Uit en thuis aan de gracht

[p. 195]

XXIX. Juffrouw Carolien heeft het laatste woord

We zijn wekenlang bezig geweest met de voorbereiding van oude juffrouw Caroliens zeventigste verjaarsfeest, dat we dan tenslotte gisteren hebben gevierd.

Paul en ik waren het er over eens, dat het langzamerhand ten hemel schreiend was geworden, dat juffrouw Carolien, op hààr leeftijd, nog maar steeds voor ons in touw was. Paul zei: ‘We zullen haar natuurlijk erg missen, maar we mogen niet egoïstisch zijn.... Papa weet een uitstekend rusthuis in Laren. We kunnen daar een geschikte kamer gelijkvloers voor haar krijgen. Ze stapt zò van het huis in de hei. En ze is vijf minuten van de bushalte voor Amsterdam. Met haar salaris en de rest kan ze daar een echt pleizierige oudedag hebben. Het wordt de hoogste tijd, dat wij eindelijk eens wat voor haar doen, nietwaar? Ze was vijftien toen ze al bij Oma Mierema kwam....’

Ik zei: ‘En ze kan hier natuurlijk altijd

[p. 196]

komen logeren. Maar ik denk wel, dat de kinderen haar zullen missen. En ik òòk. En wij allemaal.... Het zal hier vreemd zijn zonder haar’, en ik bedacht met een beetje wroeging hoe ik me in het begin van mijn huwelijk, toen ik me nog wat vreemd voelde in Oma Mierema's oude huis aan de gracht, wel eens had geërgerd aan juffrouw Caroliens nauwelijks bedekte kritiek op mijn onhandigheid, aan haar vergelijkingen tussen tòèn en nù, aan haar hoofdschuddend gemompeld: ‘Dat was hier ànders in de tijd van de oude mevrouw....’ Ik werd me plotseling bewust van het feit, dat ze - hoe dan ook - altijd een enorme steun voor me was geweest, en dat ik van haar hìèld. ‘Paul,’ zei ik, ‘we zullen het haar op haar verjaring vertellen van dat rusthuis. We zullen er die dag een echt feest van maken.’

‘Allicht’, zei Paul. ‘Ik had gedacht 's avonds allemaal samen in de stad te gaan eten. En 's middags een soort receptie met een verjaarstaart. En 's morgens naar Artis om het jonge olifantje te zien.’

‘Een kolossale verjaarstaart met zeventig

[p. 197]

kaarsjes’, lachte ik. ‘En we zullen de hele familie aanschrijven en zeggen dat ze de cadeautjes vooruit moeten sturen. Daar maken we dan een uitstalling van.’

Kareltje zei: ‘Ik zal op de knutselcursus een stoof maken voor juffrouw Carolien.’ Eeltje en kleine Mette wilden een theeservies geven. Nurse decideerde op handschoenen, mevrouw De Ridder begon in ijltempo te breien aan een paarse stola, Annetje Winkelmeier wierp zich op het borduren van een canapékussen, en Papa en Mama uit Aerdenhout belden op om te zeggen, dat er een bontcape en een Saksische kanarie zouden komen.

Intussen werden de voorbereidingen tot het feest wel enigszins bemoeilijkt door het feit, dat juffrouw Carolien het huis en ons aller leefwijze kent als haar zak, waardoor er haast niets voor haar verborgen valt te houden. Nurse en juffrouw Pons, die The Holy City - het lievelingslied van de jubilaresse - tweestemmig ten gehore zouden brengen, voelden zich genoodzaakt juffrouw Carolien de vreemdste verhalen op de mouw te spelen als ze samen weg moes-

[p. 198]

ten om te repeteren bij Heleen Klinkenberg. Annetje Winkelmeier was bijna doorlopend met haar canapékussen op de vlucht; ze zat er mee op de duivenzolder, in de badkamer, achter het scherm in de zaal.... Met het oog op de stola sloot mevrouw De Ridder haar kamer af als ze wegging, iets dat niet in goede aarde viel, terwijl ik de kinderen, ‘weer of geen weer’ meenam naar Het Melkhuis voor het instuderen van hun wensjes, wat òòk kritiek uitlokte. Juffrouw Carolien schudde zorgelijk het hoofd en zei: ‘Ze hebben hier in huis allemaal zoiets gluiperigs gekregen....’

