân loek er my stiif tsjin him oan, dat ik gjin kant út koe en lei er tsjin my oan te hymjen. Dat brocht my alhiel fan 'e roai. Yn it gekring fan in drokke freedsmerke yn de haadstêd hie sa ris in frjemde man efter tsjin my oan stien te hymjen en suchtsjen en dat hie my deabenaud makke. Doe koe 'k ek gjin kant út. Lykas dy kear focht ik my no ek frij. Yn it wylde wei sloech en treau en stompte ik mei myn fûsten, dêr't ik reitsje koe, soms tsjin in planke oan, dat ik my sear die, soms op Barend. Wylst skeat my wer troch de holle oft Netta it sjen soe en dat makke my lam yn 'e earms. Ut myn hâlding, heal yn ûnmacht, koe 'k hast net oerein komme, mar Barend joech my in triuw yn 'e rêch en doe stie ik einlings op 'e matte oer de flier. Ferslein, as moast ik my skamje. En dat die ik ek, mar ik wie ek lilk om de westerske frijheden, dêr't ik Barend syn dwaan foar hâlde. Barend kaam efter my oan fan it bêd en gyng efter de tafel stean, fier by my wei. ‘Wat spyt my dit,’ sei er en seach my oan, as wie 'k hiel wat aparts. Hie er him yn my fersind? Hoe hie er by Netta west? Dat wy it dêr net oer hân hiene! Ik woe it net sizze, mar it wie der út foar't ik der om tocht: ‘Ik wol fatsoenlik bliuwe.’ ‘Dat begryp ik,’ sei er, ‘mar dat kin der dochs likegoed om? Tink der nochris oer nei!’ Sa hie ik it nea besjoen. No seach ik him ferheard oan. Mar hie 'k in spotske ûndertoan fernommen? Wie 'k noch sa fier fan de folwoeksenens ôf? Stie dit der dan net los fan? Doe seach ik Barend wer út syn bliere blauwe eagen sjen ûnder in stive lokke hier op syn foarholle, like kreas as altyd, neat út it fatsoen. En ikke mei myn fatsoensnoarmen, wat hie ik him oanwreaun? Mar hy hie frijheden nommen! As stommen stiene wy oer de keamer.
[pagina 247]
Der waard op 'e doar kloppe, de kruk waard omdraaid. Ik fleach der hinne. ‘Noch in kopke tee?’ frege de kostbaas, dy't fansels ek sines der fan hawwe moast. Dat hie er dan troffen, en net troffen. Ik seach it oan it lûken oan syn mûlshoeken en oan syn grutte freegjende eagen, dêr't in ferhoalen glimk frege om respons. Doe't er dy net krige, droste er wer ôf. No, troch him tink, kamen my ferhalen yn 't sin oer it opsitten fan fammen en feinten út 'e streek. Pearen sieten (?) oant yn 'e iere moarntiid op, wylst de âlden har noflik deljûn hiene efter de bedsdoarren. Wat der barde, waard oer grute en hie ik fier fersmiten. Ik wie it gefaar ûntkommen, mar it befredige my net. Hie 'k dan tajaan moatten? Hie ik it boartlik nimme moatten? Mar dat soe 'k net kinne. ‘Tink der nochris oer nei,’ sei Barend en ik wie bliid, dat de stilte brutsen wie. Mar hie 'k wer tûle heard? Wie er noch wol sa entoesiast as earst? Moast it my om him begrutsje of moast ik it him kwea ôfnimme? Ik knikte. Doe sei er: ‘Sa haw ik dy leaver as oars.’ Dat naam myn problematyk net wei, mar fersêfte se wol. It wie al aardich tsjuster wurden. Ik draaide de ljochtknop om. Doe't ik de gerdinen tichtlûke soe, sei er op aparte toan: ‘Doch dat mar net.’ Ik helle wat stikken iten op. Al itende bekaam de sfear noch mear. Wy praten oer gewoane dingen, net oer Netta, al wie hja hast sichtber by ús. Ik brocht Barend nei ûnderen en stie by him, doe't er de lampe fan syn fyts opstiek. De bekende rook! Yn it oan winnende ljocht fan de lampe seach ik Barend syn antlit, nuver swart-wyt. In kreaze feint, soe elkenien fan him sizze. Hy wie ek noch in ‘heech prater’. Mar dat woe 'k net wêze, Frysk mocht gjin hier minder wêze. Soe 'k him freegje noch in hoart te bliuwen, in ein te kuierjen? Ik die it net. Ik joech him de groetnis mei foar Netta har omke en muoike, want by har útfanhuze er. Hy soe nochris wer komme kinne. Ik frege it him net. Ik soe der oer neitinke ommers. Doe seach ik him efternei. Hy ried oer it brechje de wei op. Ik bleau stean te sjen, salang't ik syn fytsljocht bewegen sjen koe. Hy hie my gjin tút jûn by it ôfskie. Wol hie er swaaid mei brede earmslach. Hoe't ik my fielde is min te omskriuwen, as waard ik tsjerne en moast de bûter boppe komme en woe net. Fansels koe 'k dy jûne de sliep min fetsje op it bêd, dêr't ik mei in man op
[pagina 248]
lein hie. Hie it gefal him net op in bêd ôfspile, hie 'k it dan minder slim fûn? Wiene alle manlju sa? De holle die my sear fan it tinken. Marij! Marij! De lêste tiid hie 'k my sterk field, dêr wie op dat momint net folle fan oer. Suver noflik en soargeleas hie 'k libbe en de dagen ien foar ien mei wille naam. It fertriet om Netta hie 'k stadichoan nei de eftergrûn wurke. Soe hja my no ek ferwite, soe hja der kostlike wille om hawwe, gunde hja it Barend? Hja soe sels gjin antwurd jaan. Ien ding stie by my fêst, ik woe net wer oan it pikerjen en leechten fiele. Net wer. Ik waard ferge op in beslút, dat ik net ferskowe woe oer moannen, wiken, dagen. Ik woe der sels gjin oeren mei sitte. Ut myn bêd wei hie ik it each op de nachtloft mei in skyltsje moanne. De Grutte Bear wie dêr ek te sjen. Der kamen wolken oandriuwen. Ynienen makke ik in ôfspraak. Wat woe God winliken fan my? Fansels, dat ik in fatsoenlik famke wie, mar ôfsjoen dêrfan? Hy moast it sels mar fertelle. De wolken kroepen oer de Grutte Bear, stadichwei fierder en fierder. As er aanst ek oer de moanne skode, soe it ‘ja’ wurde, liet er de moanne lizze, dan waard it ‘nee’. Spand wachte ik, wat duorre it lang! It waard ‘nee’, hoe't it my om Barend begrutsje mocht. Of hoegde dat net? Doe mei Netta hie er ek al efter in oar fanke oan sitten. Wêr hie er by my efteroan sitten? Ik moast der net oan tinke. Netta? Mar de wolken hiene sprutsen en deaden mochten it libben net stjoere. It wie likegoed spitich. Sa'n tsjeppe feint. Sa'n bêste keardel. Gjin keardel, in hear, soe Netta sein hawwe. Hawar allegearre. Ik wist it no. As der him doe al gjin nij libben, Frysk libben, fertroud libben, och sa hoeden noch, yn myn fammetún ree makke hie om út te spruten, wat soe 'k dan dien hawwe? Soe 'k it dan ek op it rammeljen fan de wolkenpels oankomme litten hawwe? En dat foar Gods wil hâlden? Jannewaris 1979.

Acht