Maar goed, op de morgen van de verjaardag was alles toch prachtig voor elkaar. De versierde stoel wachtte in de voorkamer. En op een grote tafel, die we voor de damspiegel hadden gezet, waren de cadeau's uitgestald, ieder cadeau met een kaartje. De kanarie uit Aerdenhout moest nog komen, maar voor de rest was de hele familie zogezegd op de tafel vertegenwoordigd. Tussen vazen tulpen en seringen lagen o.a. een antieke zilveren beugeltas van tante

[p. 199]

Geertrui; een parapluie met ivoren knop van Karel en Mientje uit Parijs; twaalf linnen zakdoeken van de familie uit Arnhem; een werkdoosje van Sofietje en Jasper; een portret van oudtante Sofie; een envelop met geld van oom Jan Paul; een kerkboek met gouden slot van tante Amélie; en van Paul en mij: Oma Mierema's smaragden broche.

Toen de jarige binnenkwam, stonden we allemaal en zongen ‘Lang zal ze leven!’ De kinderen brabbelden hun wensjes, waarna The Holy City door het vertrek golfde. En juffrouw Carolien zat op haar versierde stoel en zei: ‘Herepiet....’

Later, toen ze bij de cadeautafel stond, zei ze stralend: ‘Wat is dat allemaal prachtig....’, maar toen ze tussen al het andere Oma Mierema's broche zag liggen, werd ze bleek. ‘Die....’, zei ze zacht. ‘Die droeg de oude mevrouw altijd op haar jabot....’ Ze keek ons onzeker, bijna angstig aan. ‘Ja....’, zei Paul en zijn stem klonk een beetje vreemd. Toen heeft hij voorzichtig de smaragden broche als een ridderorde op haar japon gespeld.

[p. 200]

Na het ontbijt, toen Paul weg was en ik even alleen met juffrouw Carolien in de voorkamer stond, heb ik haar verteld van het rusthuis. Ze zei: ‘Het is heel vriendelijk van meneer en u en van de familie, mevrouw. Maar ik zal u zeggen....’

Ze kwam niet verder. In de gang weerklonk een ontzettend angstgegil van kleine Mette. Bliksemsnel schoot juffrouw Carolien de kamer uit. Ik rende haar na en zag in één ontzettende seconde hoe Mette, haar rosezijden feestjurkje een en al vlammen, op ons afstoof. Maar ik zag bijna tegelijkertijd hoe juffrouw Carolien met het brandende kind in haar armen weer in de voorkamer was, hoe ze een tafeltje uit de weg trapte, en hoe ze de vlammen doofde door Mette in het haardkleedje te wikkelen....

Wonder boven wonder zijn zowel juffrouw Carolien als het kleine meisje heelhuids uit de strijd gekomen.

‘Het is vreselijk,’ zei Nurse, die trillend van ontzetting op de brandlucht kwam aanstormen, ‘je kunt haar tegenwoordig geen minuut meer alleen laten. Ze heeft er gisteren al de hele dag om gezeurd.... Ze zal

[p. 201]

naar de zaal zijn gegaan om de kaarsjes van de verjaarstaart aan te steken.’

Stel u voor: zeventig sprietdunne kaarsjes en een kindje van vier in een waaierend zijden jurkje....

‘Wat dat rusthuis betreft, meneer en mevrouw,’ zei juffrouw Carolien een paar uur later, ‘ik zal u zeggen.... Ik blijf liever hier. Ik kan hier niet weg. Nòg nìet.’

Lieve oude juffrouw Carolien.... Wat zou ons huis aan de gracht zijn zonder hààr?